«Φον Δημητράκης» του Δημήτρη Ψαθά στο Θέατρο Μουσούρη με τον Πέτρο Φιλιππίδη

Με ένα ιδιαίτερα επίκαιρο και κλασικό έργο της ελληνικής δραματουργίας, συνεχίζει την πορεία του στο υψηλού επιπέδου θέατρο Μουσούρη, ο Πέτρος Φιλιππίδης: με τον «Φον Δημητράκη», το κορυφαίο έργο του Δημήτρη Ψαθά, που γράφτηκε το 1946 μετά την περίοδο της κατοχής, μια σπαρταριστή σάτιρα πάνω σ’ ένα επίκαιρο θέμα: το πάθος για εξουσία.  



«Τύποι προδοτών υπάρχουν πολλών λογιών» γράφει ο Δημήτρης Ψαθάς για τον ήρωά του. Ο Φον Δημητράκης δεν είναι ο στυγνός προδότης που τραβά τον δρόμο του με πλήρη συνείδηση του έργου του. Είναι ο κωμικοτραγικός Ρωμιός πολιτικάντης που τους ειρηνικούς καιρούς απέτυχε και γελοιοποιήθηκε οικτρά ζητώντας την ψήφο του λαού, κι όμως τον καίει πάντα ο καημός ν ανέβει. Έναν τέτοιο τύπο είχα υπ’ όψιν μου πάντα ν’ ανεβάσω στη σκηνή. Τοποθετώντας τον μέσα στην κατοχή, είχα όλη την ευκαιρία να τον αναπτύξω και να τον φωτίσω, γιατί τους ανθρώπους αυτούς που τον καιρό της ελεύθερης ζωής αποδοκίμασε και γελοιοποίησε ο λαός, ήρθε ν’ αποζημιώσει η μεγάλη ευκαιρία που παρουσιάστηκε. Τα Υπουργεία, τις Νομαρχείες και τους Δήμους, τα καβαλούσε ο καθένας, αρκεί να ήταν πρόθυμος να πουλήσει την ψυχή του στον διάβολο. Την πουλήσανε πολλοί που τους έκαιγε ο καημός της εξουσίας. Πρόσωπα απίθανα και γελοία χύμηξαν στ’ αξιώματα, την ώρα που ο Ελληνικός λαός αγωνιζότανε τον υπέρτατο αγώνα για τη λευτεριά του…».



Η υπόθεση εκτυλίσσεται σ’ ένα αστικό σπίτι της Αθήνας της Κατοχής του 1942. Ο Δημήτρης Χαρίτος είναι ένας αποτυχημένος και δειλός πολιτευτής,ο οποίος μέσα στην Κατοχή βρίσκει την ευκαιρία να πραγματοποιήσει το μεγάλο του όνειρο, να γίνει Υπουργός, συνεργαζόμενος όμως με τους Γερμανούς. Μέσα όμως στο σπίτι του και πίσω από την πλάτη του επικρατούν αντίθετες τάσεις. Η οικογένειά του σε αντίθεση με εκείνον αποτελείται από πατριώτες, ο γιός του είναι αντάρτης στα βουνά, η κόρη του λαμβάνει ενεργό μέρος στην αντίσταση, ενώ ο αδερφός του ο Λεωνίδας, δάσκαλος στο επάγγελμα, και αγωνιστής ανοίγει μέσα στην Κατοχή μπακάλικο, απ’ όπου διακινεί στα κρυφά πολεμοφόδια στους αντάρτες στο βουνό πίσω από την πλάτη του. Ο Δημητράκης καμαρώνει για την υπουργική του καρέκλα, μέχρι που έρχεται η στιγμή να πάρει μία μεγάλη απόφαση…

Πίσω από τη έξοχη κωμωδία χαρακτήρων του Δημήτρη Ψαθά, βρίσκεται σε όλη του την οξύτητα το τραγικό στοιχείο. Θίγεται το θέμα της εξάρτησης των ανθρώπων από την εξουσία, η επικινδυνότητα της αρρωστημένης φιλοδοξίας, ενώ παράλληλα τίθεται το δίλημμα αν οι επιλογές των ανθρώπων πρέπει να γίνονται σύμφωνα με τη συνείδηση ή με το συμφέρον. Η επιστροφή στη σκηνή του θρυλικού «Φον Δημητράκη», του κορυφαίου έργου του Ψαθά, συμπίπτει με μια εποχή που μοιάζει σε πολλά μ’ εκείνην που πρωτοεμφανίστηκε.

Το πρόσωπο του κεντρικού χαρακτήρα είναι ''προιόν'' μιας ανώμαλης και δραματικής περιόδου, μα ταυτοχρόνως διαχρονικό και πανανθρώπινο: ένας επικίνδυνος κακομοίρης με μίζερη συνείδηση, ένας εν δυνάμει Κάιν για ένα πινάκιο εξουσίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο μεγάλος Αιμίλιος Βεάκης ήταν ο πρώτος που έδωσε θεατρική πνοή στον Φον Δημητράκη με τον θίασο του, τους «Ενωμένους Καλλιτέχνες» το 1946.

Ένας εξαιρετικός θίασος καταξιωμένων ηθοποιών, καθώς και νέων ταλαντούχων, έρχεται να αποδώσει με δεξιοτεχνία το σημαντικό αυτό έργο, που θα επιχειρήσει να επαναπροσδιορίσει την έννοια του ανθρωπισμού και να προτείνει αντίδραση κι αντίσταση σε όλα όσα θέλουν να μας μετατρέψουν σε άθυρμα στα σχέδια επίδοξων ''κατακτητών''. Αυτό που θεωρείται σίγουρο είναι ότι ο Δημητράκης, όλο και κάποιον πρωταγωνιστή της σύγχρονης πολιτικής εξουσίας θα θυμίσει σε όλους μας...

Για τις ανάγκες της παράστασης ο Πέτρος Φιλιππίδης έδωσε την ευκαιρία σε δύο νέα παιδιά, την Εύα Καλαποθάκη και τον Θανάση Ισιδώρου, οι οποίοι μόλις αποφοίτησαν από τη δραματική σχολή «Πράξις 7», να βρεθούν επί σκηνής με αξιόλογους ηθοποιούς.


ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:
Σκηνοθεσία: Πέτρος Φιλιππίδης
Σκηνικά - Κοστούμια: Γιώργος Γαβαλάς
Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος
Μουσική επιμέλεια: Ιάκωβος Δρόσος
Καλλιτεχνική σύμβουλος: Σεμίνα Διγενή
Παραγωγή: Θεατρικές επιχειρήσεις Κάρολος Παυλάκης
Προβολή και επικοινωνία:  Brainco

ΗΘΟΠΟΙΟΙ:
Πέτρος Φιλιππίδης, Γεράσιμος Σκιαδαρέσης, Δημήτρης Μαυρόπουλος, Μαρία Κατσανδρή, Φαίη Ξυλά, Γιάννα Παπαγεωργίου, Γιώργος Ψάλτου, Μανώλης Χουρδάκης, Χριστίνα Σπατιώτη, Εύα Καλαποθάκη, Θανάσης Ισιδώρου.



ΚΡΙΤΙΚH ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ:


"Ο Φον Δημητράκης είναι αναμφισβήτητα το κορυφαίο έργο του Ψαθά […]. Πρόκειται για μία σπαρταριστή κωμική σάτιρα πάνω σ' ένα τραγικό θέμα: το πάθος για εξουσία. Ο κεντρικός χαρακτήρας του έργου έχει μία θεατρική ανάπτυξη σχεδόν ιδανική [...] Ο χαρακτήρας αναπτύσσεται και φαίνεται μέσα σε μια σιγουριά έξαρσης ως εκπρόσωπος μιας τάξης και ως προϊόν μιας συγκεκριμένης κοινωνικής δομής. Ο Δημητράκης παράγεται από μια ιδεολογία που θητεύει χρόνια στον καθημερινό φασισμό, πολύ πριν ο φασισμός εμφανιστεί ως επίσημη ιδεολογία της ισχύος. Γι' αυτό το έργο του Ψαθά δεν είναι δέσμιο της επικαιρότητάς του. Οι Φον Δημητράκηδες πλήθυναν τα τελευταία χρόνια στον τόπο, προϊόντα μιας ιδεολογίας, που απολυτοποιεί την ισχύ, που εξατομικεύει το κέρδος, που μονοπωλεί τον πατριωτισμό, που θεωρητικοποιεί την προδοσία. [...] Στο Φον Δημητράκης δε γελοιοποιείται ένας άνθρωπος, ξεσκεπάζεται μια νοοτροπία, μια αγωγή, ένα κοινωνικό ιδεώδες. [...] Η εποχή των Φον Δημητράκηδων και οι άνθρωποί τους γίνονται μοντέλα για κάθε εποχή, όσο η κοινωνία βράζει στο ζουμί της. [...] Αλλά εκείνο στο οποίο στέκεται κανείς είναι η μαστοριά της κατασκευής της κωμωδίας αυτής. Δίχως τεχνάσματα, δίχως καταφυγή στην τεχνική της φάρσας, χωρίς βιασμένα απρόοπτα, η κωμωδία του Ψαθά κυλάει ακάθεκτη προς την κάθαρσή της. Κι όλα αυτά ενώ ο περίγυρος σφύζει από εκρηκτικά γεγονότα […]. Ο Φον Δημητράκης είναι μία πολιτική κωμωδία μόνο, που η θέση της, σωστά δε λέγεται, αλλά παράγεται και επιβάλλεται από τη δραματική της υφή."
Κώστας Γεωργουσόπουλος 24-10-1979 [Κλειδιά και Κώδικες του Θεάτρου]

ΠΑΡΑΣΤΑΣΙΟΛΟΓΙΑ:
Ενωμένοι Καλλιτέχνες - Αιμίλιος Βεάκης (1946), Θέατρο Αλάμπρα - Θύμιος Καρακατσάνης   ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Αγρινίου (1989),  Εθνικό Θέατρο (1993),                                                    Θέατρο Βεάκη - Θύμιος Καρακατσάνης (1999) κ.ά.


ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΔΗΜΗΤΡΗ ΨΑΘΑ (1907-1979)
Ο Δημήτρης Ψαθάς κατάγεται από την Τένεδο και γεννήθηκε στην Τραπεζούντα του Πόντου το 1907. Το 1923, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές του και αφιερώθηκε στη δημοσιογραφία, στην ευθυμογραφία και το θέατρο. Εργάστηκε στις εφημερίδες «Αθηναϊκά Νέα», «Ελεύθερο Βήμα» για πολλά χρόνια στα «Νέα» ως χρονογράφος καθώς και στην «Ελευθεροτυπία». Η καριέρα του στην δημοσιογραφία ξεκίνησε το 1925 στην εφημερίδα «Αθηναϊκά Νέα» ως συντάκτης του δικαστικού ρεπορτάζ. Από το 1937 και για 40 περίπου χρόνια αναλαμβάνει το χρονογράφημα στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας (που μετά την κατοχή μετονομάστηκαν σε «Νέα») καθιερώνοντας το πολιτικό χρονογράφημα, πρώτος από τους προκατόχους του με την στήλη του «Εύθυμα και Σοβαρά». Το 1937 κυκλοφορεί το πρώτο χιουμοριστικό του βιβλίο  το best-seller «Η Θέμις έχει κέφια», με θέμα τα ευτράπελα των δικαστηρίων και ευθύς την επόμενη χρονιά, το 1938, την συνέχειά του το βιβλίο «Η Θέμις έχει Νεύρα». Εκείνο όμως που τον έκανε πανελλήνια γνωστό ήταν η Μαντάμ Σουσού (1940), η περιλάλητη ηρωϊδα του ομώνυμου χιουμοριστικού μυθιστορήματός του.. Στο θέατρο πρωτοεμφανίστηκε το 1940 με την κωμωδία «Το στραβόξυλο», που ανέβηκε από το θίασο του Βασίλη Αργυρόπουλου και γνώρισε τεράστια επιτυχία. Ακολούθησαν, μεταξύ άλλων, τα έργα: «Μαντάμ Σουσού» (1942), «Φον Δημητράκης» (1946), «Ζητείται ψεύτης» (1953), «Μικροί Φαρισαίοι» (1954), «Ένας βλάκας και μισός» (1956), «Φωνάζει ο κλέφτης» (1958), «Εταιρεία Θαυμάτων» (1959), «Η Χαρτοπαίχτρα» (1963), «Ξύπνα Βασίλη» (1965), «Ο Αχόρταγος» (1966) κ.ά. που γνώρισαν τεράστια επιτυχία τόσο στη θεατρική σκηνή, αλλά και την κινηματογραφική οθόνη. Το λογοτεχνικό έργο του συγγραφέα υπήρξε το ίδιο αξιόλογο: Τη δραματική περίοδο της ιταλογερμανικής κατοχής ο Δημήτρης Ψαθάς περιέγραψε με τον δικό του τρόπο στα βιβλία του «Χειμώνας του 41», «Αντίσταση» (1945) και το «Χιούμορ μιάς εποχής» (1946) και τις ταξιδιωτικές του εντυπώσεις από τα ταξίδια του στην Αμερική, Αγγλία, Γαλλία, Τουρκία συμπεριέλαβε στα βιβλία του «Κάτω από τους ουρανοξύστες»(1950), «Στη χώρα των Μυλόρδων»(1951), «Παρίσι, Σταμπούλ και άλλα εύθυμα ταξίδια» (1951). Ο Δημήτρης Ψαθάς σε ώριμη ηλικία εξέδωσε επίσης ένα ιστορικό- αυτοβιογραφικό χρονικό 500 σελίδων, συγκλονιστικό ντοκουμέντο από τη ζωή, τους διωγμούς και την αντίσταση του ελληνισμού της ιδιαίτερης πατρίδας του, με τον τίτλο «Γη του Πόντου» (1966) που προτάθηκε για το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών. Μετά τον θάνατο του κυκλοφόρησαν τρείς συλλογές χρονογραφημάτων του με τίτλους «Στο καρφί και στο πέταλο» (1999), Στου κουφού την πόρτα» (2000) και το «Εύθυμο καρνέ» (2001). Εκτός από την Ελλάδα, ο Δημήτρης Ψαθάς γνώρισε και την διεθνή αναγνώριση: τα θεατρικά του έργα και ανάμεσά τους οι πολιτικές σάτιρες «Ζητείται Ψεύτης», «Φωνάζει ο Κλέφτης» καθώς και η «Μαντάμ Σουσού» έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, Γαλλικά, Ρώσικα, Τούρκικα και Ρουμανικά και παιχτεί σε όλες τις χώρες του κόσμου, ενώ το 2012 η τραγικά επίκαιρη κωμωδία του «Φον Δημητράκης» μεταφράστηκε στα Γαλλικά και πρόκειται να κυκλοφορήσει φέτος από γνωστό Γαλλικό εκδοτικό οίκο. Οσον αφορά την Ελλάδα, οι κωμωδίες του Δημήτρη Ψαθά παίχτηκαν απ’ όλους τους κεντρικούς θιάσους της Αθήνας σημειώνοντας ρεκόρ παραστάσεων και από τους μεγαλύτερους Ελληνες ηθοποιούς παλαιότερους και νεότερους (Αιμίλιο Βεάκη, Βασίλη Λογοθετίδη, Ντίνο Ηλιόπουλο, Δημήτρη Χόρν, Αννα Συνοδινού, Νίκο Σταυρίδη, Μίμη Φωτόπουλο, κυρία Κατερίνα, Μαίρη Αρώνη, Μαρίκα Νέζερ, Ρένα Βλαχοπούλου, Γιάννη Γκιωνάκη και τους νεότερους Θύμιο Καρακατσάνη, Αννα Παναγιωτοπούλου, Σπύρο Παπαδόπουλο και φέτος απο τον Πέτρο Φιλιππίδη).