Γιατί η ταινία Habemus Papam επηρέασε τον Πάπα Βενέδικτο και ο Μισέλ Πικολί έγινε το είδωλο του όταν τον είδε παρέα με τον 88χρονο αδελφό του?

Μια Fiction εκδοχή της Ειρήνης Νικολοπούλου για την παραίτηση του Πάπα. Διαβάστε το ωραίο κείμενο του Νίνου Φενέκ Μικελίδη στην Ελευθεροτυπία.

Με αφορμή τους ενδοιασμούς του νεοεκλεγέντος πάπα να αναλάβει τα καθήκοντά του, ο Νάνι Μορέτι φτιάχνει ένα καυστικό σχόλιο πάνω στα «παιχνίδια» και την υποκρισία του Βατικανού αλλά και πάνω στην απώλεια μνήμης και τα διάφορα προβλήματα της τρίτης ηλικίας. 

Τι μπορεί να κάνει τελικά ένας πάπας (ή και ένας οποιοσδήποτε θρησκευτικός ή και πολιτικός ηγέτης); Διερωτάται, στην έξοχη ταινία του «Εχουμε πάπα!», ο Ιταλός σκηνοθέτης Νάνι Μορέτι. Δεν χρειάζεται να τονίσουμε πως ο Μορέτι δεν πιστεύει στον πάπα, στον Θεό ή στους ηγέτες (διάβαζε Μπερλουσκόνι). Σκοπός του, πάντως, όπως τόνισε στη συνέντευξη Τύπου στο φεστιβάλ των Κανών, όπου προβλήθηκε η ταινία του, δεν ήταν τόσο να θίξει τους πιστούς (οι οποίοι, έτσι κι αλλιώς, δεν πρόκειται ν' αλλάξουν γνώμη) αλλά να «δείξω το Βατικανό από τη δική μου άποψη».

Στο στόχαστρο του σκηνοθέτη, το Βατικανό με τις διάφορες ιεροτελεστίες του, από την κηδεία ενός πάπα μέχρι την επιλογή ενός νέου, αλλά και τα παρασκήνια και η υποκρισία του, όταν η επιλογή τους προκαλεί προβλήματα. Γιατί, όταν με τον θάνατο του πάπα, ο καρδινάλιος Μελβίλ (ένας εξαιρετικός Μισέλ Πικολί), που εκλέγεται, χωρίς να το περιμένει, νέος πάπας, αντί να βγει στο μπαλκόνι και να χαιρετίσει τα πλήθη στην πλατεία (όταν από το μπαλκόνι του Αγίου Πέτρου αναγγελθεί το περιβόητο «Εχουμε πάπα!»), ο Μελβίλ παθαίνει τρακ, βγάζει μια κραυγή και το βάζει, κυριολεκτικά, στα πόδια. Αποτέλεσμα: οι σύμβουλοί του να καλέσουν έναν ψυχίατρο (στον ρόλο ο ίδιος ο Μορέτι) αλλά ούτε κι αυτός δείχνει να μπορεί να τον βοηθήσει, το μόνο που κάνει είναι να διοργανώσει (σε μια από τις πιο απολαυστικές σκηνές της ταινίας) ένα τουρνουά βόλεϊμπολ, με τους καρδινάλιους να αποτελούν τις διάφορες τοπικές ομάδες.

Ενώ οι καρδινάλιοι ασχολούνται είτε με το βόλεϊμπολ είτε με την έκδοση υποκριτικά καθησυχαστικών ανακοινώσεων, ο πάπας, ύστερα από μια ινκόγκνιτο περιπλάνησή του στους δρόμους (όπου, σε μερικές από τις καλύτερες σκηνές της ταινίας, συναντά και κουβεντιάζει με διάφορους απλούς πολίτες), αποφασίζει να βγει στο μπαλκόνι και να χαιρετίσει τους πιστούς, αυτό είναι για να τους πει πως θα τους εγκαταλείψει γιατί δεν μπορεί να τους οδηγεί.

Οι πιστοί δεν έχουν τελικά πάπα (αν και τελικά κάποιος θα βρεθεί να τον αντικαταστήσει), τους λείπει όμως το σύμβολο λες και το σύμβολο είναι αυτό που χρειάζεται για να εδραιώσει την πίστη τους. Αυτό βέβαια που μας λέει ο Μορέτι είναι πως οι πιστοί οποιασδήποτε θρησκείας δεν χρειάζονται κανένα σύμβολο ή ηγέτη. Οπως σημείωνα στην ανταπόκρισή μου από τη Βενετία, για τον Μορέτι, σκηνοθέτη ο οποίος στο παρελθόν σατίρισε διάφορες πτυχές της ζωής στη σύγχρονη ιταλική κοινωνία («Ecce Bombo», «Palombera Rossa», «Αγαπημένο ημερολόγιο», «Ο καϊμάνος»), το Βατικανό, όπως και η υπόλοιπη κοινωνία, είναι είδος θεάτρου με τους καρδινάλιους και τους όποιους «αρχηγούς» της να παίζουν καθημερινά θέατρο - ο ίδιος μάλιστα ο πάπας, στις περιπλανήσεις του, θα συναντήσει και μια ομάδα ηθοποιών και μαζί τους θα παίξει διάφορους ρόλους από τον «Γλάρο» του Τσέχοφ. Το ίδιο έργο παρουσιάζεται αργότερα και σ' ένα θέατρο, όπου οι καρδινάλιοι και οι φρουροί του Βατικανού ανακαλύπτουν τον εξαφανισμένο πάπα. Ταυτόχρονα, ο Μορέτι μάς δίνει και μια εικόνα της μοναξιάς τού ατόμου αλλά και της απώλειας μνήμης που προκαλεί η μεγάλη ηλικία - το όνομα μάλιστα Μελβίλ, του νέου πάπα, είναι μια έμμεση αναφορά στο έργο Bartleby του Χέρμαν Μέλβιλ, που καταπιάνεται μ' έναν παρόμοιο, με απώλεια μνήμης, ήρωα. Με το «Εχουμε πάπα!», ο Μορέτι έφτιαξε μια από τις καλύτερες ταινίες του, ταινία που κρύβει πολύ περισσότερα απ' όσα μας λέει ο τίτλος της.