Good Νews: 100 χρόνια καρναβαλιού στο Ρέθυμνο, 50 στη Ξάνθη! Μασκαρέματα & βόλτες! (Φωτό)

Eχει γίνει πια παράδοση. Κάθε χρόνο, στην καρδιά του χειμώνα ή στα πρώτα σκιρτήματα της άνοιξης, ανάλογα με τον καιρό, κατηφορίζουμε στην τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Κρήτης για τις Απόκριες. Και για μια μυρωδιά από τον γλυκό Νότο. Πόσω μάλλον φέτος, που το Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι συμπληρώνει 101 χρόνια ζωής και αλλάζει σελίδα, δίνοντας στη σκυτάλη στη νέα γενιά. Στους νέους και στα παιδιά είναι, λοιπόν, αφιερωμένη η φετινή διοργάνωση· σε αυτές τις ηλικίες απευθύνεται το κοινωνικό μήνυμα του φετινού καρναβαλιού, που εναντιώνεται στον σχολικό εκφοβισμό (με κεντρικό σύνθημα: «η σιωπή δεν σταματά τη βία, μη φοβάσαι, μίλα»), και με την παρέλαση των σχολείων της πόλης ξεκίνησαν για πρώτη φορά ετούτη τη χρονιά οι εορταστικές εκδηλώσεις.

Το Ρεθεμνιώτικο Καρναβάλι, άλλωστε, είναι μια μεγάλη γιορτή, όπου συμμετέχει όλη η πόλη και η οποία κορυφώνεται το τελευταίο τετραήμερο του Τριωδίου. «Οι καρναβαλικές ομάδες δουλεύουν όλο το χρόνο», μας λέει η Πέπη Μπιρλιράκη-Μαμαλάκη,  αντιδήμαρχος Τουρισμού, Πρασίνου και Προβολής του δήμου, αλλά πάνω απ’ όλα καρναβαλίστρια. «Συγκεντρώνουν τα μέλη τους και σχεδιάζουν, προγραμματίζουν, κατασκευάζουν και υλοποιούν το θέμα τους με βάση την ιδεολογία και την κουλτούρα τους. Φτιάχνουν άρματα από οικολογικά υλικά, ενώ οι στολές τους πολλές φορές γίνονται από τους ίδιους ή από ντόπιες βιοτεχνίες. Ο καθένας μπορεί να συμμετέχει, εύκολα. Αρκεί να διαλέξει την ομάδα και το θέμα που του αρέσει». Βέβαια, για τώρα -αν δεν έχετε ήδη προνοήσει- μάλλον θα δυσκολευτείτε να βρείτε ομάδα και στολή.

Η πόλη διατηρεί, πάντως, πολύ παλιά αποκριάτικα έθιμα. Ενα από αυτά είναι η «κρητική καντάδα», όπου μαντολίνα, λύρες και λαούτα ξεχύνονται στους δρόμους του ιστορικού κέντρου, πλημμυρίζοντας το χώρο με παραδοσιακούς ήχους. Ακόμη, η εκφώνηση και αντιφώνηση του Βασιλιά Καρνάβαλου, που αναβιώνει την παλιά σάτιρα, καθώς και η Νυχτερινή Παρέλαση, που πραγματοποιείται την παραμονή της Μεγάλης Παρέλασης και φέτος αναμένεται να είναι το ίδιο... μεγάλη και σπουδαία (με 47 ομάδες και 34 άρματα!). Το αποκορύφωμα των εκδηλώσεων είναι η Τελετή Λήξης με το κάψιμο του Βασιλιά Καρνάβαλου. Η αυλαία, ωστόσο, πέφτει στα χωριά την ημέρα της Καθαράς Δευτέρας, όπου στον απόηχο του ξεφαντώματος αναβιώνει το «κλέψιμο της νύφης», τα «μουντζουρώματα», η «παρέλαση της καμήλας», το «μπεγιράκι», το «αυγομάζωμα» και πολλά άλλα παραδοσιακά δρώμενα.

Ολα τα έχει το Ρέθυμνο αυτή την εποχή. Και διασκέδαση, για όσους αρέσκονται στα καρναβάλια και στις νυχτερινές εξόδους (με ρακάδικα, καφέ, μπαρ και κλαμπ - όλα σε απόσταση αναπνοής). Αλλά και δυνατότητα για ημερήσιες -πιο ήσυχες- βόλτες είτε στην πανέμορφη Παλιά Πόλη, στο λιμάνι και στην παραλία είτε στα γύρω χωριά. Εντός των ορίων του Ρεθύμνου μια καλή ιδέα είναι να κινηθείτε με ποδήλατο, καθώς υπάρχει ένα εκτενές δίκτυο ποδηλατόδρομων και δυνατότητα βραχυπρόθεσμης χρήσης ποδηλάτων από 4 σταθμούς (με έκδοση ειδικής κάρτας έναντι αντιτίμου), ενώ για λίγο πιο έξω θα χρειαστείτε αυτοκίνητο.

Αργυρούπολη, Ατσιπόπουλο, Αρμένοι είναι χωριά που με την πρώτη ματιά δεν γεμίζουν το μάτι, αλλά όλα τους ανεξαιρέτως έχουν καλά κρυμμένα μυστικά που αξίζει να ανακαλύψετε, όπως κάποια συγκλονιστικά κτίσματα που κρατούν από τα χρόνια των Ενετών, ξακουστές ταβέρνες, ντόπια προϊόντα που πρέπει οπωσδήποτε να δοκιμάσετε (τυριά, παξιμάδια, βότανα κ.λπ.) και πρωτίστως αυθεντικά φιλόξενους ανθρώπους. Λίγο πιο μακριά (προμηθευτείτε χάρτη του νομού για να μη χαθείτε), η περιβόητη Μονή Αρκαδίου και η Αρχαία Ελεύθερνα πιο πέρα είναι προορισμοί που θα επισκεφτείτε για να μυρίσετε την άνοιξη που έρχεται, αλλά και να μελετήσετε λίγη ιστορία, αρχαία και νεότερη. Ειδικά η Ελεύθερνα, ο βασικός αρχαιολογικός χώρος -το μουσείο της οποίας αναμένεται να ανοίξει για το κοινό το προσεχές φθινόπωρο-, είναι ο τόπος που το επόμενο διάστημα θα συζητηθεί... καθώς αποτελεί τη «νέα Κνωσό» της Κρήτης. Εδώ θα επιστρέψουμε σύντομα.

Ξάνθη: Μισός αιώνας καρναβάλι

Σαγηνευτική και πολυπολιτισμική, με μακρά εμπορική παράδοση και αξιοζήλευτη αρχιτεκτονική, η Ξάνθη φορά τα γιορτινά της για να υποδεχτεί τους χιλιάδες επισκέπτες της Αποκριάς. Ευκαιρία να τη γνωρίσουμε!

Οι εκδηλώσεις του καρναβαλιού στην ακριτική πόλη έχουν ήδη ξεκινήσει από τις αρχές του μήνα, όμως πρόκειται να κορυφωθούν την προσεχή Κυριακή με τη μεγάλη παρέλαση στο κέντρο και στις παρυφές της Παλιάς Πόλης. Το ξανθιώτικο καρναβάλι συμπληρώνει φέτος 50 χρόνια και οι αριθμοί του -αν μη τι άλλο- εντυπωσιάζουν: στην παρέλαση το μεσημέρι της Κυριακής θα λάβουν μέρος 34 πολιτιστικοί σύλλογοι με 400 καρναβαλιστές ο καθένας (συνολικά 13.600 άτομα!) - αριθμός συμμετεχόντων που τέθηκε ως όριο, καθώς οι στολές εξαντλήθηκαν μέσα σε λίγες ώρες. Στην κεφαλή της παρέλασης, η οποία ξεκινά από την είσοδο της πόλης στα δυτικά για να τη διατρέξει και διαρκεί περισσότερο από τρεισήμισι ώρες, θα βρίσκονται πέντε άρματα. Η πολύχρωμη πομπή πρόκειται να καταλήξει, όπως κάθε χρόνο, στο ποτάμι, όπου θα πυρποληθεί ο βασιλιάς Καρνάβαλος, συμβολίζοντας την κάθαρση μετά την έκσταση. Οι επισκέπτες από ολόκληρη την Ελλάδα, που αναμένεται να κατακλύσουν το προσεχές τριήμερο την Ξάνθη, υπολογίζεται ότι θα ξεπεράσουν τις 120.000, φτάνοντας δύο φορές τον πληθυσμό της πόλης.

Ακολουθώντας τους καρναβαλιστές 

Ξεκινήσαμε τη βόλτα από την πλατεία και το ρολόι που δεσπόζει στο μέσον της, όπου μας περίμεναν καρναβαλιστές του πολιτιστικού συλλόγου «Κατασκηνωτές», ενός από τους παλιότερους στην Ξάνθη, ο οποίος συμμετέχει ανελλιπώς και με διακρίσεις στις αποκριάτικες εκδηλώσεις από το 1987. Τα μέλη κάθε συλλόγου συσπειρώνονται γύρω από τα λεγόμενα «στέκια», όπου οι προετοιμασίες για το καρναβάλι ξεκινούν κάθε χρόνο αμέσως μετά τη λήξη του. Οι ξανθιώτικες ομάδες ράβουν μόνες τις στολές, με ξεχωριστό θέμα και σκηνοθεσία για τη μεγάλη παρέλαση. Ο σύλλογος των «Κατασκηνωτών», που κέρδισε πέρυσι το βραβείο για την καλύτερη στολή, έχει επιλέξει φέτος ως θέμα τη Φρουτοπία. Ανηφορίζουμε προς τα σοκάκια της Παλιάς Πόλης, ακούγοντας με ενδιαφέρον ιστορίες γλεντιού από παλιότερες αποκριάτικες γιορτές. Αυτές διοργανώνονται από ειδική επιτροπή του Δήμου Ξάνθης ήδη από το 1966. Ξεκίνησαν με σκοπό τότε την αναβίωση των λαϊκών εθίμων και την τόνωση της τοπικής οικονομίας και εξελίχθηκαν σήμερα σε ένα σπουδαίο πολιτιστικό γεγονός.

Στο επετειακό λεύκωμα που εξέδωσε το Κέντρο Πολιτισμού του Δήμου Ξάνθης για τα 50 χρόνια των Θρακικών Λαογραφικών Εορτών, όπως είναι ο τίτλος των καρναβαλικών εκδηλώσεων, διαβάζουμε μια «ανταπόκριση» από την πρώτη ξανθιώτικη καρναβαλική εκδήλωση: «Την Κυριακή 13 Φεβρουαρίου 1966 μπήκε με τη συνοδεία της φιλαρμονικής του Δήμου και χορευτικών συγκροτημάτων και στήθηκε ένας πελώριος γελωτοποιός ως καρνάβαλος στην πλατεία της πόλης. Στήθηκε και η εξέδρα και κάθε βράδυ διάφορα χορευτικά συγκροτήματα με τον ζουρνά και το νταούλι ή την γκάιντα έδιναν επί μία εβδομάδα το “παρών”. Και ο κόσμος έτρεχε, παρά το τρομερό κρύο που περόνιαζε μέχρι το κόκαλο, για να δει, να χαρεί και να συμμετάσχει στα λαλήματα των τραγουδιστών και στα σκιρτήματα των χορευτών».

Εχουμε πια φτάσει με τους καρναβαλιστές στην πριβέ «πρόβα καρναβαλιού» στη Δημοτική Πινακοθήκη «Χρήστος Παυλίδης» στην καρδιά της Παλιάς Πόλης (Ορφέως και Πινδάρου, Τ/25410-22.415). Στο περίβλεπτο κτίριο με τον πλούσιο ξυλόγλυπτο διάκοσμο, χτισμένο στα μέσα του 19ου αιώνα, λειτουργεί ειδικά για την περίοδο των Αποκριών έκθεση αφιερωμένη στα 50 χρόνια του ξανθιώτικου καρναβαλιού, όπου παρουσιάζονται παλιές φορεσιές, ιστορικές αφίσες και πλούσιο αρχειακό υλικό για τα παραδοσιακά αποκριάτικα έθιμα. Το προσεχές τριήμερο, η Πινακοθήκη θα παραμείνει ανοιχτή για το κοινό από τις 11.00 έως τις 21.00.

Η πανέμορφη Παλιά Πόλη

Οπωσδήποτε αυτή την περίοδο η Ξάνθη ζει στο ρυθμό του καρναβαλιού, ωστόσο υπάρχουν πολλά αξιοθέατα, που αξίζει να γνωρίσετε με αφορμή την επίσκεψή σας εδώ. Το πιο εμβληματικό σημείο είναι βέβαια η Παλιά Πόλη ή Παλιά Ξάνθη, χτισμένη αμφιθεατρικά στη βόρεια πλευρά του πολεοδομικού ιστού, στους πρόποδες του ορεινού όγκου της Ροδόπης. Στα πέτρινα σοκάκια και στα γραφικά σταυροδρόμια της υπάρχουν ενημερωτικοί χάρτες, ενώ όλα τα σημαντικά κτίρια, κυρίως αρχοντικά του 19ου αιώνα, φέρουν στον περίβολο δίπλα στις μεγάλες αυλόπορτες ειδική σήμανση με ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία. Και αυτό γιατί η Ξάνθη, χτισμένη δίπλα στα ερείπια της βυζαντινής Ξάνθειας, γνώρισε ιδιαίτερη οικονομική άνθηση στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, λόγω του εμπορίου καπνού και της εγκατάστασης καπνεμπόρων, βιοτεχνών, ακόμη και τραπεζιτών. Πολλά διώροφα αρχοντικά με αυλή διασώζονται, καθώς αναστηλώθηκαν τη δεκαετία του ’90, χάρη στη σχετική νομοθεσία που χρηματοδότησε αυτή την προσπάθεια για την ανάδειξη του πολιτιστικού στοιχείου της πόλης. Κοινό αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό είναι τα σαχνισιά του πρώτου ορόφου, δηλαδή οι προεξοχές στηριγμένες σε ξύλινα δοκάρια. Πολλές φορές είναι τόσο κοντά τα κτίρια, ώστε οι προεξοχές μοιάζουν να σχηματίζουν καμάρες. Τα αρχοντικά Μιχάλογλου, Καραδήμογλου, Καλούδη, Ορφανίδη (το παλιό δημαρχείο, που αυτή την περίοδο αναστηλώνεται) είναι μερικά μόνο από τα αρχιτεκτονικά στολίδια της συνοικίας. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, στις αρχές της δεκαετίας του ’90 ιδρύθηκε ο Σύλλογος για την Προστασία και την Αναβίωση της Παλιάς Ξάνθης.

Περπατώντας λίγα μέτρα από τη Δημοτική Πινακοθήκη, θα συναντήσουμε το Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο της Ξάνθης (Αντίκα 7, Τ/25410-25.421, ωράριο 9.00-14.30, τιμή εισιτηρίου 2 ευρώ). Εκθεμα και το ίδιο ως κτίριο, το αρχοντικό της οικογένειας καπνεμπόρων Κουγιουμτζόγλου χτίστηκε το 1870. Στέγασε για κάποια περίοδο το γερμανικό προξενείο και από το 1975 λειτουργεί ως μουσείο, όπου φιλοξενούνται μόνιμες συλλογές, επί το πλείστον δωρεές ευεργετών. Οι εκθέσεις αποτυπώνουν την κοινωνική και οικονομική ζωή της Ξάνθης των αρχών του 20ού αιώνα.

Η πολυπολιτισμική Ξάνθη

Περπατάμε στα πέτρινα σοκάκια - σε πολλά πλατώματα η θέα προς την καινούργια πόλη και μακριά στον κάμπο της Ξάνθης είναι μοναδική. Πόλη με βαρύ ιστορικό φορτίο και πολυπολιτισμικά χαρακτηριστικά, η Ξάνθη αποτελεί μοναδικό δείγμα αρμονικής συνύπαρξης του χριστιανικού με τον μουσουλμανικό πληθυσμό. Εδώ, λοιπόν, γειτονεύουν χριστιανικές εκκλησίες και τζαμιά. Θα ανηφορίσουμε προς τον Ιερό Ναό Ακάθιστου Υμνου, εκκλησία χτισμένη σε ρυθμό τρίκλιτης βασιλικής, που έχει δώσει το όνομά της στην πιο παλιά συνοικία της πόλης. Χτίστηκε το 1860, μετά τους καταστροφικούς σεισμούς του 1829, και αποτελεί χρονικά τον τελευταίο από τους πέντε ναούς της Παλιάς Πόλης. Διαθέτει ανεξάρτητο καμπαναριό, που ίσως κατασκευάστηκε μεταγενέστερα, και πύλη με κατοικία πορτάρη. Πολλές ακόμη εκκλησίες και μοναστήρια στην ευρύτερη περιοχή είναι σημαντικά.

Σχεδόν στην αντικρινή γειτονιά της Παλιάς Πόλης υψώνεται το τέμενος Αχριάν. Χτίστηκε το 1850, σε θέση όπου μάλλον υπήρχε παλιότερο τέμενος. Στο εσωτερικό του υπάρχει ξύλινη κατασκευή γυναικωνίτη και στον περίβολο παλαιό νεκροταφείο. Το τζαμί βρίσκεται στο κέντρο μιας παλιάς γειτονιάς, η οποία κατοικήθηκε από μουσουλμάνους μετά την οθωμανική κατάκτηση (14ος αιώνας). Από το ίδιο σημείο μπορείτε να απολαύσετε τη θέα προς την πόλη.

Η ώρα έχει περάσει, όμως, και κατηφορίζουμε πίσω, προς το κέντρο της Ξάνθης. Τα καφέ γύρω από το ρολόι γεμίζουν με φοιτητές από το Πολυτεχνείο. Συνεργεία του δήμου κάνουν τους τελευταίους αποκριάτικους στολισμούς και τις προετοιμασίες για την κυριακάτικη παρέλαση. Την ίδια ώρα, τα παραδοσιακά ζαχαροπλαστεία βγάζουν στις προθήκες τα ξακουστά σιροπιαστά και τα πολίτικα γλυκά, περιμένοντας τους επισκέπτες.

Αναλυτικά το πρόγραμμα των εκδηλώσεων του καρναβαλιού υπάρχει στην ιστοσελίδα www.carnivalx.gr.

Το Σπίτι του Χατζιδάκι

Το γνωστό ως Παλιό Φρουραρχείο Ξάνθης, στη συμβολή των οδών Βενιζέλου και Κονίτσης, στο κέντρο της πόλης, χτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα από τον Εβραίο καπνέμπορο και ασφαλιστή Ισαάκ Δανιέλ και είναι από τα πιο εντυπωσιακά κτίρια της πόλης. Το 1923 εγκαθίσταται στην Ξάνθη ο δικηγόρος Γεώργιος Χατζιδάκις, ο γιος του οποίου, Μάνος, θα γεννηθεί το 1925. Για μικρό διάστημα, όταν ο συνθέτης ήταν στην ηλικία των πέντε ετών, η οικογένεια νοίκιασε τον δεύτερο όροφο του κτιρίου, στο οποίο διέμεναν εύπορες οικογένειες της πόλης. Το κτίριο αναστηλώθηκε μέσω προγράμματος της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης. Εδώ πρόκειται να λειτουργήσει πολυχώρος τέχνης και καφέ, τα οποία ακόμη δεν έχουν ανοίξει για το κοινό. Κάθε φθινόπωρο διοργανώνεται στην Ξάνθη μουσικό φεστιβάλ με το όνομα του Χατζιδάκι.

Το Σπίτι της Σκιάς
Ιδιωτική έκθεση γλυπτών από ανακυκλώσιμα υλικά και «σκουπίδια», τα οποία υπό συγκεκριμένο φωτισμό αποδίδουν με απίστευτο τρόπο σκιώδεις παραστάσεις προσώπων και τοπίων. Καταδυθείτε στον κόσμο της σκιάς, όπου τα πάντα μπορούν να έχουν διττή σημασία, «πικρή και μαζί αισιόδοξη», και δείτε τον Τζον Λένον ή τον Καβάφη ως σκιές πίσω από μεταλλικά εικαστικά έργα, τα οποία εκ πρώτης όψεως μοιάζουν αλλόκοτα. (Παλιά Πόλη, Μαυρομιχάλη 3, Τ/6977-612.726, καθημερινά 10.00-14.00 και 18.00-20.30, τιμή εισιτηρίου: 2 ευρώ, www.vaitsis.com)

Το Σαββατιάτικο Παζάρι

Κάθε Σάββατο στις παρυφές της Παλιάς Πόλης πραγματοποιείται το ξακουστό παζάρι της Ξάνθης, η ιστορία του οποίου χάνεται στα χρόνια της οθωμανικής περιόδου. Ενα από τα ελάχιστα στην Ελλάδα που διατηρεί τόσο έντονα το χρώμα της παράδοσης, προσελκύει όλο το χρόνο χιλιάδες επισκέπτες από τους όμορους νομούς, ακόμη και από τη γειτονική Βουλγαρία. Εδώ θα βρείτε από τρόφιμα έως ρούχα, χαλιά, είδη οικιακής χρήσης και ό,τι βάλει ο νους σας. Οι περισσότεροι Ξανθιώτες θα περάσουν το πρωί του Σαββάτου από το παζάρι έστω για μία βόλτα.