Top woman η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, επικεφαλής της Στέγης: Η γυναίκα που έκανε την πρωτοπορία στην τέχνη, μόδα

 Η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, εκτελεστική διευθύντρια του πιο προβεβλημένου ιδιωτικού πολιτιστικού φορέα της χώρας, δηλώνει «η ζωή μου είναι η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών». 

Eλλάδα, Ευρώπη, Εξωστρέφεια, Εκπαίδευση: η Στέγη γίνεται πέντε χρόνων και αυτά τα 4 έψιλον είναι το φετινό της μότο. Τι κρύβεται πίσω του; 
Οι Έλληνες δημιουργοί. Αυτοί, ως πολύτιμο εξαγώγιμο αγαθό, πρέπει να φτάσουν παντού. Κι όταν λέμε «Έλληνες», εννοούμε όλους όσους ζουν εδώ αλλά και όσους κινούνται στον κόσμο αλλά νιώθουν Έλληνες. Αυτό κάνει το Ίδρυμα Ωνάση εδώ και σαράντα χρόνια. Ο σύγχρονος πολιτισμός, αυτό που συμβαίνει τώρα και αφορά το «τώρα», και η υποστήριξη των Ελλήνων δημιουργών εντός και εκτός συνόρων ήταν οι κύριοι άξονες που δόθηκαν από τη διοίκηση του Ιδρύματος Ωνάση σ’ εμάς που στελεχώσαμε τη Στέγη. 

Με ποιους τρόπους ενισχύετε την ελληνική εξωστρέφεια; 
Πέρα από τις 100 ελληνικές και ξένες παραγωγές που μπορεί να δει κάποιος φέτος στη Στέγη, πολλές ακόμη ελληνικές παραγωγές θα ταξιδέψουν εκτός Ελλάδας. Η Στέγη λειτουργεί σαν βατήρας για να πάει κάποιος παραπέρα. Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, για πρώτη φορά με μια τόσο μεγάλη παραγωγή, ταξιδεύει από τη Γαλλία μέχρι τη Χιλή. Ο Δημήτρης Καρατζάς ήταν ο πρώτος Έλληνας σκηνοθέτης που πήγε στο Διεθνές Φεστιβάλ της Αβινιόν, ενώ οι Blitz κι άλλες ελληνικές ομάδες περιοδεύουν εκτενώς.

Αυτό φανταζόμαστε ότι επιτυγχάνεται μόνο μέσω ενός διεθνούς δικτύου… 
Βέβαια. Η Στέγη γίνεται πλέον συμπαραγωγός με έναν θρυλικό αγγλικό θίασο, όπως οι Complicite, ή με ένα ιστορικό θέατρο του Παρισιού ή του Λονδίνου, όπως το Teatre de la Ville και το Barbican. Αυτό δεν είναι σύνηθες για ελληνικό οργανισμό. Έρχεται, πλέον, ο Άκραμ Καν και μας ζητά από μόνος του να κάνουμε συμπαραγωγή, ενώ στην παράσταση των Ανέστη Αζά – Πρόδρομου Τσινικόρη υπάρχαν Γερμανοί συμπαραγωγοί. Εκείνο, πάντως, που θα φέρει τεράστιες αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο υποστηρίζεται, προβάλλεται κι εκπροσωπείται η σύγχρονη ελληνική δημιουργία αλλά και η πολιτιστική κληρονομιά μας είναι η εξέλιξη της φυσιογνωμίας του Onassis Cultural Center στη Νέα Υόρκη. Εκεί, στην καρδιά του Μανχάταν, αυτήν την περίοδο η σύγχρονη ελληνική δημιουργία μπαίνει στο προσκήνιο με την έκθεση «Narcissus Now». Ήδη περνώντας από τη στοά που ενώνει την 52η και 53η οδό, στην 5η Λεωφόρο, μπορεί κανείς να δει ένα έργο του εικαστικού Άγγελου Πλέσσα. Μες στο χειμώνα θα βρεθεί εκεί η Λένα Κιτσοπούλου για μια συναυλία-αφιέρωμα στο ρεμπέτικο... 

Είναι η Στέγη, κατά μία έννοια, ο καλλιτεχνικός φορέας του Ιδρύματος Ωνάση; 
Σίγουρα είναι το 5άχρονο «παιδί» του 40χρονου Ιδρύματος. Συχνά λέμε ότι δεν είμαστε καλλιτεχνικός οργανισμός, αλλά πνευματικός. Δεν είμαστε ουδέτεροι, παίρνουμε πολιτική θέση για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων, για το θέμα των μεταναστών, για τα ζητήματα που αφορούν την άκρα δεξιά… Κι αυτό όχι μόνο μέσα από τις παραγωγές μας αλλά και μέσα από τις δράσεις μας, τα εκπαιδευτικά προγράμματα για άτομα με ή χωρίς αναπηρία, τις υποτροφίες, το αρχείο μας. Η κουλτούρα της μη ουδετερότητας διέπει το Ίδρυμα εδώ και σαράντα χρόνια.
Ποια τα οφέλη, όμως, για το ίδιο το Ίδρυμα Ωνάση και τη Στέγη; 
Μην ψάχνετε για κάτι χειροπιαστό. Δεν πρόκειται για θέμα χρημάτων. Αν ήταν έτσι, τότε η επιτομή της πρωτοπορίας θα έπρεπε να συγκεντρώνεται στα Αραβικά Εμιράτα! Εδώ μιλάμε για μια ιδρυτική πράξη που υπογράφηκε πριν από σαράντα χρόνια: το πρώτο άρθρο της διαθήκης του Αριστοτέλη Ωνάση αναφέρεται ακριβώς στη δημιουργία ενός ιδρύματος, το οποίο θα έχει σκοπό την υποστήριξη της Ελλάδας μέσα από την τέχνη, τον πολιτισμό, την παιδεία και την υγεία. Αυτοί είναι οι άξονες κοινωνικής αλληλεγγύης του Ιδρύματος Ωνάση από το 1975. Γι’ αυτό το ίδρυμα λέγεται κοινωφελές. Γιατί αυτός που ωφελείται είναι το κοινό, η κοινωνία. Δεν είμαστε φιλανθρωπικό ίδρυμα. Η λογική μας είναι να απελευθερώνουμε δυνάμεις, να συμπράττουμε στο να δημιουργούνται ισχυροί πολίτες και να ενισχύουμε τους τομείς που πρέπει να υποστηρίζονται από το κράτος: πολιτισμός, παιδεία και υγεία. 

Πώς αντιμετωπίζετε το ρίσκο της αποτυχίας; 
Έστω ότι μια παράσταση αποτυγχάνει. Και λοιπόν, τι; Θα ήταν πολύ εύκολο να κάνουμε κάτι ασφαλές! Αντί για δέκα ελληνικές παραγωγές, θα μπορούσαμε να φέρουμε έναν χολιγουντιανό σταρ με ένα μονόλογο. Και μετά τι κάνεις; Φέρνεις έναν ακόμη σταρ κι άλλον έναν και, τελικά, τι έγινε; Δεν μας απασχολεί αυτό. Στη Στέγη, με το πρόγραμμα που έχουμε και το ρίσκο που παίρνουμε, η προσέλευση του κοινού έχει ξεπεράσει κάθε προσδοκία, φτάνοντας στο 94% ανά παραγωγή.
Τι απαντάτε σε εκείνους που σας «κατηγορούν» ότι έχετε δημιουργήσει το δικό σας star system; 
Αχ, πόσο μ’ αρέσει να θεωρείται σταρ ο Δημήτρης Καραντζάς! Θέλω πολύ να γίνει σταρ η Ιώ Βουλγαράκη, θέλω να είναι σταρ ο Μιχαήλ Μαρμαρινός και οι Rootless Root! Μακάρι να σταματούν τον Σωκράτη Σινόπουλο για ένα αυτόγραφο! Το αξίζουν. Επιπλέον, είμαστε από τους ελάχιστους οργανισμούς που, εκτός από απευθείας ανάθεση, κάνουμε ανοιχτό κάλεσμα. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Στέγης, ο Χρήστος Καρράς, καλείται να μελετήσει τριακόσιες προτάσεις για μουσικές παραγωγές, η Κάτια Αρφαρά, καλλιτεχνική διευθύντρια θεάτρου και χορού, άλλες τόσες. Πρόκειται για έναν πολύ δημοκρατικό τρόπο λειτουργίας. Δεν κλείνουμε την πόρτα σε κανέναν. 

Κάποιοι καλλιτέχνες ισχυρίζονται πως, αν θέλουν να διατηρήσουν το πρωτοποριακό τους προφίλ, πρέπει να πουν «όχι» στη Στέγη. 
Αλήθεια; Δεν έχει τύχει να μας πει κανένας «όχι». Είναι κρίμα, εξάλλου, να λες «όχι» στη Στέγη. Η Στέγη είναι ένα σπίτι για το σύγχρονο πολιτισμό. Οι δημιουργοί κάνουν αυτό που εκείνοι θέλουν με τις καλύτερες δυνατές συνθήκες και ο Έλληνας φορολογούμενος δεν επιβαρύνεται καθόλου. Αυτό είναι τύχη, είναι καλό. Αντίθετα, είναι βαθιά συντηρητικό να θεωρείς ότι η πρωτοπορία γεννιέται μόνο στα υπόγεια. Έχουμε δει πρωτοπορία σε πολύ μεγάλες σκηνές κι έχουμε δει μπαναλιτέ σε πολύ ανατρεπτικά περιβάλλοντα. Όλα καταλήγουν στο περιεχόμενο και στον τρόπο με τον οποίο το διαχειρίζεσαι.
Υπάρχει, ξέρετε, μια μεγάλη συζήτηση γύρω από την ιδρυματοποίηση της σύγχρονης τέχνης. 
Δεν μπορούμε, γενικώς και αορίστως, να μιλάμε εναντίον των θεσμών. Και η Μπιενάλε ένας θεσμός είναι, το ίδιο και η Documenta. Η Στέγη πλέον συνεργάζεται με ξένους φορείς, όπως η Brooklyn Academy, η οποία άλλαξε μια ολόκληρη περιοχή της Νέας Υόρκης, και το θέατρο Αlmeida στο Λονδίνο, το οποίο ανεβάζει «Ορέστεια» και «Μήδεια» – όλα αυτά θεσμοί είναι. Ο πολιτισμός δεν κινδυνεύει από αυτήν την ιδρυματοποίηση. Κινδυνεύει, όμως, η πρωτοπορία που δεν είναι αυθεντική… 

Η Στέγη ανοίγει θέσεις εργασίας επειδή πιστεύει πως δεν είναι λογικό ο καλλιτέχνης το πρωί να σερβίρει καφέδες και το βράδυ να βρίσκεται στη σκηνή. Ο άνεργος ηθοποιός είναι εξίσου άνεργος με τον άνεργο επιστήμονα. Υπάρχει μια στρεβλή εικόνα πως οι καλλιτέχνες κάνουν, απλώς, το κέφι τους. Όχι! Ο ηθοποιός, ο σκηνοθέτης, ο χορογράφος είναι επαγγελματίες και, μάλιστα, είναι κομμάτι της οικονομίας μας. Χάρη στη Στέγη, δημιουργούνται θέσεις και για τους εργαζόμενους που συνδέονται με τους καλλιτέχνες: από τον ηλεκτρολόγο μέχρι τον τεχνικό. Τι να πω; Μακάρι να υπήρχαν πολλές Στέγες!

Με αυτή τη λογική το Ίδρυμα Ωνάση γίνεται φέτος χορηγός του Εθνικού Θεάτρου; 
Δεν είναι αρμοδιότητά μου να μιλάω εκ μέρους του Ιδρύματος, όμως, εκτός από το Εθνικό, το Ίδρυμα θα στηρίξει μια πολύ μεγάλη έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη και πολλά μουσικά σύνολα. Ξέρουμε ότι φέτος οι συνθήκες είναι πάρα πολύ σκληρές. Το Ίδρυμα δεν είναι ATM, στο οποίο έρχεται κάποιος, παίρνει λεφτά και φεύγει. Εκείνο που μας ενδιαφέρει είναι οι συνέργειες, οι συνεργασίες. Εμείς πήγαμε στο Εθνικό και ζητήσαμε να βοηθήσουμε. 
Έχουμε, εξάλλου, κάνει εδώ κι ένα χρόνο προτάσεις στα ευαγή ιδρύματα που βρίσκονται στον άξονα της Συγγρού, στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στο Ευγενίδειο, στο Ίδρυμα «Νιάρχος» - Λυρική Σκηνή, αλλά και στο Μουσείο Ακρόπολης και στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Ονειρευόμαστε, δηλαδή, τη λεωφόρο Συγγρού ως δια­δρομή και όχι ως ένα σημείο το οποίο προσπερνάς, πατώντας γκάζι, για να φτάσεις κάπου αλλού. Έχουμε ήδη δημιουργήσει ένα πλάνο συνεργασίας. Τα πράγματα θέλουν χρόνο. Μόλις ωριμάσουν οι συνθήκες, κάτι θα γίνει. Γιατί αυτό που δεν αντιλαμβάνεται ίσως ο κόσμος είναι ότι ο Ωνάσης με τον Νιάρ­χο τα πήγαιναν περίφημα! 

Εσείς πώς βρεθήκατε στο τιμόνι της Στέγης, ως αναπληρώτρια γενική διευθύντρια και διευθύντρια Επικοινωνίας και Marketing; 
Το Ίδρυμα Ωνάση, έξι χρόνια πριν, είχε προκηρύξει μια σειρά θέσεων. Διάβασα την ανακοίνωση στις εφημερίδες, έστειλα το βιογραφικό μου στην ICAP και κλήθηκα για συνέντευξη (σημ. Η κ. Παναγιωτάκου είναι απόφοιτος του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών και κάτοχος δύο μεταπτυχιακών τίτλων πάνω στην Αισθητική της Όπερας στον Κινηματογράφο και στην Ιδιωτική Χορηγία στις Παραστατικές Τέχνες ). Μου είπαν πως δεν υπάρχουν σωστές και λάθος απαντήσεις. Μόλις είδα τις ερωτήσεις, χάρηκε η ψυχή μου. 

Ποια ήταν η πιο απροσδόκητη ερώτηση; 
Όλες. Η πρώτη, θυμάμαι, ήταν: «Τι θα κάνατε αν έξαφνα, ώρα μεσάνυχτ’, ακουσθεί αόρατος θίασος να περνά με μουσικές εξαίσιες, με φωνές;» (σημ. ο πρώτος στίχος από το «Απολείπειν ο θεός Αντώνιον» του Κ.Π. Καβάφη ). 

Τι απαντήσατε; 
Με στίχους του Καβάφη κι εγώ. 

ΠΗΓΗ: athinorama.gr