Πάταγος το 1905: Γυμνή επί σκηνής η "εξωτική" Μάτα Χάρι η διασημότερη κατάσκοπος & πόρνη με το οικτρό τέλος

Την οικογένειά της συμπλήρωνε ο αδελφός της.

*Αφιέρωμα του Eirinika με αφορμή την εκτέλεση της Μάτα Χάρι που έγινε σαν σήμερα

Ενδεικτικά την εποχή που γεννήθηκε η Μαργαρίτα ο Βίνσεντ Βαν Γκόγκ ήταν 23 ετών. Βασιλιάς της Ολλανδίας ήταν ο Γουίλιαμ ο 3ος και πρωτεύουσα ήταν η Χάγη, η οποία ήταν πλημμυρισμένη από αποικιακούς στρατιώτες προερχόμενους από τις Ολλανδικές δυτικές Ινδίες (Ολλανδική αποικία μέχρι το 1949) σήμερα γνωστές ως Ινδονησία.

Τον Ιανουάριο του 1889 ο πατέρας της χρεοκοπεί.
Τον Σεπτέμβριο του 1890 οι γονείς της χωρίζουν.
Τον Μάιο του 1891 η μητέρα της πεθαίνει……..τα αδέλφια χωρίζουν και η 15χρονη Μαργαρίτα δίδεται σε συγγενείς.
Τον Νοέμβριο του 1892 παρακολουθεί μαθήματα διδασκαλίας σε κολέγιο στο Leiden, από το οποίο όμως φεύγει λόγω του ότι συνήψε σχέση με τον διευθυντή και μετακομίζει στην Χάγη για να ζήσει με τον θείο της.

Η Γκρέτα Γκάρμπο ως Μάτα Χάρι

Τον Μάρτιο του 1895 η Μαργαρίτα απαντά στην αγγελία γνωριμίας του αξιωματικού Rudolph MacLeod, συνταγματάρχη του Ολλανδικού στρατού, ο οποίος ήταν τοποθετημένος στις Ολλανδικές δυτικές Ινδίες και βρισκόταν σε άδεια για να επισκεφθεί το πατρικό του. Η οικογένειά του ήταν Σκωτικής καταγωγής και είχε μεταναστεύσει στην Ολλανδία.
Τον Ιούλιο του 1895 η Μαργαρίτα σε ηλικία 19 ετών παντρεύεται τον MacLeod και μετακομίζουν στο Άμστερνταμ.
Τον Ιανουάριο του 1897 γεννά τον γιο τους Norman-John.
Τον Μάιο του 1897 η οικογένεια μετακομίζει στην Ινδονησία λόγω μετάθεσης του MacLeod στην Ιάβα  – Σουμάτρα όπου παραμένουν μέχρι το 1902.

Σύζυγος και γιος 

Ο έγγαμος βίος
Ο έγγαμος βίος του ζεύγους ταλανίζεται από προσωπικές αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις. Η Μάτα Χάρι κατηγορεί τον σύζυγό της ότι είναι βίαιος – μέθυσος – χαρτοπαίκτης – φιλάργυρος και της έχει μεταδώσει αφροδίσια νοσήματα από τις σεξουαλικές του επαφές στα πορνεία.
Ο MacLeod στις προσωπικές του σημειώσεις γράφει: «μακάρι να μπορούσα να απαλλαγώ από αυτήν…….δεν αντέχω να υπάρχει αυτό το πλάσμα δίπλα μου……πολλές φορές διερωτώμαι με ποιο τρόπο θα μπορούσα να την ξεφορτωθώ»

Τον Μάιο του 1898 και ενώ είναι ακόμη στην Ιάβα η Μαργαρίτα γεννά το δεύτερο παιδί την Jeanne – Louise.
Τον Ιούνιο και τα δύο παιδιά δηλητηριάζονται, ίσως από κάποιον εραστή της νταντάς, ή ίσως να είχαν αρρωστήσει από σύφιλη που τους είχε μεταδώσει η Μαργαρίτα την οποία είχε «κολλήσει» από τον σύζυγό της. Το αποτέλεσμα ήταν ο Norman να πεθάνει και η Jeanne-Louise να επιζήσει.

Το 1900 ο Rudolph εγκαταλείπει τον στρατό.
Το 1902 επιστρέφουν στην Ευρώπη όπου χωρίζουν και η κόρη πηγαίνει μαζί με τον πατέρα της.
Το 1903 η 26χρονη Μαργαρίτα πηγαίνει στο Παρίσι όπου όμως δεν μπορεί να βρει εργασία και έτσι επιστρέφει στην Ολλανδία, κάθεται για λίγο καιρό και κατόπιν επιστρέφει στο Παρίσι όπου εγκαθίσταται μόνιμα.

Η ζωή στο Παρίσι
Κατά την διαμονή της στο Παρίσι εργαζόταν ως χορεύτρια στο «ατελιέ» της μαντάμ Kiréesky και αλλού, αρχικά με τα προσωνύμια «Λαίδη Μακλέοντ» και «πριγκίπισσα της Ιάβα», μέχρι να λάβει το ψευδώνυμο «Μάτα Χάρι» που στα Ινδονησιακά σημαίνει ήλιος.

Η μεγάλη επιτυχία ήλθε τον Μάιο του 1905, στο θέατρο Guimet, όπου εμφανίσθηκε επί σκηνής εντελώς γυμνή, χορεύοντας έναν ερωτικό χορό. Έκτοτε μαζί με άλλους καλλιτέχνες έδιναν παραστάσεις, χορεύοντας Χίντου (Ινδικοί παραδοσιακοί χοροί) με αποτέλεσμα να εξελιχθεί σε σταρ της εποχής. Την επιτυχία του «θιάσου» ακολούθησαν περιοδείες στο Παρίσι, Βρυξέλες, Λονδίνο, Μαδρίτη, Βερολίνο, Χάγη, Βιέννη, Κάιρο και σε άλλες μεγάλες πόλεις όπου γνώρισαν την αποθέωση.

Όμως οι φαντασιώσεις της Μάτα Χάρι μεγάλωναν μαζί με τη φήμη της:

«Γεννήθηκα στην Ιάβα μέσα στην τροπική βλάστηση και οι ιερείς με μύησαν στους θρησκευτικούς χορούς»
Και γιατί όχι... άλλωστε όσο πιο εξωτικό το παρελθόν τόσο το καλύτερο. Ο τύπος υιοθέτησε τα λεγόμενά της και το κοινό την αγάπησε. Ουδείς ασχολήθηκε με το παρελθόν της... εξάλλου δεν την αγαπούσαν γι’ αυτό, αλλά για τις παραστάσεις που έδινε.
Το επίσημο διαζύγιο με τον MacLeod εκδόθηκε το 1906. Η Μάτα Χάρι ήταν πλέον επισήμως χωρισμένη... άρα ελεύθερη.

Η Γκρέτα Γκάρμπο ως Μάτα Χάρι

Η κατασκοπεία
Τα πάντα άρχισαν να καταρρέουν το 1914 όταν άρχισε ο 1ος Παγκόσμιος πόλεμος.
Τα γεγονότα πιθανόν να συνέβησαν ως εξής:

Εκείνη την εποχή έδινε παραστάσεις στην Γερμανία και οι Γερμανοί εκμεταλλευόμενοι την ευκαιρία, κατάσχουν τα περιουσιακά της στοιχεία και την απελαύνουν. Η Μάτα Χάρι επιστρέφει στο Άμστερνταμ και συναντά τον Γερμανό πρόξενο Κράμερ. Σε εκείνη την συνάντηση της προσφέρουν μια συμφωνία: να επιστρέψουν την περιουσία της αρκεί να κατασκόπευε γι’ αυτούς.
Είτε αυτό συνέβη, είτε βρισκόταν κάπου στην Ευρώπη και χρειαζόταν χρήματα με αποτέλεσμα να της προσφερθεί μία ικανοποιητική αμοιβή σε αντάλλαγμα για τις «υπηρεσίες» της.

Παρακάτω παρατίθενται οι πιθανές εκδοχές που αφορούν στην Μάτα Χάρι:

• Πιστή στους Γερμανούς (κατάσκοπος).
• Πιστή στους συμμάχους (κατάσκοπος).
• Υποκρινόμενη πίστη στους συμμάχους, αλλά αφοσιωμένη στους Γερμανούς (διπλή κατάσκοπος).
• Υποκρινόμενη πίστη στους Γερμανούς αλλά αφοσιωμένη στους συμμάχους (διπλή κατάσκοπος).
• Να χρησιμοποιείτο από τους Γερμανούς, οι οποίοι την άφηναν να πιστεύει ότι δούλευε για τους Γάλλους, ενώ στην πραγματικότητα δούλευε γι’ αυτούς (παγιδευμένη κατάσκοπος).
• Πεπεισμένη ότι δούλευε για τους Γερμανούς αλλά οι πληροφορίες κατέληγαν στους Γάλλους (παγιδευμένη κατάσκοπος).
• Υποσχόμενη πίστη και στις δύο πλευρές (μετακινούμενη κατάσκοπος).
• Την είχαν προσεγγίσει αμφότερες οι πλευρές, αλλά είτε λόγω απροθυμίας, είτε λόγω αδυναμίας δεν επέλεξε πλευρά (παρέμεινε απλώς χορεύτρια).
• Την προσέγγισαν και της ζήτησαν να κατασκοπεύσει με αντάλλαγμα να διατηρήσει το επάγγελμά της. Ανεξάρτητα την χώρα για την οποία κατασκόπευσε απότερος σκοπός ήταν να συνεχίσει να χορεύει και να ζει πλουσιοπάροχα (μισθωμένη κατάσκοπος).

Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο η Μάτα Χάρι κατάφερε να επιβιώσει τα τρία πρώτα χρόνια του πολέμου. Τον Ιανουάριο του 1917 επιστρέφει στο Παρίσι.
Τον Νοέμβριο του 1916, οι Βρετανικές αρχές την συνέλαβαν σε ένα ατμόπλοιο στο  Falmouth, το οποίο κατευθυνόταν από την Ισπανία στην Ολλανδία, πιστεύοντας ότι ήταν η Γερμανίδα κατάσκοπος Κλάρα Μπένεντιξ.

Κατόπιν την μετέφεραν στην Βρετανική αντικατασκοπεία (ΜΙ5) προκειμένου να ανακριθεί, όπου ανέφερε ότι είχε στρατολογηθεί από έναν Βέλγο αξιωματικό, για λογαριασμό της Βελγικής υπηρεσίας πληροφοριών.
Επίσης ισχυρίσθηκε ότι ο Γάλλος πρόξενος στο Vigo της Ισπανίας της είχε ζητήσει να κατασκοπεύσει τις Ρωσικές δυνάμεις στην Αυστρία.
Στις 13 Φεβρουαρίου 1917, οι Γαλλικές μυστικές υπηρεσίες την συλλαμβάνουν στο ξενοδοχείο Ελυζέ με την κατηγορία της κατασκοπείας και την φυλακίζουν στις γυναικείες φυλακές του Σαιντ Λαζάρ.

Τον Οκτώβριο του 1917 η Μάτα Χάρι (πράκτορας με τον κωδικό Η21) εκτελείται στο δάσος του Βενσέν, κοντά στο Παρίσι. Μετά την εκτέλεση ουδείς αναζήτησε το πτώμα της το οποίο δόθηκε για σκοπούς ιατρικής έρευνας.

Το δίλημμα
Υπήρξε ή όχι η Μάτα Χάρι κατάσκοπος και αν ναι υπέρ ποίων;

Η απάντηση δεν είναι απλή. Οι περισσότεροι από τους εραστές της ήσαν στρατιωτικοί και επιπλέον είχε πρόσβαση στην υψηλή κοινωνία... άρα ήταν ελκυστική στις μυστικές υπηρεσίες στρατολόγησης. Αποτελεί γεγονός όμως ότι δεν υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι ήταν κατάσκοπος και μάλιστα διπλής κατεύθυνσης.
Από την άλλη άποψη όμως αν δεν άφηνε ενοχοποιητικά στοιχεία ίσως ήταν η καλύτερη κατάσκοπος όλων των εποχών.

Τα αρχεία καταδεικνύουν ότι αν όντως υπήρξε κατάσκοπος οι πληροφορίες που παρέδιδε ήσαν ασήμαντες. Η Μάτα Χάρι υπήρξε αφελής, ματαιόδοξη, άπειρη σε θέματα κατασκοπίας, φιλοχρήματη και τελικώς παγιδεύτηκε σε μία αλληλουχία γεγονότων και αντιπαράθεσης μεταξύ των μυστικών υπηρεσιών η οποία τελικά την οδήγησε στο εκτελεστικό απόσπασμα.
Η πλήρης αλήθεια θα αποκαλυφθεί όταν η Γαλλία αποχαρακτηρίσει τα επίσημα έγγραφα το 2017.

Επιμέλεια: Ειρήνη Νικολοπούλου