Φάκελος ΕΣΠΑ: Που πήγαν 151 δισ. Από το 1986 μέχρι σήμερα; Πίνακες με τα νέα προγράμματα

Πολλοί είναι εκείνοι που θεωρούν ότι αποτελεί αντίβαρο στα σκληρά δημοσιονομικά μέτρα του 3ου μνημονίου και σημαντική ευκαιρία για τη χώρα να ξεφύγει από την οικονομική καθίζηση των τελευταίων ετών. Τα ευρωπαϊκά προγράμματα χρηματοδότησης εφαρμόζονται με διάφορες ονομασίες εδώ και 30 χρόνια, έχοντας συμβάλλει ουσιαστικά στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου της Ελλάδας. Για πρώτη φορά όμως η επικείμενη εφαρμογή του νέου ΕΣΠΑ έχει καλλιεργήσει τόσες ελπίδες, καθώς αναμένεται ως σταγόνα βροχής στην ξηρασία της σημερινής λιτότητας.

Γράφει ο Δημήτριος Γκιόκας στο huffingtonpost.gr

Η χώρα μας από το 1986 μέχρι σήμερα έχει λάβει συνολικά €71 δισ. από 5 διαφορετικά προγράμματα ενίσχυσης, ενώ επιπλέον περίπου €80 δισ. έχουν διοχετευτεί στον αγροτικό τομέα δια μέσου των γεωργικών επιδοτήσεων.
Όπως βλέπουμε οι συνολικοί κοινοτικοί πόροι προς την Ελλάδα ξεπερνούν τα €186 δισ., αν στους ήδη εισπραχθέντες προσμετρήσουμε το νέο πρόγραμμα (€21 δισ.), όπως και τις αγροτικές ενισχύσεις (€15 δισ. = 2,5 ανά έτος) της περιόδου 2015-20. Αδιαμφισβήτητα είναι ένα τεράστιο ποσό, που ξεπερνά κατά €7 δισ. το ΑΕΠ της χώρας.

Διαχρονικά μάλιστα το ποσοστό της συμμετοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη χρηματοδότηση των έργων είναι ιδιαίτερα υψηλό σε σχέση με την Εθνική συμμετοχή, αφού κυμαίνεται από 70% μέχρι 80% του συνολικού προϋπολογισμού. Ακόμη, στις περισσότερες των περιπτώσεων η χώρα μας λάμβανε ως προκαταβολή ένα ποσό της τάξης του 5%-10%. Το παρακάτω γράφημα εμφανίζει την ιστορική εξέλιξη της συμμετοχής ανά πρόγραμμα:

Δυστυχώς μεγάλες παλινωδίες και καθυστερήσεις στην απορρόφηση των κονδυλίων έχουν παρατηρηθεί σε αυτά τα 30 χρόνια εφαρμογής των προγραμμάτων, από όλες ανεξαιρέτως τις κυβερνήσεις.

Τα αίτια ανάγονται στις βασικές παθογένειες της κρατικής διοίκησης:
•    Απουσία μακρόπνοου, ολοκληρωμένου αναπτυξιακού σχεδίου
•    Έλλειψη προετοιμασίας για τη σωστή κατανομή των πόρων και την απρόσκοπτη απορρόφησή τους
•    Χρονοβόρες διαδικασίες και γραφειοκρατία
•    Αδιαφανείς διαδικασίες και διάτρητα κριτήρια ένταξης και αξιολόγησης
Ως συνέπεια, δεν αξιοποιήθηκαν μεγάλα ποσά από κάθε πλαίσιο στήριξης, με αποτέλεσμα είτε να χαθούν εντελώς, είτε να μεταφερθούν στο επόμενο «πακέτο», αφαιρώντας όμως ισόποσους πόρους από το αρχικό πλάνο χρηματοδότησης. Κατά μέσο όρο περίπου το 25% των προβλεπόμενων κονδυλίων δεν απορροφήθηκαν σε κάθε πρόγραμμα και αυτό ισοδυναμεί σε σωρευτική απώλεια κοινοτικών χρημάτων ύψους €16 δισ. στη διάρκεια των 30 ετών.

Το παρακάτω διάγραμμα είναι αποκαλυπτικό:
Για παράδειγμα, από το προηγούμενο ΕΣΠΑ δεν ολοκληρώθηκαν περίπου 1.400 έργα συνολικού ύψους €4,4 δισ., τα οποία θα ενταχθούν στο νέο πρόγραμμα, αφαιρώντας όμως έτσι ισόποσους διαθέσιμους πόρους.

Το ΕΣΠΑ 2014-20 ρίχνει το βάρος σε τομείς που η χώρα μας εμφανίζει κενά και αδυναμίες. Τα κονδύλια μοιράζονται σε 1) Επιχειρησιακά και 2) Περιφερειακά προγράμματα.

Τα Επιχειρησιακά διακρίνονται σε 6 κατηγορίες:

α) Επιχειρηματικότητα- Ανταγωνιστικότητα, 
β) Υποδομές-Μεταφορές-Περιβάλλον, 
γ) Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού - Εκπαίδευση - Δια βίου μάθηση, 
δ) Μεταρρύθμιση Δημόσιου Τομέα, 
ε) Αγροτική Ανάπτυξη, 
στ) Αλιεία.
Τα περιφερειακά μοιράζονται γεωγραφικά στις 13 περιφέρειες της Ελλάδας για να καλύψουν τις κατά τόπους ανάγκες τους.
Στο σκέλος της επιχειρηματικότητας εστιάζει στην καινοτομία και τις νέες τεχνολογίες, ενώ δίνει προτεραιότητα σε 9 τομείς:

1) Τουρισμός, 
2) Αγροτικός τομέας τροφίμων,
3) Μεταφορές, 
4) Περιβαλλοντική & 
5) Δημιουργική βιομηχανία, 
6) Φάρμακα, 
7) Ενέργεια, 
8) Τεχνολογία Πληροφορικής & Επικοινωνιών και 
9) Πολιτισμός.
Τα μεγάλα έργα σε μετρό Αθήνας - Θεσσαλονίκης, στο οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο, σε αεροδρόμια και λιμάνια, καθώς και η διαχείριση των αποβλήτων και ζητήματα περιβάλλοντος και ενέργειας εντάσσονται στην 2η κατηγορία.

Η μεταρρύθμιση του δημόσιου τομέα με την αυξημένη χρήση ηλεκτρονικών διαδικασιών, την αναβάθμιση των υπηρεσιών προς τους πολίτες και τη μείωση της γραφειοκρατίας, είναι ίσως το δυσκολότερο στοίχημα του νέου προγράμματος.
Τέλος, μεγάλο βάρος δίνεται στην παραγωγικότητα του αγροτικού τομέα, με ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και του εξαγωγικού χαρακτήρα των γεωργικών αγαθών, την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και τη στήριξη των νέων αγροτών.

Για να επιτύχει αυτό το φιλόδοξο πρόγραμμα χρειάζεται η δημόσια διοίκηση να επιδείξει υψηλή μεθοδικότητα, προγραμματισμό και αποτελεσματικότητα. Απαραίτητη εξίσου προϋπόθεση είναι η σύνταξη και ψήφιση του νέου αναπτυξιακού νόμου, καθώς ο παλιός έληξε τον Μάρτιο 2014 κι από τότε παραμένει ανενεργός! Εκκρεμεί επίσης η χρηματοδότηση πολλών επενδυτικών σχεδίων, συνολικού ύψους €5,7 δισ., τα οποία έχουν αναπόφευκτα κολλήσει.
Ο νέος αναπτυξιακός νόμος θα πρέπει:

•    Να παρουσιάσει εύληπτα και αντικειμενικά κριτήρια ένταξης, τα οποία θα στηρίζονται σε μετρήσιμους στόχους.
•    Να δίνει φορολογικά (π.χ. «μαξιλάρι» αφορολόγητου αποθεματικού) και χρηματοοικονομικά κίνητρα (π.χ. επιδότηση επιτοκίου).
•    Να κατανείμει τις ενισχύσεις μεταξύ των περιφερειών με βάση τα σημερινά οικονομικά στοιχεία και το οικονομικό τους μέγεθος, δίνοντας μεγαλύτερη βαρύτητα σε εκείνες που παρουσιάζουν μικρό κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε σχέση με το μέσο όρο της ΕΕ.
•    Να επιταχύνει τις χρονοβόρες διαδικασίες με τη χρήση ηλεκτρονικών συστημάτων και την αυστηρή τήρηση των προθεσμιών. (ΣΗΜ: ο χρόνος μεταξύ της υποβολής της αίτησης και της τελικής εκταμίευσης ξεπερνούσε κατά μέσο όρο τα 2 έτη, αφού παρατηρούνταν μεγάλες καθυστερήσεις στη διενέργεια των ελέγχων...).
•    Να δημιουργήσει μητρώο ελεγκτών - αξιολογητών, με αδιάβλητο σύστημα αξιολόγησης, σαφείς επιχειρησιακές διαδικασίες, κώδικα δεοντολογίας και σύσταση δ/νσης εσωτερικού ελέγχου. Επιπλέον, μη συσχέτιση της ομάδας των τελικών ελεγκτών με την ομάδα της αξιολόγησης του σχεδίου.
•    Να ενισχύσει τη διαφάνεια με τη δημοσίευση στο ΦΕΚ όλων των επενδυτικών σχεδίων τα οποία λαμβάνουν ενίσχυση.