"Αποκρυπτογραφώντας" τα μυστικά των επιγραφών του Μηχανισμού των Αντικυθήρων

Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν επιφανείς ακαδημαϊκοί, άνθρωποι των Γραμμάτων και των Επιστημών, καθώς και πλήθος κόσμου. Η Ομάδα Μελέτης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων παρουσίασε τα αποτελέσματα της δεκαετούς προσπάθειάς της για την «αποκρυπτογράφηση» των μυστικών του περίφημου αστρονομικού οργάνου της αρχαιότητας.

Στην εκδήλωση απηύθυνε χαιρετισμό ο Πρόεδρος του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη, Πάνος Λασκαρίδης, ο οποίος μίλησε με ενθουσιασμό για το σύνολο του ερευνητικού έργου που αφορά το ναυάγιο των Αντικυθήρων και τα ευρήματά του, ένα έργο το οποίο υποστηρίζει ενεργά το Ίδρυμα.

Χαιρετισμό απηύθυνε και ο Ευθύμιος Νικολαΐδης, εκδότης του περιοδικού «Almagest», όπου δημοσιεύονται για πρώτη φορά τα πορίσματα της μέχρι τώρα έρευνας της Ομάδας Μελέτης.

Στη συνέχεια, το λόγο πήρε ο Γιάννης Μπιτσάκης (Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών, Ε.Ι.Ε.), που έκανε μια ιστορική αναδρομή στην ανεύρεση του Μηχανισμού και στην ανάγνωση των επιγραφών του, εισάγοντας το ακροατήριο στο θέμα. Ακολούθησε ο Αγαμέμνων Τσελίκας (Ιστορικό και Παλαιογραφικό Αρχείο, Μ.Ι.Ε.Τ.), ο οποίος μίλησε για τη διαδικασία ανάγνωσης των επιγραφών με τη βοήθεια τομογράφου και τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν.

Ο Alexander Jones (Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Αρχαίου Κόσμου, Η.Π.Α.) συνέδεσε τις αναγνωσμένες επιγραφές του Μηχανισμού με την αρχαία αστρονομία ενώ ο Ξενοφών Μουσάς (Τμ. Φυσικής, Ε.Κ.Π.Α.) τις συνέδεσε με τη σύγχρονη αστρονομία. Τέλος, ο Mike Edmunds (Σχολή Φυσικής και Αστρονομίας, Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ) ανέλυσε τις επιστημονικές υποθέσεις που γίνονται για τον κατασκευαστή του μηχανισμού, τον τόπο και την αιτία της κατασκευής του.

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων ταυτίστηκε γρήγορα με αστρονομικό όργανο, μετά την ανέλκυσή του από το ναυάγιο. Πρόκειται, ουσιαστικά, για έναν «καθρέφτη» του ουρανού της αρχαιότητας. Χρονολογείται γύρω στα τέλη του 2ου - αρχές 1ου αι. π.Χ. Παρά τον εντοπισμό των επιγραφών, η ανάγνωσή τους ήταν εξαιρετικά δύσκολη. Η Ομάδα Μελέτης του Μηχανισμού χρησιμοποίησε αξονικό τομογράφο και μία τεχνική όπου το αντικείμενο φωτογραφίζεται ενώ φωτίζεται με διαφορετικούς τρόπους (PTM) για να καταφέρουν να φτάσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Το εξαιρετικά μικρό μέγεθος των γραμμάτων (1,2-3,00 mm), η ανώμαλη επιφάνεια των θραυσμάτων και οι παραμορφώσεις τους δυσχέραιναν ακόμα περισσότερο το έργο των ερευνητών. Παρόλο που οι αρχαίες πηγές μιλούν για την ύπαρξη τέτοιων μηχανισμών, αυτός είναι ο μόνος που έχει σωθεί. Εικάζεται ότι ανήκε σε κάποιον εξαιρετικά εύπορο άνθρωπο, καθώς αναφέρεται πως το κόστος αυτών των αντικειμένων έφτανε στις 200 λίβρες χρυσού.

Εξαιρετικά περίπλοκος στη λειτουργία του, στην πρόσοψη φαίνεται πως παρουσιαζόταν η κίνηση των πλανητών, η οποία προβλεπόταν με εξαιρετική ακρίβεια και υποδεικνύει την ύπαρξη καταγραφών της κίνησής τους για αιώνες. Στην κεντρική του πλάκα εμφανιζόταν το πλανητικό σύστημα της εποχής. Το αναπαριστούσαν δείκτες που αντιπροσώπευαν τον Ήλιο, το Φεγγάρι και τους 5 τότε γνωστούς πλανήτες, οι οποίοι κινούνταν κυκλικά, σε συσχετισμό με τον ελληνικό ζωδιακό κύκλο και το αιγυπτιακό ημερολόγιο. Στο ίδιο επίπεδο αναγράφονταν σημαντικά αστρονομικά γεγονότα. Σε άλλη πλάκα βρίσκεται ο Σεληνιακός ή Μετωνικός κύκλος, με τους 235 σεληνιακούς μήνες που αντιστοιχούν σε 19 ηλιακά έτη. Κάτω από αυτόν, ο Σάρος, ο κύκλος που προβλέπει τις εκλείψεις της Σελήνης και χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα από τη NASA. Οι ονομασίες των μηνών υποδεικνύουν κάποια σχέση με την Κόρινθο και μάλιστα με τις αποικίες τους στην Ήπειρο. Ο «υπολογιστής» αυτός της αρχαιότητας περιελάμβανε και σύστημα για το χρονικό εντοπισμό των πανελληνίων αγώνων (Ολυμπιακοί, Πύθια, Ίσθμια, Νέμεα) και επιπλέον εντοπίζονται οι αγώνες στη Δωδώνη και τα Αλίεια της Ρόδου. Τέλος, στο πίσω μέρος του μηχανισμού βρίσκεται λεπτομερέστατη περιγραφή της λειτουργίας του, ένα πραγματικό εγχειρίδιο χρήστη.

Γνωρίζοντας, πλέον, τέτοιες λεπτομέρειες για τη λειτουργία του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, οι ερευνητές έχουν εντοπίσει τα κενά που παρουσιάζει το εύρημα που έχουμε στα χέρια μας σήμερα και όλοι ελπίζουμε η νέα έρευνα στο ναυάγιο των Αντικυθήρων, που διεξάγεται από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων σε συνεργασία με το Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο Woods Hole να αποδώσει ακόμα περισσότερους καρπούς.