Βιβλία για την ξαπλώστρα από τον Χρήστο Γραμματίδη: 2+1 για το καλοκαιρινό διάβασμα

 Το διάβασμα περιλαμβάνει πάντα, εξ ορισμού, μια ασέβεια προς το κείμενο. Δεν εισπράττουμε ποτέ ένα έργο στην ολότητά του. Πάντα του επιβάλλουμε ένα ρυθμό, μια πράξη της ανάγνωσης που το αποδομεί και το αποθεώνει ταυτόχρονα. Ο αναγνώστης σκοτώνει και ανασταίνει το κείμενο τη στιγμή που το διαβάζει.

Ο τρόπος που διαβάζουμε στην παραλία

Σκεφτείτε λίγο τον τρόπο που διαβάζουμε στην παραλία: αραχτοί στην ξαπλώστρα ή στο βράχο, ίσως λερώνοντας τις σελίδες με αντηλιακό, με διαλείμματα για βουτιές, με ολίγον μεγαλύτερα διαλείμματα όταν σε παίρνει ο ύπνος, με διακοπές για να εκνευριστείς με μωρά που ουρλιάζουν ή τυπάδες με ρακέτες που από όλη την παραλία ήρθαν ακριβώς μπροστά σου. Το μυαλό σε θερινή ραστώνη, το σώμα χαλαρό από το σιγοψήσιμο στον ήλιο και το αλάτι. Είναι μάλλον εύλογο που κανείς σχεδόν δεν διαβάζει στην παραλία Μάρτιν Χάιντεγκερ ή Τόμας Πίντσον, αλλά πάμπολλοι διαβάζουν Στήβεν Κινγκ, Αγκάθα Κρίστι, Τζο Νέζμπο ή Τζον Γκρίσαμ.

Το θέμα δεν είναι απαραίτητα ποιοτικό (ο Στήβεν Κινγκ είναι μάλλον σπουδαιότερος συγγραφέας από τον Πίντσον). Η παραλία όμως είναι τόπος διακοπών, τόπος χαλάρωσης και ξεκούρασης. Κι αυτό που ζητάει το μυαλό να διαβάσει, είναι μια βατή, ενδιαφέρουσα ιστορία, ει δυνατόν καλογραμμένη, με αρχή – μέση – τέλος, κάτι που να συμφιλιώνεται με τον εαυτό του, κάτι μάλλον δομημένο κυκλικά, κάτι που να εξηγεί και να εξηγείται εύκολα, κάτι που να «κουμπώνει» απλά και ήσυχα με τον ήλιο, τη θάλασσα, τον φρέντο και το επερχόμενο καλαμαράκι. Καμία έκπληξη λοιπόν που η αστυνομική λογοτεχνία (και άλλα είδη που ακολουθούν τους βασικούς κανόνες της) έχει τα πρωτεία.

Η λογοτεχνία αυτή δεν είναι «λιγότερο» λογοτεχνία, δεν είναι υποδεέστερη

Ένα αστυνομικό μυθιστόρημα μπορεί να ανατέμνει την κοινωνία με συγκλονιστικό τρόπο. Μια ιστορία επιστημονικής φαντασίας μπορεί να ασκεί τη δριμύτερη ηθική και κοινωνική κριτική στην έκπτωση του ανθρωπισμού μας. Η διαφορά της λογοτεχνίας αυτής είναι ότι επιμένει σε «εύκολους» για τον αναγνώστη τρόπους – εύκολους, επειδή οι κανόνες τους είναι παγιωμένοι και αναγνωρίσιμοι.

Γιατί τα γράφω όλα αυτά; Γιατί τα προς ανάγνωση βιβλία έχουν πια γίνει δυο μεγάλες ντάνες στο σαλόνι. Αλλά κανένα από αυτά δεν θα πάρω μαζί μου στις διακοπές. Κριτική θεωρία στην παραλία; Φιλοσοφία στην ξαπλώστρα; Έλα σε παρακαλώ πολύ. Αντίθετα, επέλεξα να αφεθώ λίγο στην τύχη. Χάζεψα λίγο τα γνωστά άρθρα και αφιερώματα με τίτλο «βιβλία για το καλοκαίρι» και διάλεξα δυο που μου φάνηκαν ενδιαφέροντα για να τα κουβαλήσω στο Κουφονήσι.

«Οι Χαρισματικοί»του Marcus Sakey (εκδ. Πόλις)

Το βιβλίο του Marcus Sakey «Οι Χαρισματικοί» (εκδ. Πόλις), πρώτου μιας τριλογίας, που αφηγείται την ιστορία μιας ομάδας ανθρώπων με ιδιαίτερες ικανότητες (άλλος διαβάζει το μυαλό, άλλος βλέπει κομμάτια από το μέλλον, άλλος γίνεται αόρατος). Είναι κάτι σαν τους X-Men, δηλαδή και αντιμετωπίζουν παρόμοιο ρατσισμό και διακρίσεις από την κυβέρνηση. Έτσι μια ομάδα τους (κάπως σαν την ομάδα του Magneto) φτάνει μέχρι την τρομοκρατία για να διεκδικήσει τα δικαιώματά της. Η κυβέρνηση από την πλευρά της στήνει μια ειδική υπηρεσία για να τους τσακίσει και το θρίλερ αρχίζει. Στο δελτίο τύπου διαβάζουμε ότι πρόκειται για «μια πολιτική αλληγορία που δανείζεται στοιχεία από το θρίλερ και την επιστημονική φαντασία για να μιλήσει για τη διαφορετικότητα και τα δικαιώματα των μειονοτήτων». Ό,τι πρέπει.

 «Στο πίσω κάθισμα» της Ευτυχίας Γιαννάκη (εκδ. Ίκαρος)

Το δεύτερο βιβλίο που διάλεξα είναι κι αυτό το πρώτο μιας τριλογίας (είναι μάλλον αριθμοσοφικό αυτό το κόλλημα των συγγραφέων με το τρία). Ελληνική αστυνομική λογοτεχνία (γεια σου μεγάλε Γιάννη Μαρή, γεια σου μεγάλη Αθηνά Κακούρη) είναι το είδος στο οποίο ανήκει το μυθιστόρημα της Ευτυχίας Γιαννάκη «Στο πίσω κάθισμα» (εκδ. Ίκαρος). Ένας σκηνοθέτης βρίσκεται άγρια δολοφονημένος στο υπόγειο ενός θεάτρου. Ενώ ο αστυνόμος Χάρης Κόκκινος προσπαθεί να βρει τα αίτια της δολοφονίας στο σκοτεινό παρελθόν του σκηνοθέτη, ο γιος του αστυνόμου συλλαμβάνεται κι αυτός με τη σειρά του και αναγκάζεται να ανατρέξει και στο δικό του οικογενειακό παρελθόν. Σύμφωνα με το δελτίο τύπου «Οι ανακρίσεις θα συνθέσουν μια τοιχογραφία των κατοίκων της Αθήνας που πρωταγωνιστεί σε μια ιστορία που δεν θα υπήρχε, αν δεν υπήρχε η πόλη». Sounds promising. Ας πάρουμε και την Αθήνα μαζί μας στις διακοπές.

«Το μπλε είναι φέτος στη μόδα» του Ρολάν Μπαρτ (εκδ. Πλέθρον)

Ξεκίνησα με τον Ρολάν Μπαρτ. Αυτό ίσως δεν είναι βιβλίο παραλίας – τουλάχιστον για μένα. Θέλω την ησυχία του γραφείου μου για να το διαβάσω, θέλω να κρατάω σημειώσεις, θέλω να κάνω περαιτέρω έρευνα με αφορμή αυτά που γράφει. Δεν μπόρεσα όμως να αντισταθώ στη νέα κυκλοφορία του στα Ελληνικά: «Το μπλε είναι φέτος στη μόδα» (εκδ. Πλέθρον). Πρόκειται για μια συλλογή κειμένων για την ένδυση και τη μόδα, ιδωμένες ως κοινωνικά φαινόμενα με τον σημειολογικό – στρουκτουραλιστικό τρόπο του Μπαρτ. Έχω διαβάσει το έργο στα Αγγλικά (The Language of Fashion, εκδ. Bloomsbury Academic) αλλά εννοείται θα το ξαναδιαβάσω. Και θα διαψεύσω πανηγυρικά ό,τι υποστήριξα στις προηγούμενες παραγράφους: και σοβαρούς στοχαστές διαβάζουμε στην παραλία.

Καλές βουτιές!