Τουρκία Δημοψήφισμα: Ο Ερντογάν στην τελευταία ομιλία & όλα όσα αφορούν το «ναι» ή «όχι» των γειτόνων

Οι δημοσκοπήσεις δίνουν μία μικρή πλειοψηφία υπέρ του «ΝΑΙ» στο αυριανό δημοψήφισμα για την μετατροπή της Τουρκίας, από κοινοβουλευτική σε προεδρική δημοκρατία, με υπερεξουσίες στον πρόεδρο, ενώ η αλλαγή αυτή του πολιτεύματος απαιτείται, σύμφωνα με τον Ερντογάν, προκειμένου να ενισχυθεί η ασφάλεια, αλλά και ν΄ αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι προκλήσεις με τις οποίες βρίσκεται αντιμέτωπη η Τουρκία.

Από την άλλη μεριά, οι επικριτές του δημοψηφίσματος υποστηρίζουν ότι ενισχύει τον αυταρχισμό του προέδρου, σε μία χώρα που έχουν συλληφθεί 40.000 άνθρωποι, ενώ άλλοι 120.000 έχουν εκδιωχθεί ή απολυθεί από τις εργασίες τους, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα κατά του Ερντογάν τον περασμένο Ιούλιο.

Σε μια από τις τελευταίες του συνεντεύξεις πριν από τις κάλπες πάντως, ο τούρκος πρόεδρος δεν παρέλειψε να επιτεθεί και πάλι στην Ελλάδα.

Αφού είχε χαρακτηρίσει τους Έλληνες «γκιαούρηδες», δηλαδή άπιστους, σχολίασε για την υπόθεση με τους οκτώ τούρκους που έχουν ζητήσει άσυλο στην Ελλάδα:

«Οι τρομοκράτες δραπετεύουν από εδώ και που πάνε; Στην Ελλάδα. Μιλάμε μαζί τους στο τηλέφωνο και μας λένε ότι μέσα σε 15 - 20 μέρες θα το λύσουν το θέμα. Ακόμη εκείνοι οι τρομοκράτες κρύβονται στην Ελλάδα και τους έχουν στα ώπα - ώπα. Όταν εσύ γίνεσαι φίλος με τον εχθρό μου, συμπάθα με, αλλά...»

Ζητώντας για ακόμα μια φορά την στήριξη των Τούρκων ψηφοφόρων είπε:

«Αύριο, η Τουρκία θα λάβει μία από τις σημαντικότερες αποφάσεις στην ιστορία της... Τα αποτελέσματα προμηνύονται καλά» δήλωσε ο Ερντογάν, προτρέποντάς τους να προσέλθουν μαζικά στις κάλπες.

«Όμως αυτό δεν πρέπει να μας κάνει νωθρούς. Ένα ισχυρό «ναι» θα είναι το μάθημα που θα δώσουμε στη Δύση» τόνισε ο Ερντογάν.

Το θέμα της ασφάλειας εξάλλου απασχολεί τις τουρκικές αρχές ενόψει του αυριανού δημοψηφίσματος, καθώς η οργάνωση Ισλαμικό Κράτος προέτρεψε στο τελευταίο τεύχος του εντύπου Al-Naba τους υποστηρικτές της να διαπράξουν επιθέσεις εναντίον των εκλογικών κέντρων στην Τουρκία.

Το πρακτορείο ειδήσεων Dogan μετέδωσε από την πλευρά του ότι 49 φερόμενα μέλη του Ισλαμικού Κράτους συνελήφθησαν στην Κωνσταντινούπολη αυτήν την εβδομάδα.

Όλα όσα θα θέλατε να ξέρετε για το δημοψήφισμα της Τουρκίας

Τι αφορά το δημοψήφισμα

Το δημοψήφισμα θα αλλάξει το τουρκικό πολιτικό σύστημα από κοινοβουλευτικό σε προεδρικό.

Θα καταργηθεί το γραφείο του πρωθυπουργού και ο πρόεδρος, ο οποίος θα εκλέγεται απευθείας από τον λαό, θα είναι πλέον ο επικεφαλής του εκτελεστικού βραχίονα της κυβέρνησης καθώς και επικεφαλής του κράτους.

Ο πρόεδρος θα αποκτήσει επιπλέον εξουσίες, περιλαμβανομένου του δικαιώματος να καταρτίζει τον προϋπολογισμό, να διορίζει και να καθαιρεί υπουργούς και να εκδίδει σε κάποιες περιπτώσεις διατάγματα. 

Ο πρόεδρος θα επιτρέπεται εξάλλου να διατηρήσει σχέση με κάποιο πολιτικό κόμμα. Με το ισχύον σύστημα ο πρόεδρος απαιτείται να κόβει τουλάχιστον εικονικά τους κομματικούς του δεσμούς και να κυβερνά ως "ουδέτερος".

Με λίγα λόγια, εφόσον ο πρόεδρος θα αποκτήσει μεγάλες εξουσίες σύμφωνα με τις προταθείσες αλλαγές, το δημοψήφισμα είναι μια ψήφος για τον ίδιο τον πρόεδρο Ερντογάν.
Ο Ερντογάν επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο του προέδρου από το 2005. Το σχέδιό του ενισχύθηκε έπειτα από το αποτυχημένο πραξικόπημα εναντίον του, το καλοκαίρι του 2016, το οποίο του επέτρεψε να ισχυριστεί πιο πειστικά ότι απαιτούνται ριζικές αλλαγές. Αλλά το δημοψήφισμα έχει αποδειχτεί άκρως διχαστικό.

Ποιοι τάσσονται υπέρ του «Ναι»

Εύλογα εκείνοι που τάσσονται υπέρ του «evet» («ναι») είναι οι υποστηρικτές του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν. Ισχυρίζονται ότι οι συνταγματικές μεταρρυθμίσεις είναι απαραίτητες για τον εξορθολογισμό της τουρκικής κυβέρνησης ώστε αυτή να μπορέσει να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις του σύγχρονου πολιτικού περιβάλλοντος.

Πιο αναπάντεχη είναι η υποστήριξη του ακροδεξιού MHP (Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης) προς τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις καθώς το MHP ήταν παραδοσιακά αντίθετο στην ιδέα ενός προεδρικού συστήματος.
Φήμες θέλουν τον ηγέτη του κόμματος Ντεβλέτ Μπαχτσελί να έχει εξασφαλίσει θέση αντιπροέδρου με αντάλλαγμα τη συνεργασία του.
Το τουρκικό κοινοβούλιο έχει ήδη ψηφίσει τις συνταγματικές αλλαγές αλλά απαιτείται η έγκρισή τους με τη λαϊκή ψήφο για να γίνουν νόμος.

Ποιοι τάσσονται κατά

Το δημοψήφισμα βρίσκει σφόδρα αντίθετα τα δύο άλλα μεγάλα τουρκικά κόμματα, πλην του κυβερνώντος: το κεμαλικό και σοσιαλδημοκρατικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) και το αριστερό φιλοκουρδικό Κόμμα της Δημοκρατίας των Λαών (HDP).

Οργανώσεις υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οργανώσεις για την προώθηση της Δημοκρατίας λένε επίσης «hayir» («όχι») στο δημοψήφισμα. Υποστηρίζουν ότι οι προτεινόμενες συνταγματικές αλλαγές ουσιαστικά θα επιτρέψουν στον Ερντογάν να κυβερνά ως δικτάτορας.

Σε περίπτωση που επικρατήσει το «ναι», το δημοψήφισμα θα επιτρέψει στον Ερντογάν να διεκδικήσει δύο θητείες στην προεδρία κατά τις επόμενες εθνικές εκλογές στην Τουρκία το 2019. Επομένως θα μπορεί να παραμένει στην εξουσία μέχρι το 2029.

Το «Ναι» στο Δημοψήφισμα ισοδυναμεί με τον θάνατο της Δημοκρατίας στην Τουρκία;

Αυτό εξαρτάται από το ποιος καλείται να απαντήσει. Οι προτεινόμενες αλλαγές επιτρέπουν κάποιες δικλείδες ασφαλείας. Για παράδειγμα, το κοινοβούλιο θα μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να παρακάμπτει τις προεδρικές αποφάσεις, να διεξάγει έρευνες ακόμη και να παραπέμπει τον πρόεδρο με πλειοψηφία δύο τρίτων.

Ωστόσο, ακόμη και σύμφωνα με το ισχύον σύστημα, η κυβέρνηση Ερντογάν έχει υπονομεύσει σημαντικά τη Δημοκρατία στην Τουρκία. Πολιτικοί της αντιπολίτευσης και δημοσιογράφοι έχουν φυλακιστεί και υποστεί παρενόχληση, ενώ ο Ερντογάν έχει καθαιρέσει 2.700 δικαστές στον απόηχο της αποτυχημένης απόπειρας πραξικοπήματος του καλοκαιριού.

Δύσκολα μπορεί κάποιος να φανταστεί την Τουρκία να γίνεται πιο δημοκρατική, αν ο σημερινός πρόεδρος αποκτήσει περισσότερες εξουσίες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει καταδικάσει τη συγκέντρωση εξουσιών στην τουρκική προεδρία και έχει χαρακτηρίσει τις προτεινόμενες αλλαγές «υπερβολικές».

Με ποιο τρόπο θα επηρεάσει το Δημοψήφισμα τη θέση της Τουρκίας στην Ευρώπη;

Όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα, το διάστημα πριν από τη διεξαγωγή του έχει πλήξει σημαντικά τις σχέσεις της Τουρκίας με την υπόλοιπη Ευρώπη. Η τουρκική κυβέρνηση παρακολουθούσε Τούρκους πολίτες που ζουν σε ευρωπαϊκές χώρες και ο Ερντογάν κατηγόρησε για «ναζιστικές πρακτικές» τη Γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ και άλλους Ευρωπαίους ηγέτες.

Αυτό από μόνο του αρκεί να βάλει στον πάγο την ήδη τελματωμένη προσπάθεια ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ. Και αν επικρατήσει το «ναι» στο δημοψήφισμα, οι επικριτές του Ερντογάν είναι βέβαιο ότι θα υποστηρίξουν πως η Τουρκία δεν ικανοποιεί τα απαιτούμενα κριτήρια ένταξης ως προς τη δημοκρατική σταθερότητα.

Το ΝΑΤΟ ωστόσο είναι ένα άλλο ζήτημα. Παρά τις κάποιες μεμονωμένες εκκλήσεις να εκδιωχθεί η χώρα από τη στρατιωτική συμμαχία, υπάρχουν πολλά κοινά συμφέροντα ώστε να θεωρείται αυτό πιθανό. Επιπλέον, η Δυτική Ευρώπη χρειάζεται τη συνεργασία της Τουρκίας για να ελέγξει την προσφυγική ροή από τη Μέση Ανατολή στην Ευρώπη.

Burhan Ozbilici/ AP

Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα;
Αυτή τη στιγμή δεν είναι εύκολο να μαντέψει κάποιος. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν μεγάλο αριθμό αναποφάσιστων -10%- κάτι που μπορεί να κρίνει και το αποτέλεσμα. Επιπλέον, οι δημοσκοπήσεις έχουν μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ τους, μια ακόμη ένδειξη της πόλωσης του εκλογικού σώματος.

Πηγές: ΑΠΕ-ΜΠΕ/ Deutche Welle / The Guardian