"Πως φτάσαμε εδώ"; Ο δικηγόρος Γρηγόρης Πελεκάνος γράφει το καλύτερο άρθρο για τον κλάδο του - Υποψήφιος με Θ. Σοφό

Υπάρχει διάχυτη ανησυχία για το μέλλον των δικηγόρων. Δεν είναι μοναδικά ελληνικό φαινόμενο.

Στη Μ. Βρετανία ο Richard Susskind από δεκαετίας έχει γράψει το σημαντικό έργο “The End of Lawyers?” (Oxford University Press, 2008), ενώ αντίστοιχοι προβληματισμοί έχουν συζητηθεί στις ΗΠΑ (ενδεικτικά: Thomas Morgan, The Vanishing Lawyer: The Ongoing Transformation of the US Legal Profession, Oxford University Press, 2009).

Οι προβληματισμοί , παρά τη χρήση μάλλον καταθλιπτικών τίτλων, είναι απαραίτητοι, διότι χωρίς προσπάθεια (ψύχραιμης) κατανόησης και καταγραφής των αιτιών των προβλημάτων και χωρίς προσπάθεια πρόβλεψης του μελλοντικού περιβάλλοντος όπου εμείς οι τωρινοί αλλά πεπερασμένοι δικηγόροι, οι νέοι και μελλοντικοί δικηγόροι και οι – υποτίθεται διαρκείς- δικηγορικές εταιρείες μας θα ενεργούμε, δεν μπορούμε να πάρουμε σήμερα και αύριο εκείνα τα μέτρα που θα προετοιμάσουν σωστά τους δικηγόρους να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις του μέλλοντος.

Οι αλλαγές που μας οδήγησαν εδώ που είμαστε.

Τι συνέβη και είμαστε εδώ που είμαστε- και όλοι αναγνωρίζουμε ότι είμαστε στα χειρότερο σημείο των τελευταίων σαράντα ετών.

1. «Συντεχνία».

Θεωρούσαμε το δικηγορικό επάγγελμα ως «αυτό-ρυθμιζόμενο».

Εμείς γράφαμε τους κανόνες που μας αφορούσαν, και φυσικά τους γράφαμε με τρόπο που μας συνέφερε.

Όμως αυτό οδήγησε σε ουσιαστικό αποκλεισμό μας από όσα συνέβαιναν γύρο μας και ερήμην μας.

Η κοινωνία προχωρούσε οικονομικά και τεχνολογικά και δεν ανέχτηκε την δική μας υστέρηση (τεχνολογική, οργανωτική, επιστημονική και κοινωνική).

Έπαψε η κοινωνία να ανέχεται την παροχή υπηρεσιών χαμηλού επιπέδου, βρήκε άλλες διεξόδους για πληροφόρηση και συμβουλή (π.χ. τις ελεγκτικές εταιρείες), θεώρησε το δικηγόρο παράσιτο, επέκρινε την ανεκτικότητα μας προς επίορκους συναδέλφους, διέλυσε (και καλώς και παρά την αντίδραση του κλάδου) το (μεσαιωνικής Αγγλικής εμπνεύσεως) «κλειστόν» του επαγγέλματός μας με την απαγόρευση δικηγορίας σε άλλες γεωγραφικές περιφέρειες η την απαγόρευση ίδρυσης υποκαταστημάτων δικηγορικών εταιρειών σε άλλες περιφέρειες.

2. «Υπερπληθυσμός».

Επιτρέψαμε την αύξηση του αριθμού των δικηγόρων πέραν κάθε ανάγκης της οικονομίας και κοινωνίας και χωρίς καμία αναφορά στις ανάγκες τους.

Τα πανεπιστήμιά μας εισάγουν στις νομικές σχολές τόσους όσους μπορούν να διδάξουν όχι τόσους όσους θα έχει ανάγκη η κοινωνία.

Και σε αυτούς προστίθενται οι απόφοιτοι ξένων Πανεπιστημίων. Αν και το γραφειοκρατικό και τεχνολογικά υστερημένο Κράτος-Διοίκηση-Τοπική Αυτοδιοίκηση και η συνακόλουθη πολυνομία, απετέλεσαν σημαντικό τομέα απορρόφησης νομικών και η κρατικοδίαιτη ιδιωτική οικονομία προσέφερε απλόχερα πεδίο δράσης στους δικηγόρους, αυτά είναι φαινόμενα οικονομικής υστέρησης και καχεξίας.

Δεν είναι θέμα αναλογίας δικηγόρων /πληθυσμού αλλά θέμα αναλογίας δικηγόρων προς ανάγκες της κοινωνίας και της οικονομίας.

Όταν το Κράτος γίνεται (λειτουργικά και τεχνολογικά) αποτελεσματικότερο και η οικονομία πιο ανταγωνιστική, δεν χρειάζονται οι παλιές στρατιές γενικών δικηγόρων αλλά μικρότερος αριθμός καλά καταρτισμένων δικηγόρων, που θα αυξάνεται όσο τους χρειάζεται η νέα κοινωνία-κράτος-οικονομία. Δεν το είδαμε, δεν κάναμε κάτι. Αλλά και μας άρεσε η δύναμη των αριθμών μας.

3. «Η παγκοσμιοποίηση» – και ειδικά στη περίπτωση της Ελλάδας η ένταξη στη ΕΟΚ/ΕΕ – άλλαξε την πραγματικότητά μας.

Όσα μάθαμε στο Πανεπιστήμιο τις δεκαετίες του 1970 και 1980 εξανεμίστηκαν με την εισβολή του ευρωπαϊκού δικαίου, ενώ η παγκοσμιοποίηση μας έφερε νέα δίκαια και κυρίως πρακτικές, άγνωστα μέχριτότε.

Ενδεικτικά, στο έργο του Ελ. Λεβαντή, Δίκαιο των Εμπορικών Εταιρειών, τ.2- Ανώνυμες Εταιρείες (εκδ. Αντ.Ν.Σάκκουλα, 1988), περιέχεται τυπικό συμφωνητικό πώλησης όλων των μετοχών μιας ΑΕ, συνολικής εκτάσεως 3,5 σελίδων (σελίδες 649-652 για την ακρίβεια)!

Σήμερα, πέραν του ότι προηγείται due diligence που εξετάζει τη εταιρεία «φύλλο και φτερό» (που σημαίνει ότι μόνο οργανωμένα γραφεία και εταιρείες μπορούν να αναλάβουν κάτι τέτοιο), από οικονομικής, φορολογικής, περιβαλλοντικής απόψεως, καθώς και τις κάθε είδους συμβάσεις της, τις εκκρεμείς δίκες τις, τα εργασιακά και ασφαλιστικά θέματά της, την τήρηση ειδικών νομοθεσιών (ανταγωνισμού, βιομηχανική και πνευματική ιδιοκτησία, πολεοδομικά κλπ), οι συμβάσεις και συμφωνίες εκτείνονται σε εκατοντάδες σελίδες και υποστηρικτικά έγγραφα.

Η πολυνομία, η αναγκαία γνώση αλλοδαπών δικαίων και διεθνών συμβάσεων και ο εκσυγχρονισμός όλων των κλάδων του δικαίου σηματοδότησαν  την μετάβαση από το generalist δικηγόρο στο εξειδικευμένο δικηγόρο (που πάλι κατέχει πολύ περισσότερη γνώση και πληροφορία έστω σε ένα αντικείμενο σε σύγκριση των δικηγόρο των 4 Κωδίκων).

Ταυτόχρονα, αναπτύχθηκαν και σε πολλές περιπτώσεις γιγαντώθηκαν αλλοδαπές δικηγορικές εταιρείες που άνοιξαν γραφεία σε δεκάδες πόλεων παντού στο κόσμο  και απασχολούν χιλιάδες δικηγόρους και άλλους επιστήμονες και που πρακτικά είναι πολυεθνικές εταιρείες.

Εμείς, με την εμμονή μας στο δικηγόρο ως άμισθο δημόσιο λειτουργό που δεν μπορεί να λειτουργεί σε εταιρική μορφή καθώς αυτό δήθεν «εμπορευματοποιεί» τη δικηγορία, μόλις το 1989 επιτρέψαμε τις δικηγορικές εταιρείες και αυτές με έντονο προσωπικό στοιχείο.

Βεβαίως – μέχρι να πάρουμε εμείς μπρός- είδαμε την είσοδο των ξένων, κυρίως αγγλικών δικηγορικών εταιρειών, αρχικά στη ναυτιλία και τη χρηματοδότηση της ναυτιλίας , τώρα και στο γενικό εμπορικό δίκαιο, το χρηματο-οικονομικό δίκαιο, το δίκαιο της ενέργειας, που μπορούν να αντλούν κεφάλαια, ανθρώπινους πόρους , τεχνολογία και κυρίως γνώση και εμπειρία από τους οργανισμούς που ανήκουν.

Είδαμε, με αιχμή το πολύπλοκο φορολογικό και χρηματιστηριακό δίκαιο, και τις διεθνείς κυρίως ελεγκτικές εταιρείες να παρέχουν νομικές συμβουλές και να οργανώνουν- ενώνονται με- ιδρύουν δικηγορικές εταιρείες κατά περίσταση, ενδεχόμενα και παράνομα σίγουρα όμως παρακάμπτοντας το νόμο που απαγορεύει το συνεταιρισμό δικηγόρου με μη δικηγόρο.

Η παγκοσμιοποίηση επίσης ανέδειξε ότι η νομική επιστήμη δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς συνεργασία με άλλες επιστήμες. Η «μυθική» φύση της νομικής, (για να θυμηθώ το νεαρό Marx) απομυθοποιήθηκε και έγινε μία μεταξύ πολλών επιστημών και μάλιστα με απαραίτητη την συνεργασία με άλλες επιστήμες.

Ποιος δικηγόρος μπορεί να ασκεί σοβαρά το δίκαιο του ανταγωνισμού χωρίς γνώσεις οικονομικών, δίκαιο τηλεπικοινωνιών ή πληροφορικής χωρίς τεχνολογική γνώση, οικογενειακό δίκαιο χωρίς γνώση DNA (πατρότητα τέκνων) ή λογιστικής (διαζύγια) κλπ, για να αναφέρω λίγα παραδείγματα. Στα πλαίσια των εταιρειών αρχικά αλλά μετά και γενικά στη κοινωνία ο δικηγόρος- maitre  έγινε ο δικηγόρος συνεργάτης όλων των άλλων επαγγελματιών .

Ποιο χαρακτηριστικό παράδειγμα της αναχρονιστικής αντίληψης των δικηγόρων είναι η αντίδραση στη δημιουργία patent attorneys.

Στα Μνημόνια προβλεπόταν η υποχρέωση θέσπισης patent attorneys δηλαδή κατά βάση πτυχιούχων θετικών επιστημών (μηχανικών, χημικών κλπ) που σπουδάζουν μόνο το δίκαιο των ευρεσιτεχνιών – δεν είναι δικηγόροι- και μπορούν να συγγράψουν διπλώματα ευρεσιτεχνίας και να υποστηρίζουν τους εφευρέτες στις διοικητικές διαδικασίες έγκρισης των αιτήσεων για απονομή διπλωμάτων.

Ο θεσμός είναι απαραίτητος αν θέλουμε να μιλάμε για καινοτομία και δεν υπάρχουν στην Ελλάδα τέτοιου είδους επαγγελματίες. Οι δικηγορικοί σύλλογοι – για άγνωστους και ακατανόητους λόγους- το πολέμησαν και μέχρι τώρα δεν υπάρχουν patent attorneys.

4. «Τεχνολογία».

Δεν ακολουθήσαμε τις εξελίξεις της τεχνολογίας. Όλοι γνωρίζουμε τις αλλαγές που επήλθαν στη έρευνα νομολογίας και θεωρίας με τις βάσεις νομικών δεδομένων και την μηχανογράφηση.

Αλλά και εκεί αφενός καθυστερήσαμε και αφετέρου δεν ακολουθούμε ακόμα και τώρα τις τεχνολογικές εξελίξεις.

Δεν θα αναφερθώ σε όσα γνωρίζω ότι γίνονται ήδη πράξη στο εξωτερικό με το document discovery ή την χρήση της τεχνητής ευφυϊας (artificial intelligence) για να μην θεωρηθώ γραφικός.

Απλά η μηχανογράφηση των δικαστηρίων, η ηλεκτρονική παρακολούθηση της πορείας αστικών και ποινικών δικογραφιών, η ηλεκτρονική κατάθεση δικογράφων ακόμη και οι βάσεις νομικών δεδομένων έχουν μείνει τραγικά πίσω.

Η βάση νομικών  δεδομένων του ΔΣΑ «ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ» έχει να αναβαθμιστεί τεχνολογικά από το 2008 περίπου.

Και δεν συζητώ πόσο πιο εύχρηστες και πλήρεις είναι οι ξένες βάσεις νομικών δεδομένων με εξελιγμένα  word search εργαλεία, δυνατότητα πρόσβασης στο κείμενο άρθρων και βιβλίων κλπ.

Ένα τεράστιο τεχνολογικό κεφάλαιο είναι η προστασία των αρχείων των δικηγορικών γραφείων από αθέμιτες παρεμβάσεις (hacking).

Πόσα δικηγορικά γραφεία μπορούν να πουν ότι διασφαλίζουν το απόρρητο των αρχείων τους; Ποιό σημαντική είναι η επίπτωση της πληροφορικής στη περίφημη «δικηγορική ύλη».

Η επίπτωση είναι διττή: αφενός μια σειρά από δικηγορικές ενέργειες που απαιτούσαν λόγω τη γραφειοκρατίας την παρεμβολή του δικηγόρου κυρίως μεταξύ Διοίκησης και διοικούμενου καταργούνται με την μηχανογράφηση και την απλοποίηση των διαδικασιών και την άμεση πρόσβαση του Πολίτη στις υπηρεσίες του Δημοσίου, αφετέρου με τη αυτοματοποίηση και τυποποίηση πολλών εγγράφων και συμβάσεων που πλέον δεν απαιτούν νομική παρέμβαση (από καταστατικά εταιρειών και μισθωτήρια μέχρι δικόγραφα). Αυτό ανέδειξε ότι η δικηγορία δεν πρόσθετε αξία στη διαδικασία .

Αντίθετα ήταν συναλλακτικό κόστος (transactional cost). Αλλά η τεχνολογία / internet επίσης απομυθοποίησε τη «νομική επιστήμη» καθώς διέδωσε, απλοποίησε και έκανε προσβάσιμη στο Πολίτη την νομική γνώση. Κατά την έκφραση του Morgan : “ a lawyer’s knowledge is no longer a black box incapable of client penetration”.

5. «Υποκατάσταση».

Μία κρίσιμη αλλαγή είναι ότι σε πολλά πράγματα η παρέμβαση του δικηγόρου καταργείται. Προκειμένου να μην παρεξηγηθώ δεν το θεωρώ αναγκαία κακό.

Αυτό που συνέβη είναι ότι όπου η τεχνολογία κατέστησε δυνατές άλλες μορφές διαμεσολάβησης στην επίλυση προβλημάτων, διαφορών και αβεβαιοτήτων με μικρότερο κόστος από παραδοσιακούς τρόπους που αναγκαίως περιελάμβαναν το δικηγόρο αυτό οδήγησε στην κατάργηση του δικηγόρου ως αναγκαίου μέρους της διαδικασίας.

Κυρίως στη αστική σφαίρα της ιδιωτικής ζωής και σταδιακά στις εμπορικές συναλλαγές. Ένα παράδειγμα είναι οι συντάξεις.

Παλιά όποιος ήθελε να βγει στη σύνταξη, πήγαινε σε δικηγόρο να του τη βγάλει έναντι αμοιβής. Σήμερα αυτό και δεκάδες άλλες διαδικασίες έχουν εκβάλει το δικηγόρο από την μέση.

Ταυτόχρονα, για άλλους λόγους, διαφορές επιλύονται από επιτροπές χωρίς την απαραίτητη παρουσία δικηγόρου.

Ιδεατά θα μεταβούμε, ως προς πολλά θέματα, από την δικαστηριακή επίλυση διαφορών στη εναλλακτική επίλυση διαφορών (π.χ. διαμεσολάβηση και ιδιωτική διαιτησία).

Όπου ο δικηγόρος δεν προσφέρει προστιθέμενη αξία, θα καταργηθεί εφόσον το θέμα είναι διαδικαστικό, τυπικό και αυτοματοποιημένο. Και αυτό- σε οικονομολογικούς όρους- είναι καλό για την κοινωνία.

Το κακό, πλην της απώλειας δικηγορικής ύλης, είναι ότι ναι μεν αναπτύσσονται νέες νομικές εργασίες καθώς η νομική επιστήμη εξελίσσεται σε νέους τομείς, εντούτοις κάθε νέα εργασία απαιτεί σημαντική επένδυση χρόνου και ενδεχομένως κεφαλαίου, ενέχει ρίσκο και για να το πούμε απλά, πολύ περισσότερο κόπο απ ‘ ότι στο παρελθόν.

Αλλά αυτό δεν είναι πάλι κάτι διαφορετικό απ ’ότι συμβαίνει σε άλλους κλάδους. Ο γενικός κανόνας είναι ότι αν σήμερα δεν προσφέρεις προστιθέμενη αξία, η οικονομία σε εκβάλλει, είτε είσαι γιατρός, είτε εργάτης είτε δικηγόρος. Και πάλι δεν είδαμε την αλλαγή αυτή να έρχεται αλλά , και αν ακόμη την είδαμε δεν κάναμε κάτι παρά να προσπαθήσουμε να διατηρήσουμε κεκτημένα.

Οι Άγγλοι δικηγόροι, ίσως οι καλύτεροι της Ευρώπης, πρέπει να παρακολουθούν συγκεκριμένες ώρες σεμιναρίων το χρόνο για να διατηρήσουν την άδεια τους.

Ο επαγγελματικός σύλλογος τους φροντίζει  να οργανώνει μαθήματα και σεμινάρια για τα μέλη του.

Ταυτόχρονα είναι διασυνδεδεμένος με Πανεπιστήμια για την παροχή εξειδικευμένων μεταπτυχιακών και executive graduate σπουδών σε ήδη δικηγόρους.

6. «Εσωτερικοί νομικοί σύμβουλοι» .

Μία ιδιαίτερη παράμετρος είναι η συνεχώς αυξανόμενη δύναμη των εσωτερικών νομικών συμβούλων εταιρειών. Πριν από κάποια χρόνια, οι εξωτερικοί δικηγόροι στην πλειονότητα των περιπτώσεων ήταν και οι ουσιαστικοί νομικοί σύμβουλοι των εταιρειών.

Η σταδιακή οργάνωση και ενδυνάμωση των in-house legal counsel, που ήδη πλέον είναι εξαιρετικά καταρτισμένοι και γνωρίζουν άριστα το νομικό και κανονιστικό πλαίσιο στο οποίο κινούνται οι εταιρείες τους, συνεπάγεται ότι μεγάλο μέρος της νομικής εργασίας γίνεται πλέον από τις ομάδες τους και ενώ απευθύνονται σε εξωτερικούς νομικούς μόνον όταν αυτοί μπορούν να προσφέρουν προστιθέμενη αξία.

Πολλές εταιρείες προκειμένου να αναθέσουν συγκεκριμένο έργο, προβαίνουν στα λεγόμενα beauty parades και προβαίνουν σε επανειλημμένες αξιολογήσεις οικονομικών προσφορών.

7. «Κρίση».

Προσθέστε σε αυτά και την οικονομική κρίση της Ελλάδος και έχετε ένα κοκταιλ μολότωφ έτοιμο να εκραγεί. Η αύξηση της φορολογίας, η αύξηση των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης, η συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας κατά 25%, προστίθενται στη συνεχή ροή παραγωγής αποφοίτων των νομικών σχολών, στην διοικητική αναδιοργάνωση που περιορίζει το ρόλο των δικηγόρων, στην ανάγκη ολοένα και μεγαλύτερης εξειδίκευσης και συνεχούς επιμόρφωσης , στην τεχνολογική πρόοδο που οδηγεί σε τυποποίηση και ουσιαστικά εκμηδένιση δικηγορικών εργασιών όπου αυτές είναι χαμηλού νομικού περιεχομένου, εντός σταθερού πλαισίου και επαναλαμβανόμενες.

Ίσως το χειρότερο είναι ότι χωρίς ουσιαστική ανάπτυξη ακόμη και όσοι δικηγόροι αναπτύξουν δεξιότητες δεν θα μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν. Δικηγόροι με καταπληκτικές σπουδές, που θα μπορούσαν να προσφέρουν προστιθέμενη αξία είναι είτε άνεργοι ελλείψει αντικειμένου σχετικού με τις σπουδές τους- άρα αποεπενδύονται- είτε ασχολούνται με άλλα αντιπροσωπεύοντας χαμένο κόστος ευκαιρίας (opportunity cost), είτε απλά δεν γυρίζουν στη Ελλάδα γιατί είναι rocket scientists που αλλιώς θα καλούνταν να δουλέψουν σε περιβάλλον αναχρονιστικό σε σχέση με τις σπουδές τους. Πράγματι, αν η τραπεζική οικονομία δεν αναπτυχθεί, αν η παραγωγή δεν πάρει μπρος που θα απασχοληθούν αυτά τα λαμπρά μυαλά; 

Δεν χάνουν μόνο οι δικηγόροι, χάνει και η οικονομία που δεν εκμεταλλεύεται την προστιθέμενη αξία που αυτός ο άνθρωπος μπορεί να προσφέρει.

Έχει κανείς αναρωτηθεί γιατί στις ιδιωτικοποιήσεις του ΤΑΙΠΕΔ ή στα μεγάλα έργα ή στις μεγάλες εξαγορές και συγχωνεύσεις ή στα μεγάλα χρηματο-οικονομικά deal κατεβαίνουν αλλοδαπά δικηγορικά γραφεία με junior partners ελληνικά γραφεία και εταιρείες;

 Γιατί να έχουμε μείνει τόσο πίσω που σήμερα να μην υπάρχει ούτε μία διεθνής- (εννοώ πραγματικά διεθνής και όχι μόνο με τυπικό γραφείο στις Βρυξέλλες ή το Λονδίνο)- ελληνική δικηγορική εταιρεία;

 Όπως κάποτε είχε πει ένας Γερμανός πολιτικός του μεσοπολέμου « αν δεν παράγουμε προϊόντα προς εξαγωγή, θα παράγουμε ανθρώπους προς εξαγωγή». Αυτό είναι το brain drain.

Η δικηγορική κοινότητα, με αφορμή τις εκλογές των δικηγορικών συλλόγων της χώρας δεν συζητεί σοβαρά αυτά τα θέματα. Και αν τα συζητά, τα εντάσσει στο πλαίσιο της συνδικαλιστικής αντιπαράθεσης, κάνει δηλαδή ό, τι χειρότερο θα μπορούσε να κάνει.

Αναγκαίες οι δομικές παρεμβάσεις.

Από όσα ανάφερα, μπορούν να εξαχθούν κάποια - σαφώς υπάρχουν και άλλα πολλά - βασικά συμπεράσματα για δομικές παρεμβάσεις που οφείλουν να τύχουν επεξεργασίας από τις νέες διοικήσεις των δικηγορικών συλλόγων.

Ενδεικτικά:

- Περιορισμός των εισακτέων στις νομικές σχολές

- Αναμόρφωση των νομικών σπουδών, πτυχιακών και μεταπτυχιακών.

- Αλλαγή της πρακτικής άσκησης (να συμπεριληφθούν μαθήματα νομικής πρακτικής, άσκηση δίπλα σε δικαστές, επιμόρφωση στη χρήση βάσεων δεδομένων κλπ)

- Εκπαίδευση υποστηρικτικών νομικών επαγγελμάτων (νομικών γραμματέων, paralegals) και πιστοποίηση σε συνεργασία  με ειδικούς φορείς γνώσης παρεμφερών επιστημών και δεξιοτήτων (λογιστικής,

οικονομικών, τέχνης διαπραγματεύσεων, διαμεσολάβησης, patent attorneys κλπ).

- Χρήση των ακινήτων των δικηγορικών συλλόγων για αίθουσες συσκέψεων και χώρους εργασίας νέων κυρίως δικηγόρων (clusters δικηγορικών επιχειρήσεων)

με αξιοπρεπείς όρους αλλά και για την διενέργεια διαιτησιών, διαμεσολαβήσεων σε ουδέτερο έδαφος κλπ.

- Σε συνεργασία με τις Νομικές Σχολές δημιουργία κύκλων εξειδίκευσης για δικηγόρους (executive graduate courses).

- Θέσπιση πολλαπλών ειδικών τύπων δικηγορικών εταιρειών («κεφαλαιουχική», «περιορισμένης ευθύνης», «προσωπική») ώστε όπως σε άλλες δραστηριότητες να επιτρέπεται η επιλογή ανάλογα με τις

ανάγκες και να επιτρέπεται – και να παρέχονται κίνητρα όπως σε άλλες δραστηριότητες- για την ίδρυση, μετατροπή και συγχώνευσή τους για την δημιουργία ανταγωνιστικών μονάδων.

- Αναγνώριση ευρύτερα του «νομικού επαγγελματία» (legal professional), σε αντιδιαστολή προς το «δικηγόρο».

- Συνάρτηση της προαγωγής από «παρά πρωτοδίκαις» σε «παρ’ εφέταις» και σε «παρ ‘ Αρείω Πάγο» από παρακολούθηση σεμιναρίων και όχι με βάση ένα τυπικό κριτήριο όπως σήμερα.

- Επιμόρφωση όλων των δικηγόρων στην ηλεκτρονική υποβολή δικογράφων και μηχανοργάνωση των δικαστηρίων

- Ενίσχυση του πειθαρχικού ρόλου των δικηγορικών συλλόγων και ρύθμιση της επαγγελματικής ευθύνης των δικηγόρων

- Πρόσβαση των δικηγορικών εταιρειών και γραφείων στην τραπεζική χρηματοδότηση.

Όλοι οι συναλλασσόμενοι θεωρητικά μπορούν να αντλούν κεφάλαια για χρηματοδότηση επενδύσεων και εργασιών, π.χ. έχουν την δυνατότητα – γνωστοί οι σημερινοί περιορισμοί- σε ταμειακές διευκολύνσεις για να εξομαλύνουν τις χρηματικές ροές τους.

Οι δικηγόροι, που ερχόμαστε «παραδοσιακά» τελευταίοι στην ιεράρχηση των αναγκαίων πληρωμών των πελατών μας δεν έχουμε την καμία δυνατότητα trade financing.

Γράφοντας για όλα αυτά δεν έγραψα για τα προβλήματα της Δικαιοσύνης αλλά προφανώς η βελτίωση της απονομής της περνάει και μέσα από αυτά.

Ούτε έγραψα για αναγκαία μέτρα ελάφρυνσης του δημοσιονομικού- ασφαλιστικού βάρους των δικηγόρων.

Αν νομίζατε ότι οι δικηγόροι δεν έχουν προβλήματα, ελπίζω να αλλάξατε γνώμη.

Είθε οι εκλογές των Δικηγορικών Συλλόγων να αναδείξουν ηγεσίες που θα αντιμετωπίσουν με γνώση και ρεαλισμό τα προβλήματα των δικηγόρων στο πλαίσιο της πραγματικής οικονομίας και κοινωνίας και δεν θα διακατέχονται από φαντασιώσεις ανεμόμυλων και ηρωϊκών μαχών με ή χωρίς ντουντούκες.

Αθήνα, Νοέμβριος 2017
Γρηγόρης Πελεκάνος (ΑΜ 11030)
Υποψήφιος Σύμβουλος
ΕΡΓΑΤΙΚΟΙ - Θέμης Σοφός.
www.ergatikoi.com