Τα 25 ντοκιμαντέρ που άλλαξαν τον κόσμο: Ένας ανεκτίμητος οδηγός για τους φίλους της τέχνης του σινεμά!‏

Ο οργανισμός Cinema Eye Honors ιδρύθηκε το 2007 με σκοπό την ανάδειξη του ντοκιμαντέρ, βραβεύοντας κάθε χρόνο τις καλύτερες ταινίες τεκμηρίωσης. Οπως αναφέρουν οι ιδρυτές του οργανισμού, η προσπάθεια τους αυτή ξεκίνησε από την επιθυμία να αλλάξουν την ιδέα που είχαν τα φεστιβάλ, οι κριτικοί, τα Οσκαρ και το κοινό για τα ντοκιμαντέρ, μεταθέτοντας την έμφαση από τη σημασία του εκάστοτε θέματος της κάθε ταινίας στην καλλιτεχνική πλευρά των ντοκιμαντέρ, ενθαρρύνοντας τους θεατές να μην φοβούνται και να αγαπήσουν τις ταινίες τεκμηρίωσης, είτε αυτές ανήκουν στο σινεμά της παρατήρησης, τη δημοσιογραφία, τον ακτιβισμό, το δοκίμιο, αλλά και όσες ανήκουν στη γκρίζα ζώνη ανάμεσα στη μυθοπλασία και την πραγματικότητα.

«Τα τελευταία χρόνια ρωτάμε τους σκηνοθέτες ντοκιμαντέρ ποιες είναι οι ταινίες που τους εμπνέουν, με σκοπό να μας βοηθήσουν για το ποιες θα μπορούσαν να διεκδικήσουν τα τιμητικά μας βραβεία», δηλώνει ο συνιδρυτής του Cinema Eye Α.Τζ. Σνακ. «Η λίστα είναι πάντοτε ενδιαφέρουσα και αλλάζει κάθε χρόνο. Φέτος σκεφτήκαμε να τη δημοσιεύσουμε. Η ερώτηση δεν είναι ποτέ "ποια είναι η καλύτερη ταινία;", αλλά "ποιες είναι οι ταινίες στις οποίες επιστρέφετε για έμπνευση κάθε φορά που γυρίζετε ένα ντοκιμαντέρ;"»

Η λίστα που δόθηκε στη δημοσιότητα είναι σαφώς ενδιαφέρουσα και με κάποιον τρόπο διατρέχει όλη την ιστορία του ντοκιμαντέρ από τα πρώτα χρόνια της εμφάνισης του σινεμά μέχρι και σήμερα, με έμφαση, φυσικά, στο αμερικάνικο σινεμά, αλλά και με σημαντικές προσθήκες από τον παγκόσμιο κινηματογράφο. Αξίζει να σημειωθεί πως από τις παρακάτω 25 ταινίες μόνο επτά υπήρξαν υποψήφιες για Οσκαρ και μόνο πέντε κατάφεραν να κερδίσουν το Οσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ. flix.gr

Αυτή είναι η λίστα των 25 πιο επιδραστικών ντοκιμαντέρ:

American Movie: The Making of Northwestern του Κρις Σμιθ (1999) / Το χρονικό της δημιουργίας μιας ανεξάρτητης ταινίας τρόμου, ένα επώδυνο, αστείο και κατατοπιστικό για την τέχνη του σινεμά ντοκιμαντέρ που κέρδισε το μεγάλο βραβείο της επιτροπής στο Φεστιβάλ του Σάντανς και παραμένει μια από τις σημαντικότερες ταινίες για τις ταινίες και cult ήδη από τη γέννησή του. 

Bowling for Columbine του Μάικλ Μουρ (2002) / Στην καλύτερη στιγμή της αμφιλεγόμενης καριέρας του, ο Μάικλ Μουρ αναζητά τις αιτίες του μακελειού στο σχολείο του Κολουμπάιν, χαρτογραφώντας το κρυμμένο οπλοστάσιο από άκρη σε άκρη σε ολόκληρη την Αμερική. Οσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ.

Brother’s Keeper των Τζο Μπέρλινγκερ και Μπρους Σινόφσκι (1992) / H πρώτη μεγάλη στιγμή των Μπέρλινγκερ και Σινόφσκι (υπεύθυνοι για αριστουργήματα του ντοκιμαντέρ όπως την τριλογία του «Paradise Lost» και το «Some Kind of Monster»), μια αναφορά στο βεριτέ στιλ των αδερφών Μέισλς, ένας ανατριχιαστικός χάρτης μιας άγνωστης και διχασμένης Αμερικής με αφορμή την υπόθεση δολοφονίας στο Μάνσβιλ της Νέας Υόρκης.

Burden of Dreams του Λες Μπλανκ (1982) / Ενας από τους σημαντικότερους και υποτιμημένους μέσα στα χρόνια κινηματογραφιστές όλων των εποχών καταγράφει το χαοτικό γύρισμα του «Fitzcarraldo» του Βέρνερ Χέρτζογκ στη ζούγκλα της Νοτίου Αμερικής, όχι σαν ένα τυπικό making of μιας ταινίας, αλλά σαν μια συγκλονιστική ιστορία για την ανθρώπινη επιβίωση.

Capturing the Friedmans του Αντριου Τζαρέκι (2003) / Μια πολύκροτη υπόθεση σεξουαλικής παιδικής κακοποίησης στη μορφή ενός θρίλερ που εκτυλίσσεται πίσω από τις κλειστές πόρτες του σπιτιού μιας φαινομενικά τυπικής αμερικανικής οικογένειας, σε ένα από τα πιο συνταρακτικά ντοκιμαντέρ των τελευταίων χρόνων. Υποψήφιο για Οσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ.

Crumb του Τέρι Ζούιγκοφ (1994) / H ζωή και το έργο του «περιθωριακού» κομίστα Ρόμπερτ Κραμπ, αποδεδειγμένα ένα από τα καλύτερα ντοκιμαντέρ που γυρίστηκαν ποτέ πάνω στο πάθος της δημιουργίας και την αληθινή, ακατέργαστη υφή του αμερικανικού ονείρου.

Don’t Look Back του Ντ. Α. Πενεμπέικερ (1967) / Ενας από τους μεγαλύτερους ντοκιμαντερίστες όλων των εποχών ακολουθεί τον Μπομπ Ντίλαν στην βρετανική του περιοδεία το 1965 στο απόλυτο «μουσικό» ντοκιμαντέρ, ένα οδοιπορικό στην αποθέωση ενός μύθου και στην πλήρη απομυθοποίηση του ροκ, όπως (δεν) το ξέραμε.

F for Fake του Ορσον Γουελς (1973) / To τελευταίο ολοκληρωμένο φιλμ του Ορσον Γουελς, ένα απολαυστικό κινηματογραφικό δοκίμιο χτισμένο πάνω στις αφηγήσεις του Ελμίρ ντε Χόρι, ενός Ούγγρου πλαστογράφου τέχνης και φτιαγμένο για να εξερευνήσει τη λεπτή γραμμή που χωρίζει την αυθεντικότητα από την αντιγραφή της και την αλήθεια από το ψέμα, σχεδόν και την ίδια την ανεξερεύνητη φύση του δημιουργού του.

The Fog of War του Ερολ Μόρις (2003) / O Ερολ Μόρις τελειοποιεί το προσωπικό του στιλ «συνέντευξης», αφήνοντας τον Υπουργό Αμύνης κατά τη θητεία του Τζον Κένεντι και του Λίντον Τζόνζον, Ρόμπερτ ΜακΝαμάρα να αφηγηθεί την εμπλοκή της χώρας στον πόλεμο του Βιετνάμ, αλλά και μια ολόκληρη πολεμική τακτική θεμελιωμένη απλά και μόνο πάνω σε έναν παραλογισμό. Οσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ.

Gimme Shelter των Αλμπερτ Μέισλς, Ντέιβιντ Μέισλς, Σάρλοτ Ζβέριν (1970) / Επιβεβαιώνοντας πως το σημαντικότερο πράγμα σε ένα ντοκιμαντέρ είναι να βρίσκεσαι στο σωστό σημείο τη σωστή στιγμή, οι αδερφοί Μέισλς με τη βοήθεια της Σάρλοτ Ζβέριν καταγράφουν όσα συνέβησαν στο Altamont Free Concert («τη χειρότερη στιγμή του ροκ 'ν' ρολ» όπως έγραψε το Rolling Stone) ακριβώς τη στιγμή που οι Rolling Stones βγαίνουν στη σκηνή ως τελευταίο συγκρότημα για να ντύσουν μουσικά μια από τις πιο σκοτεινές στιγμές της καριέρας τους, που κατέληξε με απολογισμό τέσσερις νεκρούς ανθρώπους, δεκάδες τραυματίες και ένα ανεξέλεγχτο κύμα βίας ακριβώς στην αυγή της νέας δεκαετίας.

Grey Gardens των Αλμπερτ Μέισλς, Ντέιβιντ Μέισλς, Ελεν Χόιντ και Μάφι Μέγιερ (1975) / H καθημερινότητα δύο γυναικών, μητέρας και κόρης, ξαδέλφης και θείας της Τζάκι Κένεντι, που απομονωμένες στην παρηκμασμένη κατοικία τους στα προάστια της Νέας Υόρκης συνεχίζουν να ζουν με τα φαντάσματα μιας ζωής που χάθηκε για πάντα. Μια από τις πραγματικά μεγάλες στιγμές του σύγχρονου ντοκιμαντέρ, βασισμένο πάνω στο βεριτέ στιλ των Μέισλς και στη σημασία του να αφήνεις την κάμερα σου να καταγράφει την ανθρώπινη κατάσταση ακριβώς όπως αυτή ξεδιπλώνεται αποκαλυπτική και σε όλο της το επώδυνο μεγαλείο μπροστά στα μάτια σου.

Grizzly Man του Βέρνερ Χέρτζογκ (2005) / O Βέρνερ Χέρτζογκ αποτίει φόρο τιμής σε έναν ανάλογου πείσματος και θάρρους εξερευνητή της ζωής, τον Τίμοθι Τρέντγουελ που αφιέρωσε τη ζωή του στη μελέτη των αρκούδων, πριν αυτός και η κοπέλα του γίνουν το δείπνο μιας από αυτές το 2003. Ανέκδοτο υλικό που κινηματογράφησε ο ίδιος ο Τρέντγουελ και συνεντεύξεις με ανθρώπους που τον γνώριζαν γίνεται στα χέρια του Χέρτζογκ ένα οδοιπορικό στην αγριότητα της (ανθρώπινης) φύσης.

Harlan County, USA της Μπάρμπαρα Κοπλ (1976) / H απεργία 180 ανθρακωρύχων και των συζύγων τους στην περιοχή του Χάρλαν, στο νοτιοανατολικό Κεντάκι, σε μια συγκλονιστική ταινία - θεμέλιο λίθο για τα εργατικά δικαιώματα και την μάχη σώμα με σώμα ενάντια στον καπιταλισμό. Οσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ.

Hearts and Minds του Πίτερ Ντέιβις (1974) / Το απόλυτο κατηγορώ για τον πόλεμο στο Βιετνάμ, μια από τις πιο σκληρές και ωμές ταινίες πάνω στον παραλογισμό του πολέμου και τομή πάνω στην πολιτική διάσταση του σινεμά τεκμηρίωσης που βλέπεται με τα μάτια ανοιχτά με θέα στη φρίκη, ειδικά όταν οι εικόνες των νεκρών στρατιωτών και του άμαχου πληθυσμού των Βιετναμέζων αντιπαραβάλλονται με την αδέκαστη και απάνθρωπη αλαζονεία όσων υπήρξαν υπεύθυνοι για τη συνέχιση του παραλογισμού.

Hoop Dreams του Στιβ Τζέιμς (1994) / Η ιστορία δύο αφροαμερικάνων μαθητών που ονειρεύονται να γίνουν επαγγελματίες μπασκετμπολίστες, σε ένα ντοκιμαντέρ που πάλλεται από την απομυθοποίηση του αμερικανικού ονείρου, χαρτογραφώντας με πολιτική ακρίβεια μια χώρα που συνεχίζει να αρνείται τις ευκαιρίες σε όσους δεν είναι λευκοί, υπάκουοι και «συνηθισμένοι». Επιδραστικό ήδη από την πρώτη στιγμή της εμφάνισής του. Βραβείο κοινού στο Φεστιβάλ του Σάντανς και ένα από τα πιο επιτυχημένα εμπορικά ντοκιμαντέρ των τελευταίων δεκαετιών.

Man WIth a Movie Camera του Ντζίγκα Βερτόφ (1929) / O Ντζίγκα Βερτόφ ανακαλύπτει τις δυνατότητες ενός νέου μέσου, καταγράφοντας την καθημερινότητα των ανθρώπων στην Οδησσό και το Κίεβο στο εμβληματικό ντοκιμαντέρ των απαρχών του κινηματογράφου, εκεί όπου ειπώθηκαν όλα πολύ πριν εφευρεθεί καν ο όρος.

Nuit et Brouillard του Αλέν Ρενέ (1955) / H καλύτερη ταινία που γυρίστηκε ποτέ κατά τον Φρανσουά Τριφό, το ντοκιμαντέρ του Αλέν Ρενέ καταγράφει ότι απέμεινε από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί (ανάμεσά τους και το Αουσβιτς) σε ένα κινηματογραφικό ποίημα για τη σημασία της ανθρώπινης ζωής και μια ανατριχιαστική ωδή πάνω στον θάνατο. Αν το δεις δεν χρειάζεται να γνωρίζεις κάτι περισσότερο για τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Salesman των Αλμπερτ Μέισλς, Ντέιβιντ Μέισλς και Σαρλότ Ζβέριν (1968) / To low budget ντοκιμαντέρ που ξεκίνησε το μύθο των αδερφών Μέισλς, ένα οδοιπορικό σε μια «άγνωστη» Αμερική με οδηγούς τέσσερις πωλητές Βίβλων που είναι ταυτόχρονα αστείο, τρομακτικό και αποκαλυπτικό για τη σχέση των ανθρώπων με τη θρησκεία και το δόγμα του «όλα πουλιούνται, αν ξέρεις πώς να το κάνεις».

Sans Soleil του Κρις Μαρκέρ (1983) / Περισσότερο ένα video - diary ή ένα ημερολόγιο μνήμης, το «Sans Soleil» δεν είναι παρά η επιτομή της φιλοσοφίας ενός σπουδαίου κινηματογραφιστή, η δική του εκδοχή πάνω στην εικόνα και τον ήχο και τη σημασία που αυτά αποκτούν όταν έρθουν σε αντιπαράθεση με την κοσμική συνείδηση και την ανθρώπινη κατάσταση. Μια εμπειρία που μοιάζει να ασυφκτιά μέσα σε προκαθορισμένα κινηματογραφικά είδη, ελεύθερη ήδη από το σύλληψή της ως ένα έργο τέχνης.

Sherman’s March του Ρος ΜακΕλγουι (1985) / Ο,τι αρχικά προοριζόταν σαν μια αναπαράσταση της πορείας του Στρατηγού Σέρμαν κατά τη διάρκεια του Αμερικάνικου Εμφύλιου κατέληξε σε ένα προσωπικό οδοιπορικό στην ερωτική ζωή ενός άνδρα, με φόντο τον Ψυχρό Πόλεμο και το ξεφύλλισμα της μεγάλης ιστορίας μιας ολόκληρης χώρας σε ένα ντοκιιμαντέρ που τραβάει στα άκρα το είδος του σινεμά βεριτέ για να αναδείξει την πολυπλοκότητα της αλήθειας όταν αυτή συναντάει απροσδόκητα στο δρόμο της την πραγματικότητα.

Shoah του Κλοντ Λανζμάν (1985) / Εννέα ώρες και εικοσιτρία λεπτά μετά τη θέασή του, το «Shoah» δεν είναι πια μια ταινία για το Ολοκαύτωμα, αλλά είναι το ίδιο το Ολοκαύτωμα, μια σπαρακτική μαρτυρία για την πιο σκοτεινή σελίδα της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας, ένα μεγάλο (σε μέγεθος και εκτόπισμα) έργο που καταγράφει την ίδια στιγμή που αναρωτιέται, που θρηνεί την ίδια στιγμή που προσπαθεί να βρει χαραμάδες ζωής σε ένα σκηνικό που μυρίζει θάνατο. Σκηνοθετημένο με υπομονή και την προσοχή που αρμόζει σε όσους πέθαναν και τους επιζώντες της φρίκης του Β' Παγκοσμίου Πολέμου από τον σημαντικότερο εν ζωή ευρωπαϊο ντοκιμαντερίστα.

The Thin Blue Line του Ερολ Μόρις (1988) / H ιστορία του Ράνταλ Ντέιλ Ανταμς, ενός άντρα που καταδικάστηκε σε ισόβια φυλάκιση για ένα φόνο που δεν διέπραξε ποτέ, σε ένα ντοκιμαντέρ που ισοπεδώνει κάθε αστυνομικό θρίλερ που έχετε δει ποτέ, προσπαθώντας να αναζητήσει την αλήθεια μέσα από έναν κυκεώνα παρεξηγήσεων και ανθρώπινων λαθών. Ενα χρόνο μετά την κυκλοφορία του ντοκιμαντέρ ο Ανταμς αποφυλακίστηκε, οφείλοντας την ελευθερία του στο πείσμα του Ερολ Μόρις να πάρει την υπόθεση στα χέρια του. Απλά συγκλονιστικό.

Titicut Follies του Φρέντερικ Γουάισμαν (1967) / Μια σπουδή πάνω στην τρέλα, το «Titicut Follies» παραμένει ακόμη και σήμερα το εμβληματικό έργο στην καριέρα του σπουδαίου Φρέντερικ Γουάισμαν, ο οποίος κλείστηκε μαζί με τους τρόφιμους του Bridgewater State Hospital στη Μασαχουσέτη προκειμένου να καταγράψει ενοχλητικά, προκλητικά και ολότελα ανθρώπινα την τρέλα μιας ολόκληρης ζωής παγιδευμένης μέσα σε ένα ίδρυμα και κυρίως βαθιά μέσα στους διαδρόμους του ανθρώπινου μυαλού. Ταινία - δέος.

The War Room των Κρις Χέγκεντους και Ντ. Α. Πενεμπέικερ (1993) / Η προεκλογική εκστρατειά του Μπιλ Κλίντον για την Προεδρεία των ΗΠΑ, ένα φρενήρες ντοκιμαντέρ για την εξουσία, τα παιχνίδια που παίζονται μακριά από τις τηλεοπτικές κάμερες και το πορτρέτο μιας χώρας που παραμένει συνεχώς εγκλωβισμένη στον τρόμο του «καινούριου». Υποψήφιο για Οσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ.

When We Were Kings του Λέον Γκαστ (1996) / O θρυλικός «Rumble in the Jungle» αγώνας ανάμεσα στον Μοχάμεντ Αλι και τον Τζορτζ Φόρμαν το 1974 σε ένα ντοκιμαντέρ που αναδύει την αδρεναλίνη μιας πραγματικής μάχης, διασχίζοντας το μύθο του Αλι αλλά και μια ολόκληρη εποχή φτιαγμένη από ιαχές για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οσκαρ Καλύτερου Ντοκιμαντέρ.