Ο Λαβύρινθος του Πάνα - Όταν η ανυπακοή είναι καθήκον

Ο Λαβύρινθος του Πάνα (2006), σύμφωνα με πολλούς, είναι η καλύτερη δουλειά του Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο. Αυτή η ταινία αντιπροσωπεύει το πόσο αγαπά την φαντασία. Ήταν πραγματικά επιτυχία. Κέρδισε αρκετά βραβεία συμπεριλαμβανομένου τρία Όσκαρ.

Η ταινία λαμβάνει χώρα σε μια από τις πιο θλιβερές περιόδους της Ισπανικής ιστορίας: 1944, η μεταπολεμική εποχή του εμφυλίου πολέμου. Υπήρχε μεγάλη πείνα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Επίσης, ήταν δύσκολο να φανταστεί, να δημιουργήσει ή να πιστέψει κανείς σε παραμύθια. Η διεθνής απομόνωση, η υποταγή σε μια μοναδική ιδεολογία (φασισμός) και η μιζέρια κυβερνούσαν την καθημερινή ζωή ενός σημαντικού τμήματος του ισπανικού πληθυσμού.

Ο λαβύρινθος του Πάνα παρουσιάζει δύο ιστορίες που καταλήγουν να συνδυάζονται. Το γεγονός ότι οι ιστορίες συμβαίνουν ταυτόχρονα είναι σαφές από την αρχή. Ενώ ένας αφηγητής εκτός οθόνης μας λέει για μια πριγκίπισσα που έζησε πριν πολύ καιρό στον υπόκοσμο, διαβάζουμε μερικούς υπότιτλους που μας τοποθετούν στην μεταπολεμική Ισπανία. Την ίδια στιγμή, ακούμε μια μελωδία που μας κάνει να σκεφτούμε τις πιο αγνές φαντασιώσεις.

Ποια είναι η Οφηλία;

Η Οφηλία είναι ο σύνδεσμος μεταξύ των δύο ιστοριών. Από την σκληρότερη πραγματικότητα, την υποταγή σε ένα καθεστώς και την αντίσταση των ανταρτών, ο λαβύρινθος του Πάνα μας μεταφέρει στις πιο αθώες φαντασιώσεις αυτού του μικρού κοριτσιού.

Ο Ντελ Τόρο καταφέρνει να μας μαγνητίσει με την αισθητική του αντίληψη και τον υπόκοσμο. Στην ταινία υπάρχει πολλή φαντασία και πραγματικότητα, παραμύθια και μιζέρια, αλλά πάν απ’ όλα, ανυπακοή.

Γιατί η Οφηλία;

Το όνομα «Οφηλία» μας θυμίζει αμέσως τον Σαίξπηρ- ειδικότερα τον Άμλετ. Στον Άμλετ, η Οφηλία είναι η κόρη του Πολώνιου και η αδελφή του Λαέρτη. Είναι η αρραβωνιαστικιά του πρίγκιπα Άμλετ. Ωστόσο, η Οφηλία μετά το θάνατο του πατέρα της τρελαίνεται επειδή ο Άμλετ τον δολοφόνησε κατά λάθος. Η τρέλα την μετατρέπει σε παιδαριώδη, αθώα και ένα τραγικό χαρακτήρα.

Ο θάνατος της Οφηλίας, που δεν δείχνεται ποτέ στην σκηνή, μεταδίδεται από την Γερτρούδη, την μητέρα του Άμλετ. Πολλοί κριτικοί τον θεωρούν έναν από τους πιο ποιητικούς θανάτους όλων των εποχών. Η Οφηλία είναι μια γυναίκα που καταστράφηκε από την αγάπη.

Ενέπνευσε αμέτρητους ρομαντικούς πίνακες γιατί αντιπροσωπεύει την θηλυκότητα, την αθωότητα, την αγάπη και τον θάνατο. Η ιστορία του θανάτου της είναι σχεδόν μαγική.

Η Οφηλία του Σαίξπηρ φαίνεται υποτακτική και υπάκουη στον κόσμο των ανδρών. Ωστόσο, όταν χάνει το μυαλό της, αυτή η υποταγή αρχίζει να εξαφανίζεται. Συνδέουμε την εικόνα του θανάτου της Οφηλίας με κάτι μυστικιστικό.

Οι επιλογές των ονομάτων στον λαβύρινθο του Πάνα δεν είναι τυχαίες. Αντίθετα, ο Ντελ Τόρο διάλεξε αυτά τα ονόματα ώστε οι θεατές να σκεφτούν τον χαρακτήρα του Σαίξπηρ. Ομοίως, μπορούμε να δούμε ορισμένες ομοιότητες μεταξύ της Κάρμεν, της μητέρας της Οφηλίας και της βασίλισσας Γερτρούδης. Η Κάρμεν παντρεύτηκε τον καπετάνιο Βιντάλ, έναν στρατιώτη. Εκείνος αναλαμβάνει επιχειρήσεις με στόχο να καταστρέψει όλους τους Ρεπουμπλικάνους αντάρτες.

Η θηλυκότητα στον Λαβύρινθο του Πάνα

Στον λαβύρινθο του Πάνα, οι γυναίκες δεν έχουν πολύ ευνοϊκές θέσεις. Η Κάρμεν αντιπροσωπεύει τις αξίες των παραδοσιακών γυναικών. Υπακούει στους άνδρες. Η Μερσέντες, η οικιακή βοηθός που βρίσκεται στην υπηρεσία του Βιντάλ, αμφισβητεί αυτές τις αξίες.

Αν και φαίνεται να είναι πιστή στον καπετάνιο, η αλήθεια είναι ότι προσπαθεί να βοηθήσει όλους τους αντάρτες κρυφά. Η Οφηλία ζει μια ιστορία που είναι παράλληλη με αυτή της Μερσέντες. Είναι η ηρωίδα της ιστορίας της καθώς είναι υπεύθυνη για την ευημερία του υποκόσμου.

Ο Ντελ Τόρο προσπαθεί να απεικονίσει την πατριαρχία ως κάτι αρνητικό. Με αυτόν τον τρόπο αναδεικνύει την θηλυκότητα. Στον υπόκοσμο δεν υπάρχει ήλιος. Μόνο το φεγγάρι λάμπει εκεί. Αυτό το σύμβολο είναι γεμάτο με θηλυκούς υπαινιγμούς λόγω της σχέσης του με τον έμμηνο κύκλο και την μητρότητα. Στον ανθρώπινο κόσμο από την άλλη, ο ήλιος τυφλώνει την πριγκίπισσα κάνοντας την να ξεχάσει το παρελθόν της. Ο ήλιος αντιπροσωπεύει την αρρενωπότητα και προκαλεί αρνητικούς συνειρμούς.

Η ρίζα του Μανδραγόρα είναι επίσης ένα προεξέχον σύμβολο στην ταινία. Είναι ένα φυτό με ρίζες που μοιάζουν πολύ με ανθρώπινη μορφή. Η Οφηλία χρησιμοποιεί ρίζα μανδραγόρα για να βοηθήσει την μητέρα της στον τοκετό. Την τοποθετεί σε ένα μπολ με γάλα που αντιπροσωπεύει την μητρότητα.

Ο καπετάνιος Βιντάλ είναι ο μεγάλος κακός αυτής της ιστορίας που ενσωματώνει όλες τις πατριαρχικές αξίες. Η Οφηλία αντιπροσωπεύει την αντίθεση σε σχέση με αυτόν. Υπάρχουν δύο ιστορίες σε δύο κόσμους. Με αυτή την έννοια, ο υπόκοσμος αντιπροσωπεύει την αθωότητα και την θηλυκότητα ενός κοριτσιού. Ο πραγματικός κόσμος από την άλλη είναι εχθρικός. Εκεί μπορεί να βρει κανείς όλο τον πόνο του πολέμου. Αυτός ο πραγματικός κόσμος συνδέεται με την αρρενωπότητα.

Συμβολισμός

Κατά την έναρξη της γεωργικής περιόδου της ανθρώπινης ιστορίας, μερικές φυλές, όπως οι Βουσμάνοι, είδαν τον υπόκοσμο ως ένα τόπο που συνδέεται με την μετάβαση μεταξύ ζωής και θανάτου. Με άλλα λόγια, ήταν μαγικός. Πολλές από τις ιστορίες τους μιλούν για κορίτσια που πηγαίνουν στον υπόκοσμο και βιώνουν πράγματα που τις μετατρέπουν σε γυναίκες. Χάνουν την αθωότητα τους και αλλάζουν.

Στον υπόκοσμο, είναι συνηθισμένο να εμφανίζονται ζώα με ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Υπάρχουν επίσης προκλήσεις, πειρασμοί και συνήθως ένας οδηγός που δεν είναι πάντα εντελώς αξιόπιστος. Αυτές οι ιστορίες είναι διδακτικές και παραβολικές. Μπορούμε να τα δούμε όλα αυτά στον Λαβύρινθο του Πάνα.

Ο Πάνας (Φαύνος) αντιπροσωπεύει τα φυσικά πράγματα. Είναι ο σύνδεσμος ανάμεσα στους δύο κόσμους. Αλλά ούτε αυτός είναι εντελώς αξιόπιστος χαρακτήρας. Ο λαβύρινθος είναι μια αναζήτηση για την αλήθεια αλλά αντιπροσωπεύει επίσης και τον κίνδυνο. Το δέντρο και το αίμα σχετίζονται με την ζωή και ο Pale Man συμβολίζει την εξουσία του πραγματικού κόσμου. Ο χρόνος φαίνεται να συνδέεται με τον Βιντάλ, καθώς πάντα θέλει να ελέγχει το ρολόι του. Μπορούμε να τον συσχετίσουμε με τον θεό Χρόνο.

Ο αριθμός τρία εμφανίζεται συνεχώς στην ταινία (τρεις προκλήσεις της Οφηλίας, τρεις νεράιδες κλπ). Ο αριθμός αυτός αντιπροσώπευε την θεότητα στην κλασική μυθολογία. Στον Χριστιανισμό συνδέεται με την Αγία Τριάδα. Με αυτόν τον τρόπο ο Ντελ Τόρο κατασκευάζει ένα σύμπαν που είναι τέλειο και θεϊκό αναφέρει το Awaken.

Το μάθημα της ταινίας

Όπως σε όλους τους μύθους, υπάρχει ένα μάθημα που μπορούμε να μάθουμε από τον Λαβύρινθο του Πάνα. Ο Ντελ Τόρο θέλει να δημιουργήσει μια πραγματικότητα όπου υπάρχει μόνο ένας τρόπος σκέψης. Είναι μια πραγματικότητα όπου η ανυπακοή γίνεται καθήκον.

Εκεί, οι χαρακτήρες όπως η Μερσέντες, ο γιατρός και οι αντάρτες παίζουν τον ρόλο τους. Παρά την καταπίεση, αποφασίζουν να μην υπακούσουν. Η ανυπακοή έχει δύο πλευρές. Οδηγεί σε λάθη, όπως όταν η Οφηλία πέφτει στον πειρασμό να δοκιμάσει ένα από τα φρούτα που βρίσκονται στο τραπέζι του Pale Man, αλλά επίσης οδηγεί και σε καλά πράγματα όταν δεν υπακούει στις νεράιδες.

Οι χαρακτήρες αντιπροσωπεύουν μια πραγματικότητα. Ωστόσο, δεν υπάρχουν ουδέτεροι χαρακτήρες: όλοι είναι καλοί ή κακοί. Ο Ντελ Τόρο υιοθετεί μια εντελώς υποκειμενική στάση. Δεν είναι αντικειμενικός. Από την άλλη, είναι σαφώς με το μέρος της αντίστασης, υποστηρίζοντας τους αντάρτες και όλους τους χαρακτήρες που δεν υπακούουν.

Όταν η ταινία τελειώνει, δεν μας παρουσιάζεται κάποια τελική εξήγηση. Η περιπέτεια της Οφηλίας ήταν πραγματική ή ήταν προϊόν της φαντασίας της;

«Αλλά καπετάνιε, το να υπακούσω- έτσι απλώς- για χάρη της υπακοής… χωρίς να αμφισβητήσω… αυτό είναι κάτι που μόνο οι άνθρωποι σαν εσένα κάνουν.» – Ο Λαβύρινθος του Πάνα