Good News: Ελληνική η πρώτη κλίμακα μέτρησης για τα τσουνάμι - Η ερευνητική ομάδα, με επικεφαλής τον καθ. Γεωλογίας Ευθύμη Λέκκα... πρόλαβε τους Ιάπωνες!

Της Αλεξάνδρας Τζαβέλλα

«Προλάβαμε τους Ιάπωνες. Τη δημιουργήσαμε πρώτοι», λέει ο κ. Λέκκας και συνεχίζει: «Πριν από τη δική μας, υπήρχαν κάποιες ελάχιστες αναφορές για κλίμακα, οι οποίες βασίζονταν σε πολύ παλιά δεδομένα»

Την πιο κρίσιμη χρονιά για το ελληνικό πανεπιστήμιο, μια ομάδα Ελλήνων γεωεπιστημόνων πρωτοπορεί και αποθεώνεται διεθνώς από τον επιστημονικό κόσμο. Η πρώτη παγκόσμια κλίμακα για τσουνάμι, που δημιούργησαν οι ερευνητές του τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος, καταξιώνεται και εξελίσσεται σε ένα πολύτιμο εργαλείο που ακτινογραφεί το παρελθόν και θωρακίζει το μέλλον από τις καταστροφές.

Την πρόσφατη δημοσίευση της νέας κλίμακας τσουνάμι, στο έγκριτο σεισμολογικό περιοδικό «Bulletin of the Seismological Society of America» (θεωρείται η «Βίβλος» της επιστημονικής έρευνας και χαρακτηρίζεται ως ιδιαίτερα «αυστηρό» και «επιλεκτικό» στην προβολή επιστημονικού έργου), ακολούθησαν πολλές αναφορές. Ωστόσο στο Εργαστήριο Μελέτης και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών η ομάδα παραμένει προσγειωμένη: «Μπορεί η κλίμακα να τύχει καλής υποδοχής, μπορεί να καθιερωθεί από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα, μπορεί όχι», λένε τα μέλη της ομάδας. Το σίγουρο είναι ότι όταν ξαναγίνει επόμενο τσουνάμι, θα υπάρξει πλήθος αναφορών στη δική τους έρευνα.

Στο «Πανωσήκωμα»

Μεσημέρι, στο Εργαστήριο Τεκτονικής και Γεωλογικών Χαρτογραφήσεων, του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο κτήριο «Πανωσήκωμα» -ονομασία που του προσδόθηκε όταν ήταν γιαπί, έμελλε όμως να είναι η επίσημη. Η ερευνητική ομάδα, με επικεφαλής τον καθηγητή Δυναμικής Τεκτονικής και Εφαρμοσμένης Γεωλογίας και πρόεδρο της Ελληνικής Γεωλογικής Εταιρίας, Ευθύμη Λέκκα, είναι βυθισμένη στους χάρτες της.

«Μπορεί στα μάτια ενός ανθρώπου να έχει ξεχαστεί το τσουνάμι του 2011, αλλά χρειάζεται να περάσουν αρκετά χρόνια για να γίνει πλήρης ανάλυση ενός μεγάλου φαινομένου» λέει η Ειρήνη Κωστάκη, μέλος της ομάδας. Η ίδια ολοκληρώνει το μεταπτυχιακό της στη δυναμική, τεκτονική και εφαρμοσμένη γεωλογία με έμφαση στη δυναμική τεκτονική και μιλάει ιαπωνικά -γεγονός που τη βοήθησε στην πληροφόρηση, κατά το τελευταίο τσουνάμι.

Δίπλα της η Κατερίνα Κατσετσιάδου, μεταπτυχιακή φοιτήτρια στην πρόληψη και διαχείριση φυσικών καταστροφών, τεμαχίζει το χάρτη της Ιαπωνίας, αναλύει και χαρτογραφεί το χωροταξικό σχεδιασμό. Πού πρέπει να χτίζουμε και πώς, βλέποντας ανάστροφα, τι ζημιές έχουν γίνει. «Σκοπός μου είναι να δημιουργήσω ένα χάρτη που θα δείχνει πώς η ένταση μειώθηκε όσο προχωρούσε το κύμα» λέει. Ενα άλλο μέλος της ομάδας, η Μαριάτζελα Καραβοκύρη, επέστρεψε με την έρευνά της στο 500 π.Χ. και έχει βαθμονομήσει όλα τα ελληνικά τσουνάμι με τη νέα κλίμακα. Μέλος της ομάδας και η γεωλόγος Ελίνα Καπουράνη.

«Προλάβαμε τους Ιάπωνες. Τη δημιουργήσαμε πρώτοι» λέει ο κ. Λέκκας και συνεχίζει: «Πριν από τη δική μας, υπήρχαν κάποιες ελάχιστες αναφορές για κλίμακα, οι οποίες βασίζονταν σε πολύ παλιά δεδομένα. Είχαν μια κλίμακα σε 3 βαθμούς, η οποία αφορούσε τσουνάμι όπως αυτό του 1927. Ούτε μέσα είχαν ούτε εργαλεία για να τα εκτιμήσουν».

Η ιδέα για δημιουργία μιας 12βάθμιας κλίμακας έπεσε στο ερευνητικό τραπέζι, κατά τη μελέτη του ιαπωνικού τσουνάμι. «Τότε μας δόθηκε για πρώτη φορά η ευκαιρία να χρησιμοποιήσουμε δορυφόρους, αεροφωτογραφίες, όλα τα μέσα, σε συνδυασμό με τις επί τόπου παρατηρήσεις. Είμαστε η μόνη ομάδα που παραβρέθηκε και στις δύο καταστροφές -είδαμε δύο τσουνάμι μεγάλα, είχαμε δεδομένα και από τον Ινδικό και από την Ιαπωνία και το ένα φαινόμενο συμπλήρωνε το άλλο. Βάζοντας κάτω αυτά τα στοιχεία, σκεφτήκαμε ότι πρέπει να κάνουμε μια κλίμακα τσουνάμι που δεν θα είναι υποκειμενική, αλλά αντικειμενική. Θα στηρίζεται σε δεδομένα που μπορούν να δουν όλοι» τονίζει ο κ. Λέκκας και εξηγεί τη διαδικασία που ακολούθησαν.

«Κατατάξαμε τα κριτήρια σε ομάδες για να μπορούμε να εκτιμήσουμε το τσουνάμι. Η πρώτη ομάδα αφορά τα φυσικά χαρακτηριστικά του, για παράδειγμα το ύψος κύματος στην ακτή, την απόσταση που έχει από την παραλία. Η δεύτερη κατηγορία αφορά τις επιπτώσεις που είχε στους ανθρώπους, η τρίτη τις επιπτώσεις που είχε στο περιβάλλον, αν διέβρωσε την ακτή, αν απέθεσε ίζημα, αν είχε επιπτώσεις στα δάση, η τέταρτη τα έργα υποδομής, για παράδειγμα στα λιμάνια, η πέμπτη τα κινούμενα αντικείμενα, δηλαδή τις βάρκες, τα τρένα, τα αυτοκίνητα και η έκτη τις επιπτώσεις στο δομημένο περιβάλλον, στα ξύλινα, μεταλλικά ή τσιμεντένια σπίτια».

«Το κάθε κριτήριο εξυπηρετεί καλύτερα και διαφορετικά κομμάτια στη 12βάθμια κλίμακα· ταξινομώντας τα σε κατηγορίες και κρίνοντάς τα χωριστά έχεις καλύτερο αποτέλεσμα. Πρέπει να έχεις μια κλίμακα κατάλληλα χωρισμένη σε κομμάτια, ώστε ο επιστήμονας όταν τη χρησιμοποιεί να μην έχει μεγάλη αμφιβολία για το βαθμό έντασης. Να είναι διακριτά τα σκαλοπάτια, αλλά να μην υπάρχει και κορεσμός στον ανώτατο βαθμό» τονίζει η Ειρήνη και εξηγεί:

«Ας πούμε, αν έχεις κριτήριο τον ανθρώπινο παράγοντα, από ένα σημείο και μετά το δεδομένο σου είναι ο πλήρης πανικός. Από τους 9-10 βαθμούς και πάνω, οι ζωές που θα χαθούν θα είναι περίπου οι ίδιες, άρα δεν θα μπορέσεις να έχεις διαγνωστικό κομμάτι την ανθρώπινη αντίδραση -σε αντίθεση με ένα μικρότερο τσουνάμι που γίνεται αισθητό στους ανθρώπους μέσα σε μια βάρκα, αλλά δεν έχει επιπτώσεις σε κτήρια»

«Και τι έγινε μετά; Φτιάξατε μια κλίμακα, κάνατε το κέφι σας, το επιστημονικό σας βίτσιο, θα σκεφτεί κάποιος» λέει ο κ. Λέκκας. «Κυρίως είναι χρήσιμη στο να εκτιμήσουμε τη ζημιά που έχει γίνει σε μία περιοχή. Με αυτή την εκτίμηση, επειδή έγινε σε δύο γεγονότα, στον Ινδικό και στην Ιαπωνία, πιάνουμε όλες τις κατηγορίες, αγροτική, δασική, ερημική, τουριστική, βιομηχανική, κατοικήσιμη. Υπάρχει οριζόντια αντιστοίχηση και μιλάμε για μια παγκόσμια γλώσσα» τονίζει ο ίδιος.

Ετερο μέλος της ομάδας, ο Μανώλης Ανδρεαδάκης, συμπληρώνει: «Μελετώντας τα μεγέθη των φαινομένων και τις αντίστοιχες επιπτώσεις σε κάθε περιοχή, λειτουργεί κανείς παρεμβατικά στην προετοιμασία. Μαθαίνουμε από τα μεγέθη και τις εντάσεις τους και αναπροσαρμόζουμε τον τρόπο που γίνονται οι κατοικίες, ποιες αντέχουν περισσότερο, ποιες λιγότερο. Ολο αυτό είναι μια συνεχής μελέτη που ανατροφοδοτεί τον τρόπο που προσαρμόζεται ο άνθρωπος στους φυσικούς κινδύνους».

Ασφάλειες

Η κλίμακα λύνει τα χέρια στις ασφαλιστικές εταιρείες στην Ιαπωνία, εκεί όπου, σε αντίθεση με τη χώρα μας, ασφαλίζουν τα σπίτια και τις επιχειρήσεις τους, για ενδεχόμενο τσουνάμι. «Στη διεθνή ασφαλιστική αγορά υπάρχει ένα τεράστιο ερώτημα, τι ασφαλίζουμε και πόσο και με τι κόστος. Πλέον μπορούν να υπολογίσουν τις ζημιές με βάση το μέγεθος και την ένταση και να εκτιμηθεί το κόστος της ζημιάς. Λέμε, για παράδειγμα, ότι αυτό είναι τσουνάμι 10 βαθμών, σε μια πόλη, άρα το κόστος είναι αυτό. Υπάρχει λοιπόν εκτίμηση οικονομικών επιπτώσεων ανάλογα με το μέγεθος»

Παράληλλα, η κλίμακα συνιστά έναν οδηγό στα τσουνάμι του παρελθόντος. «Ερευνούμε τις ιστορικές καταγραφές από μεγάλες καταστροφές και εκτιμούμε τις επιπτώσεις που είχε το τσουνάμι. Βάζοντάς τα σε μία κλίμακα μπορούμε να φανταστούμε την αρχαία πόλη, πώς ήταν τότε, τι καταστροφές υπέστη» σημειώνει η Κατερίνα. «Κάνουν δουλειά οι επιστήμονες στα δημόσια Πανεπιστήμια, κι ας τους έχουν ξεχασμένους» λέει ο κ. Λέκκας.

Δημοσιευτηκε στην "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία"