Λόρδος Έλγιν: Ποιο ήταν το αληθινό όνομα του ανθρώπου που κατέστρεψε, κόβοντας τα Γλυπτά ου Παρθενώνα - Η μυστηριώδης γυναίκα που τον χρηματοδότησε

Δημοσιότητα, όχι στη χώρας μας, αλλά στην παγκόσμια κοινή γνώμη πέρα της βρετανικής, αφού η διπλωματική απρέπεια έγινε θέμα σε όλο τον κόσμο.

Το τι μεσολάβησε για την αναβολή της συνάντησης είναι γνωστό. Όμως μας έδωσε την ευκαιρία να ανατρέξουμε όλοι στο παρελθόν, στις αρχές του 19ου αιώνα, όταν βεβηλώθηκε το μνημείο του Παρθενώνα.

Ποια ήταν η Μαίρη Νίσμπετ

Ο Τόμας Μπρους, αυτό είναι το πραγματικό του όνομα, ο 7ος λόρδος του Έλγιν, όπως έμεινε γνωστός στα βιβλία ιστορίας καταδικάζεται ως βάνδαλος ή επαινείται ως συντηρητής. Στην ιστορία για τα Γλυπτά του Παρθενώνα ρόλο έχει και η σύζυγός του, η οποία είχε τα χρήματα της οικογένειας, λαμβάνει όμως λιγότερη προσοχή.

Αυτό είναι λάθος, καθώς η Μαίρη Νίσμπετ, κόμισσα του Έλγιν, είναι ένα πρόσωπο μεγάλης σημασίας, σχολιάζει η Washinton Post. 

Έφερε ένα εμβόλιο κατά της ευλογιάς στη Μέση Ανατολή, διαπραγματεύτηκε με τον Ναπολέοντα και βοήθησε τον σύζυγό της να κλέψει τα Γλυπτά, πριν τελικά συρθεί σε ένα από τα πιο σκανδαλώδη διαζύγια της εποχής της. Ο ρόλος της περιγράφεται λεπτομερώς στο βιβλίο "Mistress of the Elgin Marbles" της Σούζαν Νάιτζελ.

Η βιογράφος υποστηρίζει ότι ο πλούτος της Μαίρη βοήθησε τον σύζυγό της να πάρει τα Γλυπτά, αλλά το διαζύγιο τον ανάγκασε να τα πουλήσει στο στο Βρετανικό Μουσείο, το οποίο τα φυλάει εδώ και 200 χρόνια. 

Ο γάμος και η πλούσια κοινωνική ζωή των Έλγιν

Ζωηρή, περιπετειώδης, κακομαθημένη κληρονόμος τεράστιων περιουσιών στη Σκωτία, η Μαίρη ήταν 21 ετών όταν παντρεύτηκε τον φιλόδοξο αλλά ήδη υπερχρεωμένο Τόμας Μπρους το 1799. Όλα ξεκίνησαν καλά. Αν και αντίθετοι χαρακτήρες και εκείνος 12 χρόνια μεγαλύτερός της, ο λόρδος και η λαίδη βρήκαν τον έρωτα. Εκείνη τον αποκαλούσε Έγκι. Εκείνος την αποκαλούσε Πολ. Οι νεόνυμφοι έφυγαν γρήγορα για την Κωνσταντινούπολη, όπου εκείνος θα υπηρετούσε ως έκτακτος πρεσβευτής στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Ο ιστορικός Γουίλιαμ Κλερ, συγγραφέας του βιβλίου "Lord Elgin and the Marbles", κρίνει τη Μαίρη ως «ένα μάλλον ανόητο κορίτσι», με βάση τις επιστολές της. Αλλά η αλληλογραφία και τα ημερολόγιά της, τον διαψεύδουν. 

Το ζευγάρι αρεσκόταν να ταξιδεύει. Είχαν πάντα μαζί τους μία ομάδα από υπηρέτες, συμβούλους και γραμματείς, καθώς και τα δικά τους πιάνα. Διοργάνωσαν πολλά πάρτι και, όπως άρμοζε στον διπλωματικό τους ρόλο, έκαναν πλούσια δώρα στους Τούρκους: χρυσά ρολόγια, αγγλικά πιστόλια, μουσικά ρολόγια και μέτρα σατέν, μπροκάρ, βελούδο...

Στις επιστολές της προς την οικογένειά της, η ίδια περιέγραφε το πώς παρελήφθησαν με χρυσές καρέκλες κατά την άφιξή τους στην Κωνσταντινούπολη και ύστερα παρατέθηκε, προς τιμήν τους, δείπνο 26 πιάτων. Έγραφε και για τη μέρα που τους οδήγησαν στα προσωπικά διαμερίσματα του σουλτάνου, τον οποίο εκείνη αποκαλούσε «το τέρας».

Η κλοπή των Γλυπτών του Παρθενώνα

Κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στην Ανατολή, ο λόρδος Έλγιν έστειλε ομάδες καλλιτεχνών στην Αθήνα, για να σχεδιάσουν, να μετρήσουν και να φτιάξουν καλούπια από ό,τι είχε απομείνει από τα κλασικά γλυπτά στην κορυφή της Ακρόπολης, ιδίως από τον Παρθενώνα.

Μέχρι να φτάσουν οι άνδρες του Έλγιν, ο Παρθενώνας είχε καταληφθεί, βεβηλωθεί και καεί. Με την πάροδο των αιώνων, είχε μετατραπεί από παγανιστικός ναός σε εκκλησία, στη συνέχεια σε τζαμί, στη συνέχεια σε στρατιωτική φρουρά και αποθήκη πυρομαχικών. Τελικώς, το μνημείο έγινε αντικείμενο προσοχής για Ευρωπαίους αρχαιοκάπηλους, που έψαχναν για κειμήλια. Αλλά, η ομάδα του Έλγιν ξεπέρασε κάθε όριο.

Από το 1800 και για τρία χρόνια, αφαίρεσαν ζωφόρους και γλυπτά, προκαλώντας σοβαρές ζημιές στο μνημείο. 

Ο Λόρδος Βύρων, ο οποίος περιηγήθηκε στον Παρθενώνα εκείνη την εποχή, τρομοκρατήθηκε και συνέθεσε το ποίημα «Η κατάρα της Μινέρβα», για να καταδικάσει τον βανδαλισμό του Έλγιν.

Συνεργός η σύζυγός του, Μαίρη

Η Μαίρη ήταν ενθουσιώδης συνεργός του συζύγου της, πείθοντας καπετάνιους να γεμίσουν τα αμπάρια τους με κιβώτια για να τα πάρουν πίσω στην Αγγλία. «Πόσο πάλεψα για να τα καταφέρω όλα αυτά, με αγαπάς περισσότερο γι' αυτό, Έλγιν;» έγραφε στον σύζυγό της.

EPA/FACUNDO ARRIZABALAGA/ΑΠΕ-ΜΠΕ

Χρειάστηκαν χρόνια για να φτάσουν τα μάρμαρα στη Βρετανία. Ο Μπρους Κλαρκ, συγγραφέας του βιβλίου "Athens: City of Wisdom", υποστηρίζει στις σελίδες του περιοδικού Smithsonian ότι ο Έλγιν δεν ήταν μόνος του στην αρχαιοκαπηλική μανία, αλλά «περιβαλλόταν από ανθρώπους των οποίων ο ζήλος για την απομάκρυνση των ελληνικών αρχαιοτήτων ξεπερνούσε τον δικό του. Σε αυτούς περιλαμβάνονταν και οι πάμπλουτοι πεθεροί του, τα χρήματα των οποίων κατέστησαν τελικά δυνατή την επιχείρηση».

Καθώς επέστρεφαν στη Βρετανία, το ζευγάρι ταξίδεψε μέσω Γαλλίας, όταν ξέσπασε νέος πόλεμος και ο λόρδος αναγκάστηκε να εκτίσει μία αξιοπρεπή ποινή φυλάκισης στο σπίτι τους. Στο Παρίσι, πέθανε το τέταρτο παιδί τους, ενώ η Μαίρη ήταν έγκυος στο πέμπτο. Το ζευγάρι έπεισε τον Ναπολέοντα να της επιτρέψει να επιστρέψει στο Λονδίνο, τον Οκτώβριο του 1805. Περίπου έναν χρόνο αργότερα, ακολούθησε και εκείνος. Αλλά βρήκε μία πολύ διαφορετική σύζυγο.

Το σκανδαλώδες διαζύγιο των Έλγιν

Στη βιογραφία της αναφέρεται ότι η γέννηση του τελευταίου της παιδιού ήταν μια βαθιά τραυματική εμπειρία για την κόμισσα και οι γιατροί τής συνέστησαν να απέχει από κάθε ερωτική πράξη για αρκετό διάστημα. Εκείνη παρακαλούσε τον σύζυγό της για λίγη προσοχή και του έγραφε: «Είμαι εξαντλημένη και θα προτιμούσα να κλειστώ σε μοναστήρι για μια ζωή». 

Και ο ίδιος ο Έλγιν ήταν σε κακή κατάσταση υγείας. Έπασχε από άσθμα, σύφιλη και είχε χάσει το μεγαλύτερο μέρος της μύτης του από την ασθένεια και τις διάφορες αλλόκοτες θεραπείες, κάτι που τον είχε αφήσει «τερατωδώς παραμορφωμένο».

Την περίοδο που πέρασαν χώρια, ένας στενός οικογενειακός φίλος άρχισε να φλερτάρει τη Μαίρη και εκείνη ανταποκρίθηκε. Της υποσχέθηκε «αφοσίωση, μονογαμικότητα και όχι άλλα παιδιά». Όταν επέστρεψε ο σύζυγός της στο Λονδίνο, ανακάλυψε το μυστικό τους.

«Γεμάτος από οργή και ζήλια, ο Έλγιν αποφάσισε ότι αν εκείνη δεν έκανε άλλα παιδιά μαζί του και επέτρεπε σε άλλον άνδρα να την αγαπήσει, θα χώριζε» αναφέρει ιστορικό βιβλίο. 

Παρότι έζησαν στις αρχές του 1800 και ήταν άτομα συγκεκριμένου κύρους, ο Έλγιν προτίμησε το σκάνδαλο του διαζυγίου. Παρότι η Μαίρη προσπάθησε να κυλήσει ομαλά και αθόρυβα, ο Τύπος της εποχής δεν το επέτρεψε και φιλοξένησε συχνά μαρτυρίες από τα μέλη του προσωπικού του σπιτιού της, που αφηγούνταν προσωπικές λεπτομέρειες. 

Ο λόρδος κέρδισε στο διαζύγιο, αλλά έχασε τα χρήματα της πρώην συζύγου του. Η Μαίρη, πάλι, έχασε κάθε δικαίωμα στα τέσσερα παιδιά τους, με τα οποία δεν είχε καμία επικοινωνία για δεκαετίες. Παντρεύτηκε τον σύντροφό της και έζησαν μία ευτυχισμένη ζωή μέχρι τα βαθιά γεράματα. Κράτησε την υπόσχεσή της και δεν έκανε άλλα παιδιά, αλλά κάποτε επανασυνδέθηκε με τα τέσσερα που είχε αποκτήσει με τον Έλγιν.