Μεγάλο πολιτιστικό γεγονός στην Αθήνα ! Για πρώτη φορά «Η Βαλκυρία» του Ρίχαρντ Βάγκνερ στην Εθνική Λυρική Σκηνή

Όπερα
Η Βαλκυρία
Ρίχαρντ Βάγκνερ
Συμπαραγωγή με τη Βασιλική Όπερα της Δανίας
10, 13, 16, 19, 24, 31 Μαρ 2024
Όπερα • Νέα παραγωγή

Πρώτη παρουσίαση από την Εθνική Λυρική Σκηνή

Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής – ΚΠΙΣΝ

Ώρα έναρξης: 17.30 | clock

H Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσιάζει, για πρώτη φορά στην ιστορία της, μια από τις δημοφιλέστερες όπερες του ρεπερτορίου –το αριστούργημα του Ρίχαρντ Βάγκνερ Η Βαλκυρία–, σε μια διεθνή συμπαραγωγή με τη Βασιλική Όπερα της Δανίας. Από τις 10 Μαρτίου και για έξι παραστάσεις στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος, σε μουσική διεύθυνση Ρόλαντ Κλούττιχ και σκηνοθεσία Τζων Φούλτζεϊμς. Η παραγωγή υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

H Βαλκυρία είναι το πρώτο έργο του Ρίχαρντ Βάγκνερ που παρουσιάζεται στις νέες εγκαταστάσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο ΚΠΙΣΝ. Πρόκειται για το δεύτερο μέρος της τετραλογίας Το δαχτυλίδι του Νίμπελουνγκ του Βάγκνερ και σίγουρα το πιο δημοφιλές. 

Πολύ συχνά η Βαλκυρία παρουσιάζεται αυτόνομα, καθώς περιλαμβάνει συναρπαστική μουσική εξαιρετικής ποιότητας και σαγήνης και χαρακτηρίζεται ως ένα έργο συγκινητικό, αλλά και δραματουργικά συμπυκνωμένο. 

Η σύνθεση του κολοσσιαίου αυτού έργου, στα πρότυπα της τριλογίας Ορέστεια του Αισχύλου, απασχόλησε τον Βάγκνερ επί πολλά χρόνια. Είναι καρπός των ιδεολογικών ζυμώσεων που κυριαρχούσαν στον γερμανικό χώρο κατά τα μέσα του 19ου αιώνα και των οποίων μετείχε ο συνθέτης την περίοδο από το 1841 έως το 1849 κατά την παραμονή του στη Δρέσδη.

Αντλώντας έμπνευση από τη μυθολογία των χωρών του Βορρά, ο Βάγκνερ –που έχει γράψει επίσης το ποιητικό κείμενο του έργου– θέλησε μέσα από το Δαχτυλίδι να ασκήσει κριτική στην πρωτοβιομηχανική κοινωνία της εποχής του, στον θεσμό του γάμου και στις σχέσεις εξουσίας. 

Μουσικά η Βαλκυρία είναι ένα έργο έντονα δραματικό με πολλές μουσικές καινοτομίες που προσδιόρισαν την εξέλιξη της μουσικής και επηρέασαν τις επόμενες γενιές συνθετών. Διάσημος παραμένει ο «Καλπασμός των Βαλκυριών», τον οποίο ο Φράνσις Φορντ Κόππολα αξιοποίησε στην ταινία του Αποκάλυψη τώρα (1979).

Για την πρώτη της Βαλκυρία, η Εθνική Λυρική Σκηνή ανέθεσε τη σκηνοθεσία στον διακεκριμένο Βρετανό σκηνοθέτη Τζων Φούλτζεϊμς, ο οποίος έχει σκηνοθετήσει για την ΕΛΣ τον Ντον Τζοβάννι και τον Τζάννι Σκίκκι. Μετά την ολοκλήρωση της θητείας του ως καλλιτεχνικός διευθυντής της Βασιλικής Όπερας της Δανίας, ο Φούλτζεϊμς ανέλαβε τη θέση του Διευθυντή του Προγράμματος Πολιτισμού και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

 Έχει σκηνοθετήσει στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα του πλανήτη, όπως η Σκάλα του Μιλάνου, το Κόβεντ Γκάρντεν, το Ρεάλ της Μαδρίτης, το Λισέου της Βαρκελώνης, το Σατλέ στο Παρίσι κ.ά. Ο σκηνοθέτης σημειώνει για την παραγωγή: 

«Τοποθετήσαμε την όπερα σ’ ένα φανταστικό σύμπαν που εξισορροπεί το μυθικό με το πραγματικό στοιχείο. Ο κόσμος αυτός απηχεί το σήμερα χωρίς όμως να περιορίζεται σ’ έναν συγκεκριμένο χρόνο και τόπο. Ο κεντρικός χαρακτήρας της όπερας είναι στην πραγματικότητα ο Βόταν – καθώς συμβιβάζεται με τις συνέπειες των επιλογών του, συνειδητοποιώντας ότι το μεγαλεπήβολο σχέδιό του θα καταρρεύσει και ότι πρέπει να εγκαταλείψει πρώτα τον γιο του και μετά την κόρη του και να έρθει αντιμέτωπος με τον θάνατό του. Ο θάνατος αυτός ωστόσο δεν είναι μόνο δικός του – νοείται και σε ένα ευρύτερο οικολογικό πλαίσιο, μιας και ο κόσμος τον οποίο έχει εκμεταλλευτεί βρίσκεται επίσης αντιμέτωπος με έναν θάνατο. Τον βλέπουμε ως μια φιγούρα εξουσίας του εικοστού πρώτου αιώνα – όχι ως έναν βιομήχανο του δέκατου ένατου αιώνα όπως τόσο συχνά παρουσιάζεται, αλλά αντ’ αυτού ως έναν δημιουργικό επιχειρηματία· ίσως αρχιτέκτονα ή ηγέτη μιας τεράστιας μιντιακής αυτοκρατορίας».

Η δημιουργική ομάδα συμπληρώνεται από τη συνεργάτιδα σκηνοθέτρια Γιοχάννε Χόλτεν, τον Τομ Σκατ, που έχει σχεδιάσει τα σκηνικά και τα κοστούμια, τον συνεργάτη σκηνογράφο Ντέιβιντ Άλλεν και τη φωτίστρια Ντ. Μ. Γουντ.

Διευθύνει ο διακεκριμένος Γερμανός αρχιμουσικός Ρόλαντ Κλούττιχ, ένας μαέστρος με μεγάλη εμπειρία στο έργο του Βάγκνερ. 

Ο Ρόλαντ Κλούττιχ διευθύνει διεθνώς όπερες και συναυλίες με ευρύ ρεπερτόριο, αλλά και με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στα έργα των Σούμαν, Βάγκνερ, Μπεργκ, Ντεμπυσσύ, Γιάνατσεκ και Σιμπέλιους. 

Μετά τις πολύ επιτυχημένες παραγωγές των έργων Η Αριάδνη και ο Κυανοπώγωνας του Ντυκά, αλλά και Βασιλιάς Ρογήρος του Συμανόφσκι στην Όπερα του Γκρατς στην Αυστρία, υπηρέτησε εκεί ως βασικός αρχιμουσικός από το 2020 έως το 2023. Κατά τη διάρκεια της θητείας του ως Γενικός Μουσικός Διευθυντής στο Κρατικό Θέατρο Κόμπουργκ (2010-2020), οι παραγωγές των έργων του Βάγκνερ Λόενγκριν και Πάρσιφαλ προσέλκυσαν εθνικό ενδιαφέρον. 

Υπήρξε υποψήφιος ως Μαέστρος της Χρονιάς από το περιοδικό Opernwelt για τη μουσική διεύθυνση του Φιντέλιο του Μπετόβεν. Από το 2000 συνεργάζεται συστηματικά με την Κρατική Όπερα Στουτγάρδης, ενώ έχει επίσης διευθύνει σε Όπερα Φρανκφούρτης, Φεστιβάλ Ζάλτσμπουργκ, Κρατική Όπερα Αμβούργου, Όπερα Λειψίας, Εθνικό Θέατρο Μάνχαϊμ, Όπερα Νίκαιας Κυανής Ακτής, Εθνική Όπερα Ρήνου. Επιπλέον, έχει συνεργαστεί με πολλές σπουδαίες ορχήστρες σε συναυλίες παγκοσμίως, ενώ έχει ευρεία δισκογραφία.

Για τους εξαιρετικά απαιτητικούς βασικούς ρόλους του έργου η Εθνική Λυρική Σκηνή έχει εξασφαλίσει κορυφαίους βαγκνερικούς τραγουδιστές διεθνούς φήμης.

O Γερμανός Στέφαν Φίνκε, ένας από τους πιο καταξιωμένους τενόρους της εποχής μας, θα ερμηνεύσει τον ρόλο του Ζήγκμουντ. 

Έχει τραγουδήσει όλους τους μεγάλους βαγκνερικούς ρόλους για τενόρο και, από το 2006 που έκανε το ντεμπούτο του στην Όπερα της Κολωνίας ως Ζήγκφριντ στο Δαχτυλίδι του Νίμπελουνγκ, έχει ερμηνεύσει τον ρόλο στην ομώνυμη όπερα πάνω από 30 φορές και στο Λυκόφως των θεών πάνω από 25 φορές. 

Με τις πολυάριθμες εμφανίσεις του στην τετραλογία του Δαχτυλιδιού, έχει εμφανιστεί στις μεγαλύτερες σκηνές παγκοσμίως συμπεριλαμβανομένων του Φεστιβάλ του Μπάυρωυτ, της Όπερας του Παρισιού, της Βασιλικής Όπερας του Λονδίνου, της Μετροπόλιταν Όπερας, του Λισέου της Βαρκελώνης, του Θεάτρου Ρεάλ της Μαδρίτης, της Όπερας της Βιέννης, του Βερολίνου, της Αυστραλίας.

Ο καταξιωμένος Έλληνας βαθύφωνος Πέτρος Μαγουλάς, ο οποίος ερμηνεύει τον ρόλο του Χούντινγκ, έχει τραγουδήσει εκτός Ελλάδας, στη Βασιλική Όπερα Λονδίνου, στην Όπερα Κιέλου, στην Εθνική Όπερα Ουαλίας, στην Όπερα του Μπιλμπάο, στην Ισραηλινή Όπερα, ρόλους όπως Μεφιστοφελής (Φάουστ), Ζαράστρο (Ο μαγικός αυλός), Οσμίν (Η απαγωγή από το σεράι), Ντον Τζοβάννι και Διοικητής (Ντον Τζοβάννι), Βασιλιάς Χάινριχ (Λόενγκριν), Ντάλαντ (Ο ιπτάμενος Ολλανδός) κ.ά., καθώς και πολυάριθμα συναυλιακά έργα και έργα θρησκευτικής μουσικής. Οι ηχογραφήσεις του περιλαμβάνουν διεθνώς βραβευμένες εκδόσεις έργων του Χαίντελ υπό τον Γιώργο Πέτρου.

Τον ρόλο του Βόταν ερμηνεύει ο Φινλανδός βαρύτονος Τόμμι Χακάλα. Υπήρξε μέλος του ensemble της Όπερας της Νυρεμβέργης, όπου ερμήνευσε πολλούς πρωταγωνιστικούς ρόλους, ενώ στα χρόνια που έμεινε στην Όπερα της Λειψίας διεύρυνε τη φήμη του με ρόλους όπως ο Κόμης Αλμαβίβα στους Γάμους του Φίγκαρο και ο Κόροιβος στους Τρώες του Μπερλιόζ. 

Από το 2008 μέχρι το 2013 παρέμεινε στην Εθνική Όπερα της Φινλανδίας, όπου επέκτεινε το ρεπερτόριό του με ρόλους όπως οι βαγκνερικοί Αμφόρτας (Πάρσιφαλ) και Κούρβεναλ (Τριστάνος και Ιζόλδη). 

Με ένα πλούσιο ρεπερτόριο που περιλαμβάνει Βάγκνερ, Βέρντι, Μότσαρτ, Τσαϊκόφσκι κ.ά. έχει εμφανιστεί στη Μετροπόλιταν Όπερα, στο Στρασβούργο, στο Θέατρο Ρεάλ της Μαδρίτης, στην Όπερα του Άμστερνταμ, στο Μονπελλιέ, στο Τορίνο, στο Έσσεν κ.α. Μετά την εμφάνισή του στην Αθήνα με την ΕΛΣ, θα ταξιδέψει –για να ερμηνεύσει Βόταν– τον Νοέμβριο του 2024 στην Αυστραλία.

Στον ρόλο της Ζήγκλιντε συναντάμε την εξαιρετική Βρετανή δραματική σοπράνο Άλλισον Όουκς, η οποία έχει στο ρεπερτόριό της μια πληθώρα ρόλων με διαφορετικές φωνητικές και ερμηνευτικές απαιτήσεις, όπως η Λεονόρα στον Τροβατόρε, η Μαρί στον Βότσεκ, οι βαγκνερικές Βρουγχίλδη, Ζήγκλιντε και Ιζόλδη, η Σαλώμη του Στράους κ.ά. Τον ρόλο της Ζήγκλιντε τον έχει ερμηνεύσει με επιτυχία στις Όπερες της Δρέσδης και της Ρώμης. 

Εμφανίζεται συχνά στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα σε όλο τον κόσμο, όπως στην Αμερική, την Ιταλία, την Πορτογαλία, την Ιαπωνία, την Κορέα, αλλά και στη Γερμανία, την οποία έχει επιλέξει ως βάση της.

Η Κάθριν Φόστερ, καθιερωμένη παγκοσμίως ως μια από τις καλύτερες Βρουγχίλδες της εποχής μας, έχει διακριθεί όσο ελάχιστες ερμηνεύτριες διεθνώς στο βαγκνερικό ρεπερτόριο. Μετά το επιτυχημένο ελληνικό της ντεμπούτο στο γκαλά Η Κάλλας στο Ηρώδειο τον Σεπτέμβριο του 2023, η σπουδαία δραματική υψίφωνος επιστρέφει στην Εθνική Λυρική Σκηνή με τον ρόλο της Βρουγχίλδης. 

Η Φόστερ διακρίνεται σε δραματικούς ρόλους όπως η Ηλέκτρα, η Τουραντότ και η Ιζόλδη, διαπρέποντας στις σημαντικότερες όπερες του κόσμου όπως της Βαρκελώνης, της Μαδρίτης, της Μπολόνιας, του Άμστερνταμ, της Ουάσιγκτον, της Βουδαπέστης, του Βερολίνου, του Αμβούργου, της Δρέσδης, του Ελσίνκι, του Τόκυο, της Σανγκάης κ.ά. Θεωρείται μια από τις σημαντικότερες πρωταγωνίστριες του Φεστιβάλ Βάγκνερ στο Μπάυρωυτ την τελευταία δεκαετία. 

Κατά τη σεζόν 2022/23 έκανε το ντεμπούτο της στη Victorian Opera της Αυστραλίας ως Ηλέκτρα, στο Σαν Κάρλο της Νάπολης ως Ιζόλδη και στη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου στην Τουραντότ.

Τον ρόλο της Φρίκας θα μοιραστούν οι μεσόφωνοι Μαρίνα Προυντένσκαγια και Χάννε Φίσερ.

Για τη Ρωσίδα μεσόφωνο Μαρίνα Προυντένσκαγια, η παραγωγή της ΕΛΣ θα είναι η πέμπτη παραγωγή στην οποία θα ερμηνεύσει τον ρόλο της Φρίκας. Το 2018 τραγούδησε τον ρόλο στο Φεστιβάλ του Μπάυρωυτ σε σκηνοθεσία Φρανκ Κάστορφ και μουσική διεύθυνση Πλάθιντο Ντομίνγκο. 

Έκανε το ντεμπούτο της στο Θέατρο Στανισλάφσκι στη Μόσχα και στη συνέχεια πρωταγωνίστησε σε παραγωγές στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα, όπως η Όπερα του Παρισιού, η Βασιλική Όπερα του Λονδίνου, το Θέατρο Ρεάλ στη Μαδρίτη, η Όπερα της Ζυρίχης, η Όπερα του Βερολίνου, το Φεστιβάλ του Αιξ αν Προβάνς κ.ά.

Η πολυβραβευμένη Δανή μεσόφωνος Χάννα Φίσερ, η οποία έκανε το ντεμπούτο της στον ρόλο της Φρίκας στο Στρασβούργο το 2008, ερμηνεύει ένα ιδιαιτέρως ευρύ ρεπερτόριο το οποίο εκτείνεται από το μπαρόκ στον Βάγκνερ μέχρι τη σύγχρονη μουσική. 

Εμφανίζεται συχνά στη Βασιλική Όπερα της Δανίας, αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές όπερες, όπως η Όπερα του Κιέλου, του ensemble της οποίας έχει αποτελέσει μέλος, και οι Όπερες του Βερολίνου, του Αμβούργου, της Αμβέρσας, της Γάνδης κ.ά.

Τον ρόλο της Χέλμβιγκε θα ερμηνεύσει η Κατερίνα Σαντμάγιερ, της Γκέρχιλντε η Βιολέττα Λούστα, της Όρτλιντε η Ταξιαρχούλα Κανάτη, της Βάλτραουτε η Νεφέλη Κωτσέλη, της Ζήγκρουνε η Δήμητρα Καλαϊτζή-Τηλικίδου, της Ρόσβαϊσε η Φωτεινή Αθανασάκη, της Γκρίμγκερντε η Άννα Τσελίκα και της Σβέρτλαϊτε η Χρυσάνθη Σπιτάδη.

Η Βαλκυρία με μια ματιά

Το έργο

Η Βαλκυρία είναι το δεύτερο από τα έργα του σκηνικού φεστιβαλικού έργου Το δαχτυλίδι του Νίμπελουνγκ, το οποίο αποτελείται από ένα μονόπρακτο «εισαγωγικό» έργο, τον Χρυσό του Ρήνου, και τρία τρίπρακτα έργα, τη Βαλκυρία, τον Ζήγκφρηντ και το Λυκόφως των θεών.

Ο συνθέτης

Ο Ρίχαρντ Βάγκνερ γεννήθηκε στη Λειψία το 1813, την ίδια χρονιά με τον Τζουζέππε Βέρντι. Αποτελεί μοναδική περίπτωση ανάμεσα στους συνθέτες του 19ου αιώνα και εμβληματική μορφή του γερμανικού ρομαντισμού, καθώς η δράση και το δημιουργικό του έργο επηρέασαν βαθύτατα τη σκέψη, τα γράμματα και την τέχνη όχι μόνο της δικής του εποχής αλλά και των μεταγενέστερων. 

Συνέγραψε θεωρητικά δοκίμια όπως επίσης τα ποιητικά κείμενα για όλα του τα σκηνικά έργα, οραματίστηκε μια τέχνη πέρα από την ψυχαγωγία, με διδακτικό περιεχόμενο, στα πρότυπα του αρχαίου ελληνικού δράματος. 

Εμπνεύστηκε και υλοποίησε το ιδανικό κτίριο θεάτρου για την παρουσίαση των μουσικών του δραμάτων κοντά στη φύση, μακριά από την πολυτέλεια των κοσμικών μεγαλουπόλεων. 

Η πρωτοποριακή δομή των κειμένων του, κυρίως όμως οι μουσικές του καινοτομίες (αρμονία, προσωδία, χρήση εξαγγελτικών θεμάτων κ.λπ.) υποχρέωσαν τους συναδέλφους του να ξαναδούν το σύνολο της μουσικής τέχνης με διαφορετική οπτική. Πέθανε στη Βενετία το 1883. 

Σημαντικότερα έργα του είναι Ο ιπτάμενος Ολλανδός (1843), Τάνχωυζερ (1845/61), Λόενγκριν (1850), Τριστάνος και Ιζόλδη (1864), Οι αρχιτραγουδιστές της Νυρεμβέργης (1867), Το δαχτυλίδι του Νίμπελουνγκ (1876), Πάρσιφαλ (1882).

Πρεμιέρες

Η Βαλκυρία πρωτοπαρουσιάστηκε στο Βασιλικό Αυλικό και Εθνικό Θέατρο στο Μόναχο στις 26 Ιουνίου 1870. Για πρώτη φορά ως μέρος του Δαχτυλιδιού ανέβηκε στο Θέατρο του Φεστιβάλ στο Μπάυρωυτ στις 14 Αυγούστου 1876. 

Στην Ελλάδα πρωτοπαρουσιάστηκε από την Όπερα της Φρανκφούρτης στις 27 Νοεμβρίου 1938 στο Θέατρο Ρεξ, στην Πανεπιστημίου, στο πλαίσιο του Δαχτυλιδιού του Νίμπελουνγκ.

Δείτε περισσότερες πληροφορίες εδώ.