«Οι μουσικοί της Βρέμης ή η τέχνη τιμή (δεν) έχει»: Η παράσταση που απεικονίζει τον καθημερινό «αγώνα» του ανθρώπου – Η συνέντευξη της δημιουργού, Παρασκευής Φαναριώτη

Η δημιουργός του "Οι μουσικοί της Βρέμης ή η τέχνη τιμή (δεν) έχει ", Παρασκευή Φαναριώτη πραγματοποίησε με εξαιρετική παράσταση στο Φεστιβάλ Πανόραμα που «έλαβε χώρα» στο θέατρο Παραμυθίας υπό την αιγίδα της ΕΝΩΣΗΣ ΣΕΝΑΡΙΟΓΡΑΦΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ. 

Με αφορμή αυτή την υπέροχη παιδική θεατρική παράσταση, της κάναμε κάποιες ενδιαφέρουσες ερωτήσεις σχετικά με την παράσταση και τα μελλοντικά της σχέδια.

Ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να περάσετε με την παράστασή σας;

Οι καμπές της ανθρώπινης ζωής και ο ανθρώπινος αγώνας να ξεπεράσει ο άνθρωπος τις αντιξοότητες, να βελτιωθεί και να προχωρήσει μπροστά αποτελούν μεγάλο μέρος του έργου. Ένα άλλο μέρος ασχολείται με τους (εσωτερικούς και εξωτερικούς) μηχανισμούς που πρέπει να ενεργοποιήσει εκείνος προκειμένου να υποστηρίξει αποτελεσματικότερα την πορεία της ζωής του. Και το πιο σημαντικό και διδακτικό μέρος του έργου έχει πολλούς παραλληλισμούς με το ποίημα «Όσο μπορείς» του Κωνσταντίνου Καβάφη”Ακόμα κι αν δεν μπορείς να κάνεις τη ζωή σου όπως τη θέλεις , τούτο προσπάθησε μονάχα όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις..... “ Πρόκειται περισσότερο για μια αναφορά στα χαρακτηριστικά των κλεφτών, των ανθρώπων εκείνων που αναλαμβάνουν το ρόλο του δράστη προκειμένου να παραβιάσουν τις προσωπικές ελευθερίες των ατόμων, να τους κακοποιήσουν λεκτικά και σωματικά, να τους εξευτελίσουν και να επιβληθούν σε αυτούς. Το έργο καταδικάζει μια σειρά από τέτοιες συμπεριφορές και αντ' αυτού δίνει έμφαση στην ομαδικότητα, τη συνεργασία, την καλή πίστη, την ισότητα και την ελευθερία.Με αυτόν τον τρόπο, η ιστορία των Μουσικών της Βρέμης μπορεί να χρησιμοποιηθεί όχι μόνο ως διασκεδαστικό θεατρικό έργο, αλλά και ως ευκαιρία για αναστοχασμό σχετικά με τη συνεργασία, την αλληλεγγύη και την υπέρβαση των εμποδίων μέσω της αντιμετώπισης των συγκρούσεων και την ενσωμάτωση εννοιών όπως συμπερίληψη και διαπολιτισμικότητα. Το να μπορείς να στέκεσαι μόνος σου στη ζωή χωρίς δεκανίκι , να παίρνεις την τύχη σου στα χέρια σου και να αναλαμβάνεις τη ζωή σου είναι επίσης σημάδι ενδυνάμωσης. Εκτός αυτού μέσα από την συνεργασία διαφορετικών χαρακτήρων με διαφορετικά κοινωνικό ή και πολιτισμικό υπόβαθρο ενισχύεται η υπέρβαση των προκαταλήψεων και η συνοχή στην πολυμορφία.

Μέσω της αρμονικής συνύπαρξης της μουσικής, του χορού ,της ποίησης, της πρόζας και του τραγουδιού ενισχύεται μια διαδικασία πολύαισθητηριακής μάθησης και πρόσληψης . Οι αισθήσεις μας συνεργούν για να μας παρέχουν μια ολιστική εικόνα των εμπειριών που ζούμε. Καθώς μαθαίνουμε, το μυαλό μας συλλέγει πληροφορίες από τις αισθήσεις μας και τις συνδέει με τις προηγούμενες μας γνώσεις. Η χρήση πολλών αισθήσεων για την απόκτηση πληροφοριών ενισχύει την κατανόηση και την χρησιμότητα της μάθησης.

Ο τίτλος του έργου «Οι μουσικοί της πόλης της Βρέμης ή η τέχνη τιμή (δεν) έχει» αναφέρεται τελικά στη διαπίστωση ότι η έμπνευση και το όραμα του καλλιτέχνη δεν αρκούν χωρίς την απαραίτητη οικονομική υποστήριξη. Για να μπορέσει ο καλλιτέχνης να αφοσιωθεί εξ ολοκλήρου στην τέχνη του, πρέπει να εξασφαλιστούν τα προς το ζην. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει βέβαια το ζήτημα της εμπορευματοποίησης της τέχνης. Σε ποιο βαθμό το καλά αμειβόμενο καλλιτεχνικό προϊόν φέρει μαζί του ποιοτικό χαρακτήρα καθώς και τις ουσιαστικές ανησυχίες και τα οράματα του καλλιτέχνη; “ Die Kunst geht nach Brot” (“Η τεχνη κυνηγάει το ψωμί”) που είναι και ο τίτλος του έργου στα γερμανικά αποτελεί τσιτάτο από το έργο Emilia Galloti του Gotthold Ephraim Lessing, αυτού του μεγάλου Γερμανού συγγραφέα του Διαφωτισμού . 

Αν και σημαίνει πως οι καλλιτέχνες χρειάζεται να συμβιβαστούν με τους χορηγούς τους αν δεν θέλουν να πεινάσουν αναδεικνύει ταυτόχρονα και την δυσκολία, την οποία οι ίδιοι αντιμετωπίζουν προκειμένου να παρουσιάσουν ένα καλλιτεχνικό προϊόν απαλλαγμένο από κοινωνικές συμβάσεις, με κριτικό πνεύμα. Πως είναι δυνατόν να είναι κανείς ελεύθερος από τη μία και εξαρτημένος από την άλλη;

Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με την παιδική σκηνή;

Εκείνο που με ενδιαφέρει πραγματικά είναι να εισάγω ενεργά τις θεατροπαιδαγωγικές μεθόδους που διδάχθηκα στην μετεκπαίδευση μου στο Μόναχο της Γερμανίας στην εκπαίδευση παιδιών, εφηβων και ενηλίκων ώστε να ωφεληθούν τόσο εκπαιδευτικοί/ εκπαιδευτές όσο και μαθητές .Η χρήση θεατροπαιδαγωγικών μεθόδων, βασισμένων στις αρχές της υποκριτικής του Κόνσταντιν Στανισλάβσκι και του Αουγκούστο Μπόαλ για παράδειγμα , μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην ανάπτυξη της εκφραστικής ικανότητας και αμεσότητας των εκπαιδευτικών στην τάξη. Μέσω αυτών των μεθόδων, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να ενισχύσουν την διαπροσωπική επικοινωνία τους με τους μαθητές, να διευρύνουν το φάσμα των εκφραστικών τους δυνατοτήτων και να ενθαρρύνουν την ελεύθερη έκφραση συναισθημάτων και ιδεών.

Μέσω της χρήσης διαφόρων δραστηριοτήτων υποκριτικής, όπως ρόλοι, σκηνοθετικές ασκήσεις και ανακαλύψεις χαρακτήρων, οι εκπαιδευτικοί / εκπαιδευτές μπορούν να δώσουν στους μαθητές τους τη δυνατότητα να εκφραστούν ελεύθερα και δημιουργικά. Μέσω αυτών των δραστηριοτήτων, οι μαθητές μπορούν να αναπτύξουν τη δική τους φωνή, να εκφράζουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους με έναν πιο αυθεντικό και άμεσο τρόπο."Το μαγικό αν" πχ του Στανισλάβσκι αναφέρεται στην τεχνική κατά την οποία οι ηθοποιοί ( στη συγκεκριμένη περίπτωση εκπαιδευόμενοι ) βάζουν τον εαυτό τους σε μια συγκεκριμένη κατάσταση ή συναίσθημα καθώς αναρωτιούνται : "Τι θα συνέβαινε αν...;". Αυτό τους επιτρέπει να δημιουργήσουν μια βαθιά συναισθηματική σύνδεση με το ρόλο η την κατάσταση που καλούνται να ερμηνεύσουν .

Επιπλέον, η χρήση θεατροπαιδαγωγικών μεθόδων μπορεί να ενισχύσει τη συνεργατική εργασία και την ομαδική δυναμική στην τάξη. Μέσω της συνεργατικής προσέγγισης και της κοινής δημιουργίας, οι μαθητές μπορούν να μάθουν να συνεργάζονται μεταξύ τους, να ακούν τις απόψεις των άλλων και να αναπτύξουν αμοιβαίο σεβασμό και κατανόηση.

Συνολικά, η χρήση θεατροπαιδαγωγικών μεθόδων μπορεί να αποτελέσει ένα ισχυρό εργαλείο για την ανάπτυξη της εκφραστικής ικανότητας και αμεσότητας των εκπαιδευτικών στην τάξη, διευρύνοντας το εύρος των δυνατοτήτων τους και ενθαρρύνοντας τους να εκφράζονται με αυθεντικό και δημιουργικό τρόπο.

Τέλος τέτοιες μέθοδοι μπορεί να αποβούν πολύ χρήσιμες ακόμη και σε μάνατζερς εταιρειών , ακόμη και πολιτικών προσώπων που έχουν υπό την επίβλεψη τους και καθοδήγηση τους μεγάλες ομάδες ατόμων με διαφορετικούς χαρακτήρες ανθρώπων .Εδώ χρειάζονται οι θεατροπαιδαγωγικές πρακτικές με τη βοήθεια των οποίων ενισχύεται η δυναμική της ομάδας , εξομαλύνονται οι σχέσεις μεταξύ των συνεργατών και αναπτύσσονται οι μαλακές δεξιότητες όπως για παράδειγμα ενσυναίσθηση , ομαδοσυνεργατικότητα και το αίσθημα της προσφοράς . 

Πολύ σημαντική είναι επίσης και η ενίσχυση της διαπολιτισμικότητας , η αποδοχή δηλαδή του ετέρου , του διαφορετικού. Είναι σημαντικό κατ' αυτό τον τρόπο να ανοίξουν δρόμοι όπου τέτοιες βιωματικές δράσεις θα ενισχύουν την πιο ανθρώπινη , αληθινή πλευρά του εαυτού μας , αυτή που οι κοινωνικές συμβάσεις πολλές φορές δεν αφήνουν εύκολα να βγει στην επιφάνεια .

Έχετε ανεβάσει και άλλες ενδιαφέρουσες παιδικές ή μη παραστάσεις;

Ναι, σε ιδιωτικά και δημόσια σχολεία στην Ελλάδα και το εξωτερικό ( Αυστρία, Γερμανία ) δουλεύοντας με παιδιά και εφήβους . Η θεματική για παράδειγμα των ζώων από τα παραμύθια των αδερφών Γκριμ με γοητεύει ιδιαιτέρως , αφού επί το πλείστον συμβολίζουν πτυχές ανθρωπίνων συμπεριφορών και αφήνουν ελεύθερο ένα ευρύ φάσμα ιδεών, θεματικών και προτάσεων που τόσο από σκηνοθετικής όσο και από συγγραφικής απόψεως κινούν το ενδιαφέρον.Πέραν τούτου με συνδέει και με τις παιδικές μου αναμνήσεις και τις ιστορίες που άκουγα μικρή. Βέβαια το θέμα για μένα δεν είναι μόνο η παράσταση καθ' αυτή αλλά όλη η βιωματική εξέλιξη και διαδικασία που οδηγεί σε αυτήν και φυσικά το τι επιρροή έχει αυτή στους συμμετέχοντες είτε πρόκειται για ενήλικες ή παιδιά / εφήβους . Θα ήθελα κυρίως να αναφέρω την ιδιαίτερη συνεργασία που είχα με Αυστριακούς φορείς στο Σάλτσμπουργκ της Αυστρίας όπου οι θεατροπαιδαγωγικές προσεγγίσεις εφαρμόστηκαν σε τάξεις ένταξης προσφύγων και μεταναστών . 

Συγκινητικό ήταν ότι συμμετείχαν άνθρωποι όλων των ηλικιών , ακόμη και αναλφάβητοι , μεγάλης ηλικίας Ήταν μια μοναδική εμπειρία , όπου όλοι μαζί βιώσαμε την ομαδικότητα , την πολυπολιτισμικότητα σε όλο τους το μεγαλείο. Μια στιγμή της ζωής μου μοναδική, όπου αντιλήφθηκα εις βάθος πως κάθε άνθρωπος αξίζει και εκτιμάται γι' αυτό που πραγματικά είναι , διότι στο θέατρο όλοι είμαστε το ίδιο , είμαστε ένα .

Η παράσταση ειναι αμιγώς στην γερμανική γλώσσα .Σκέφτεστε να την ανεβάσετε και σε άλλες γλώσσες η χώρες ;

Η παράσταση έχει ανέβει ήδη σε Γερμανία και Αυστρία σε συνεργασία με εκπαιδευτικές μονάδες και εκπαιδευτικές κοινότητες. Στα επόμενα μου βήματα είναι το ανέβασμα του έργου στην ελληνική και αγγλική γλώσσα , ώστε να αγγίξει ένα ευρύτερο κοινό .Σκοπός της παράστασης είναι να μεταφέρει κοινωνικά μηνύματα όπως εκείνο της συμπερίληψης, της διαφορετικότητας , της καταπολέμησης της βίας , του εκφοβισμού και του φόβου και να αναδείξει αντί αυτού την ομαδικότητα , την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης και μια διαπολιτισμική πλευρά μέσα από την αποδοχή του ετέρου , του διαφορετικού . Σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία με έντονο το στοιχείο του πλουραλισμού, όπου η κοινωνική κινητικότητα ( φυσική και εικονική ) αποτελεί τον κανόνα και όχι την εξαίρεση δεν μπορούμε παρά να είμαστε διαπολιτισμικά εκπαιδευμένοι και ανοιχτοί για νέες κουλτούρες , πολιτισμούς . Το έργο "οι μουσικοί της Βρέμης η τιμή τιμή δεν έχει "μπορεί να αποτελέσει λοιπόν μέσω των μηνυμάτων του αντικείμενο έναρξης ενός διαπολιτισμικού διαλόγου όπου η έννοια της πολυπολιτισμικότητας, πλαισιωμένη από έννοιες όπως η διαπολιτισμικότητα και η ποικιλομορφία, επιβάλλει μια νέα προσέγγιση. Σε μελλοντικές συζητήσεις, ο διάλογος, η αλληλεπίδραση και η συνύπαρξη οφείλουν να λάβουν πρωταρχικό ρόλο.Παράλληλα, η μελλοντική έρευνα καλείται να εστιάσει στην ανάδειξη των ατομικών διαφορών εντός κάθε πολιτισμικής ομάδας, δίνοντας έμφαση στο "ειδικό" έναντι του "γενικού". Έτσι αποφεύγονται προκαταλήψεις και στερεότυπα , πεποιθήσεις αβάσιμες που διαμορφώνουν μια γενικευμένη εικόνα για τους ανθρώπους . Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο σκηνοθετικής αντίληψης έχει πραγματικό ενδιαφέρον να ανεβαίνουν τέτοια έργα .Και φυσικά μια τέτοια διαδικασία να αποτελεί αφορμή για περαιτέρω πρότζεκτ με ανάλογα κοινωνικά μηνύματα και ανάλογο κοινωνικό βάρος.

Ποιο είναι το επόμενο σας πρότζεκτ ;

Το επόμενο μου πρότζεκτ -που σχετίζεται άμεσα και με το θέμα της διδακτορικής μου εργασίας αλλά και άρθρων που έχω εκπονήσει -είναι η δημιουργία θεατροπαιδαγωγικών εργαστηρίων για μικρούς και μεγάλους , ιδιαίτερα εκπαιδευτικούς και μαθητές με στόχο να διερευνηθεί εάν και κατά πόσο ενισχύεται μέσω αυτών το ενδιαφέρον τους για την εκπαιδευτική διαδικασία και μάθηση .Μέσα από τις τεχνικές υποκριτικής του Στανισλάβσκι , του Μπόαλ του Μπρεχτ ανοίγονται δρόμοι για νεωτεριστικές μεθόδους μάθησης και διδασκαλίας πχ με το θέατρο φόρουμ του Αουγκούστο Μπόαλ οι εκπαιδευτικοί μπορούν να σκηνοθετήσουν σενάρια για θέματα όπως οι διακρίσεις ή η επίλυση συγκρούσεων, στα οποία οι μαθητές καλούνται να αναλάβουν ενεργά το ρόλο του "τζόκερ" και να βρουν διάφορες λύσεις στο πρόβλημα που παίζεται. 

Για παράδειγμα ένας μαθητής περιθωριοποιείται επειδή δεν μπορεί ακόμη να εκφραστεί με ευχέρεια στη γλώσσα-στόχο. Η τάξη συζητά και δοκιμάζει διάφορους τρόπους για την προώθηση συμπεριφοράς χωρίς αποκλεισμούς. Ενώ μέσω την χρήση της τεχνικής " το μαγικό αν" του Στανισλάβσκι οι εκπαιδευτικοί μπορούν να δημιουργήσουν υποθετικές καταστάσεις που βυθίζουν τους μαθητές στη διαδικασία κατάκτησης της γλώσσας. Παράδειγμα: "Φανταστείτε ότι παραγγέλνετε στα γερμανικά σε ένα εστιατόριο. Πώς αισθάνεστε; Τι λέτε;"

Ένα πολύ σπουδαίο πρότζεκτ σε εξέλιξη είναι μια επιστημονική διατριβή σχετικά με τη τηλεσκηνοθεσία στην ελληνική τηλεόραση μέσα από την έμπειρη μάτια του βετεράνου της ελληνικής τηλεόρασης και συζύγου μου σκηνοθέτη Βασιλείου Βλαχοδημητρόπουλου . Στο σπίτι διαθέτουμε ένα τεράστιο ( ψηφιακό και μη ) αρχειακό υλικό , το οποίο θα συντελέσει στη συγγραφή του παραπάνω εγχειριδίου . Ειδικά θεατρικά έργα που έχουν μεταφερθεί στην τηλεόραση όπως το Μικρό μας Θέατρο στη δεκαετία του εβδομήντα είναι ανεκτίμητα διαμάντια που “παραμένουν στη ζωή” κυρίως από τις μαρτυρίες του Βασίλη , αν αναλογιστεί κανείς ότι ένα μεγάλο μέρος του παλιού αρχειακό υλικό εκπομπών της ΕΡΤ έχει καταστραφεί .Μιλάμε για μαρτυρίες μοναδικές ενός ανθρώπου που έχει γνωρίσει την ελληνική τηλεόραση από την απαρχή της έως και σήμερα. Πιστεύω αυτό έχει για όλους μας τεράστιο ενδιαφέρον.

Σχετικά με τη δημιουργό

Παρασκευή Φαναριώτη

Μεγαλωμένη στη Γερμανία, κατέχει πτυχίο Γερμανικής Φιλολογίας και Θεατρικών Σπουδών ( Humboldt Universität zu Berlin), καθώς και μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στην διδασκαλία των Γερμανικών ως Ξένη Γλώσσα ( DaF/ DaZ) και στην Επικοινωνία/Δημοσιογραφία. Εργάζεται για πάνω από 25 χρόνια ως καθηγήτρια Γερμανικών και εκπαιδεύτρια σε σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, στην εκπαίδευση ενηλίκων και ως δημοσιογράφος σε τηλεόραση και εφημερίδες. Ασχολείται επίσης με προγράμματα θεατρικής αγωγής και διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Είναι πιστοποιημένη εξετάστρια σε διάφορα γλωσσικά διπλώματα για την πιστοποίση της γερμναικής γλώσσας όπως του ÖSD

( Αυστρικό Γλωσσικό Δίπλωμα) , του ÖIF ( Österreichischer Integrationsfonds ) και του Ινστιτούτου Goethe και έχει ολοκληρώσει με επιτυχία την επιμόρφωση στη θεατρική παιδαγωγική BuT ( Σύνδεσμος Γερμανών Θεατροπαιδαγωγών) ενώ εργάζεται ως καθηγήτρια γερμανικών σε σχολεία στο Σάλτσμπουργκ της Αυστρίας.