Φολέγανδρος: Ταξιδέψτε 2 αιώνες πριν σε ένα αγροτόσπιτο των Κυκλάδων με πατητήρι, αλώνι & άλλα - Η κυρά θα σας φιλέψει γλυκό του κουταλιού (φωτό)

 Επισκέφθηκα το Λαογραφικό Μουσείο στην Άνω Μεριά, ένα δειλινό του καλοκαιριού.

Τα θαυμάσια αντικείμενα μέσα στο υπέροχο αγροτόσπιτο με την αυτόνομη αγροτική και κτηνοτροφική μονάδα μου θύμισαν σπίτια που ίσως πρόλαβα να δω όταν ήμουν παιδί σε μικρά χωριά της Ελλάδας. Αξίζει να το επισκεφθείτε με τα παιδιά σας και να μιλήσετε με την πανέξυπνη φύλακα - ξεναγό, την κα Ειρήνη

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Το Λαογραφικό Μουσείο στη Άνω Μεριά θα σας μεταφέρει πίσω στον χρόνο. Φιλοξενείται σε μία από τις παραδοσιακές θημωνιές του 19ου αιώνα, ένα χαρακτηριστικό είδος αγροτόσπιτου, το οποίο αποτελεί μια καλά οργανωμένη και αυτόνομη αγροτική και κτηνοτροφική μονάδα.

Στον χώρο αυτό μπορείτε να δείτε πώς λειτουργούσε η μονάδα, αλλά και πολλά άλλα στοιχεία που συνέθεταν την καθημερινή ζωή των ντόπιων μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα.

Περιλαμβάνει ολόκληρο συγκρότημα σπιτιού και στάβλου με όλα τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται στην καθημερινή ζωή. Στο Μουσείο θα δείτε τη στέρνα που έχει κτίσιμο μυκηναϊκού τάφου, το πηγάδι, το φούρνο, το πατητήρι, το αλώνι, το λιοτρίβι, την πλύστρα και το κελάρι, το οποίο περιέχει πιθάρια, αγγεία, κόσκινα, σκιάχτρα και φαναράκι.

Μπαίνοντας στο σαλόνι, τον κύριο χώρο υποδοχής του σπιτιού, αισθάνεστε ότι από στιγμή σε στιγμή θα έρθει η κυρά να σας φιλέψει γλυκό του κουταλιού. Θα σας τραβήξουν την προσοχή μεταξύ άλλων φωτογραφίες από το πρώτο φωτογραφείο στην Ερμούπολη, μία από τις πρώτες ραπτομηχανές που κατασκευάσθηκαν στην Ελλάδα (στην οποία εικονίζεται η βασίλισσα Αγία Όλγα) και η περίφημη κασέλα από τον Χάνδακα Κρήτης με πυρογραφίες από σκηνές κυνηγιού, στην οποία φυλάσσονται ρούχα που χρονολογούνται από το 1940 και πριν.

Το Μουσείο αποτελεί μια μικρογραφία της τότε κοινωνίας και διατηρεί αναλλοίωτη τη φυσιογνωμία του τρόπου ζωής των ανθρώπων. Δημιουργήθηκε ύστερα από τις φιλότιμες προσπάθειες του κ. Μάρκου Βένιου, προέδρου του πολιτιστικού συλλόγου «Φολέγανδρος».

Το μουσείο αυτό αναπαριστά τον τρόπο ζωής σε μια αυθεντική αγροτική μονάδα (θημωνιά) των περασμένων αιώνων. Βρίσκεται στην Άνω Μεριά και προσφέρει στις επόμενες γενιές τη γνώση της καταγωγής της και την κατανόηση των τότε συνθηκών διαβίωσης.

Στην είσοδο υπάρχει μια χαμηλή ξύλινη καγκελόπορτα, πιστό αντίγραφο της παλιάς, ενώ δεξιά βρίσκεται η παλαιότερη εγκατάσταση. Οι τοίχοι της είναι από ξερολιθιά, δηλαδή χωρίς συνθετικό υλικό. Τα δάπεδα είναι χωμάτινα, ενώ η οροφή καλύπτεται από μεγάλες σχιστόπλακες τις οποίες συγκρατούν ακατέργαστοι  κορμοί φίδας (όπως λέγεται σε πολλά μέρη το αγριοκυπάρισσο Juniperus phoenicea).

Ο μεγαλύτερος από τους τρεις χώρους του κτίσματος, χρησίμευε για κατοικία μέχρι τον 19ο αιώνα. Αργότερα, όταν η οικογένεια έχτισε απέναντι δεύτερο σπίτι, μετατράπηκε σε κελάρι όπου φύλαγαν τη σοδειά και τα εργαλεία τους. Στο διπλανό δωμάτιο ήταν το ελαιοτριβείο. Στο κατώφλι του, πάνω σε ένα κυλινδρικό πέτρινο βάθρο, βρίσκεται ο «κύλιντρας», χειροκίνητος μύλος που συνέθλιβε ελιές.

Το τρίτο δωμάτιο φιλοξενούσε τον χτιστό φούρνο. Στη δυτική πλευρά της θημωνιάς βρίσκεται η νεότερη κατοικία της οικογένειας με τη στέρνα και το κοτέτσι. Στο εσωτερικό της ξεχωρίζουν ο αργαλειός, τα σκεύη της κουζίνας, το καθιστικό και η στρωμένη με λευκές δαντέλες κρεβατοκάμαρα.

Στη μέση της αυλής δεσπόζει ένα αυτοσχέδιο πέτρινο πατητήρι. Από τον πυθμένα του λάκκου ο μούστος κυλούσε σε ένα χαμηλότερα λαξευμένο επίπεδο, όπου διακρίνονται ακόμα ίχνη του. Στη βόρεια πλευρά του συγκροτήματος σώζονται ακέραια το αλώνι της θημωνιάς, η μάντρα των ζώων και η ψηλή κυκλική ξερολιθιά που προστάτευε από τους ανέμους τη λεμονιά.

Το πρότυπο οικομουσείο στην Άνω Μεριά Φολεγάνδρου, είναι το πρώτο που λειτούργησε στην Ελλάδα με την ιδέα του ανοικτού Μουσείου. Είναι ανοικτό κάθε χρόνο από 1/7-15/9 από 17.00-20.00. Διευθύνεται από τον πολιτιστικό σύλλογο «Η Φολέγανδρος», του οποίου πρόεδρος και διευθυντής του Μουσείου είναι ο ζωγράφος και συντηρητής έργων Μάρκος Βένιος. Επίσης κάθε χρόνο τον Αύγουστο, από το 1987 διοργανώνεται βραδιά Πανσελήνου.

*Το παραπάνω άρθρο γράφτηκε από την Ειρήνη Νικολοπούλου & δημοσιεύθηκε στο Eirinika για πρώτη φορά τον Ιούλιο του 2014.