Νάπολη - Μασσαλία - Βαλένσια - Φάρου: Ταξίδι στα λιμάνια του Ευρωπαϊκού Νότου (φωτό)

Η αναμέτρηση Νότου-Βορρά ήταν πάντα άνιση. Απέναντι στις παραλίες, την ηλιοφάνεια και τις πορτοκαλιές, ο Βορράς απαντούσε με τις φυσικές πλουτοπαραγωγικές του πηγές, που βρίσκονταν στα έγκατα της σκοτεινής γης του.



Αποτέλεσμα: μεγάλες πόλεις, μικρή ανεργία, ανεπτυγμένο συγκοινωνιακό δίκτυο. Και ο πλούτος φέρνει ανάπτυξη της υψηλής τεχνολογίας, αφού η παιδεία, η έρευνα και η εφαρμογή κοστίζουν. Και ο Νότος να υπονομεύεται και να οδηγείται στο περιθώριο της προόδου. Ποιος όμως ορίζει στο Νότο ήθελα να ζήσω στην καθημερινότητα, να συνομιλήσω με τους ανθρώπους, να αναζητήσω δεσμούς. Διάλεξα τρία μεγάλα μεσογειακά λιμάνια και ένα μικρότερο λίγο πέρα από το Γιβραλτάρ. Νάπολη, Μασσαλία, Βαλένσια, Φάρου. Για ένα ταξίδι πέρα από τον τουρισμό.

Κείμενα-φωτογραφίες: ΑΛΕΞΗΣ ΤΣΑΦΑΣ /enet.gr

ΝΑΠΟΛΗ

Δημιουργικό χάος

Στα πηγαδάκια της πλατείας Ντάντε, αγαπημένο στέκι φοιτητών και κάθε λογής διανοουμένων, κυριαρχεί -τι άλλο- η κρίση. Κρίση οικονομική, κρίση ιδεών, κρίση θεσμών, κρίση ονείρων. Αλλά και ο Μπέπε Γκρίλο, η κρίση της Αριστεράς και οι δοτοί σοφοί σωτήρες

Με την πρώτη ματιά ο επισκέπτης αντιλαμβάνεται πως η Νάπολη οδηγήθηκε σε διαδοχικές περιόδους ακμής και παρακμής. Τα μεγαλοπρεπή κτήρια του ιστορικού κέντρου, αναπόσπαστα συνδεδεμένα με την καθημερινή ζωή των ανθρώπων της πόλης, θυμίζουν θεατρική παράσταση έργου κλασικού με πρωτοποριακή σκηνοθετική προσέγγιση. Αλλά και οι παλιές γειτονιές παραπέμπουν ακόμη και σήμερα στις ασπρόμαυρες ταινίες του Βιτόριο Ντε Σίκα, μόνο που αντί για τη φιγούρα της Ναπολιτάνας Σοφίας Λόρεν βγαλμένη από την ταινία «Χτες, σήμερα, αύριο», τα λαθραία τσιγάρα τα πουλά σήμερα κάποιος φουκαριάρης από τη Σρι Λάνκα.

Γύρω από την παλιά Νάπολη όμως κυριαρχούν τα άχαρα πολυώροφα κτήρια, που στεγάζουν το όνειρο για μια καλύτερη ζωή που υπόσχεται αυτή η μητρόπολη του ιταλικού Νότου.

Το λιμάνι τότε, στο βάθος ο λόφος με τη μονή του Σαν ΜαρτίνοΗπόλη πέρασε περιόδους εκβιομηχάνισης, ανάπτυξης του εμπορίου, αλλά και μεγάλων δημόσιων επενδύσεων που τόνωναν την οικονομική της ζωή. Italsider, Olivetti, Fiat είναι μερικές από τις μεγάλες φίρμες στις οποίες στηρίχθηκε κατά καιρούς η Νάπολη. Ομως οι διαπλοκές, τα συμφέροντα και η διείσδυση της Καμόρα ευθύνονταν για τα διαδοχικά πισωγυρίσματα. Η πόλη, ωστόσο, πάνω απ' όλα είναι λιμάνι. Και τι λιμάνι! Το δεύτερο παγκοσμίως μετά το Χονγκ Κονγκ.

Στους δρόμους σήμερα συνυπάρχει η φιγούρα του δημοφιλέστερου Ναπολιτάνου κωμικού, του Τοτό, με την υπερπροβεβλημένη από τα μίντια εικόνα του Καβαλιέρε και οι κορόνες του θρυλικού τενόρου Καρούζο μπλέκονται με τις ιαχές των φιλάθλων της Νάπολης, που αναπολούν τη χρυσή εποχή του Μαραντόνα.

Δρόμοι πολυσύχναστοι, σοκάκια με απλωμένες μπουγάδες, βέσπες, τουρίστες, ζητιάνοι, κορναρίσματα, αλλοδαπές πόρνες, μεγαλόφωνες κουβέντες και χειρονομίες. Ενα δημιουργικό χάος!

Η πλατεία Ντάντε, αγαπημένος τόπος συνάθροισηςΣτα πηγαδάκια της πλατείας Ντάντε, αγαπημένο στέκι φοιτητών και κάθε λογής διανοουμένων, κυριαρχεί, τι άλλο, η κρίση. Κρίση οικονομική, κρίση ιδεών, κρίση θεσμών, κρίση ονείρων. Ο Μπέπε Γκρίλο, η κρίση της Αριστεράς και οι δοτοί σοφοί σωτήρες. Με αφορμή τις πρόσφατες ευρωεκλογές άρχισαν να αναφέρουν και το όνομα του Αλέξη. Ομως τις ίδιες συζητήσεις άκουσα και στην πρωινή μου βόλτα στην εντυπωσιακή ψαραγορά στο λιμάνι. Οι διατυπώσεις και οι προβληματισμοί μπορεί να ήταν πιο απλοϊκοί, αλλά η αγωνία ίδια.

Ο Τζουζέπε, ιδιοκτήτης μιας μικρής πιτσαρίας κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό, είχε διάθεση για κουβέντα: «Είσαι Ελληνας, άρα εσύ θα με καταλάβεις. Το μαγαζί αντέχει ακόμα, άλλωστε οι τιμές κρατιούνται χαμηλά, όμως η σύζυγος, νοσοκόμα σε ιδιωτική κλινική, είναι απολυμένη. Υπάρχουν και δύο παιδιά. Το αγόρι φοιτητής, το κορίτσι άνεργη. Και το νοίκι, μήνας μπαίνει-μήνας βγαίνει».

Για σκέψου, μια ολόκληρη οικογένεια στηρίζεται... στη ναπολιτάνικη πίτσα!

Η πλατεία ντελ Πλεμπισίτο, όπου δεσπόζει η Βασιλική Σαν Φραντσέσκο ντι ΠάολαΣυγκινημένος αγοράζω από ένα βιβλιοπωλείο σε δεύτερο χέρι τη «Φιλουμένα Μαρτουράνο» του Ντε Φίλιπο, που είχα την τύχη να προλάβω την Ελλη Λαμπέτη να την ενσαρκώνει στο θέατρο, και στη συνέχεια κατευθύνομαι προς το λόφο του Βόμερο για να προλάβω το ηλιοβασίλεμα.

Τα φώτα των σπιτιών αρχίζουν σιγά σιγά να ανάβουν και οι ιδιοκτήτες τους επιστρέφουν από τα γραφεία τους μέσα στα ακριβά αυτοκίνητά τους. Είναι ιδέα μου, ή όντως κι αυτοί ακόμη οι Ναπολιτάνοι αστοί, με την καλή δουλειά και τις καταθέσεις, έχουν χάσει το χαμόγελό τους, γιατί όχι και τον ύπνο τους; Ισως να φταίνε και οι προβληματισμοί του νέου Ιταλού πρωθυπουργού Ματέο Ρέντσι, που μιλά για εθνική υπερηφάνεια και τη σχέση της με το ευρώ και ψελλίζει κάτι για έξοδο της Ιταλίας από το κοινό νόμισμα.

Οι μπουκαμβίλιες και οι πικροδάφνες γύρω μου με κάνουν να αισθάνομαι λιγότερο ξένος. Μπροστά μου απλώνεται ολόκληρος ο κόλπος της Νάπολης. Στο βάθος δεσπόζει ο απειλητικός Βεζούβιος, υπενθυμίζοντας το εφήμερο της ύπαρξής μας. Η Πομπηία απέχει μόλις 20 χιλιόμετρα...

**

ΜΑΣΣΑΛΙΑ

Λιμάνι ανοιχτό στον κόσμο

Ενα διεθνές λιμάνι ανοιχτό στον κόσμο. Εδώ ο ξένος αφήνεται να αφομοιωθεί στο βαθμό που επιθυμεί και να παίξει το δικό του ρόλο στην κοινωνική και οικονομική ζωή της δεύτερης σε πληθυσμό πόλης της Γαλλίας, μετά το Παρίσι

Γαλλική φινέτσα στην μπρασερί «La Samaritaine» σε κτήριο του 1864, στο κέντρο της πόληςΕπόμενος σταθμός η Μασσαλία, γνωστή και ως «Η πύλη της Αφρικής». Το πλέον χαρακτηριστικό γνώρισμα της πόλης είναι η συμβίωση ανθρώπων από διαφορετικές φυλές και θρησκείες. Οι Γάλλοι λένε ότι στους δρόμους της Μασσαλίας κυκλοφορούν περισσότεροι άνθρωποι από τις Κομόρες νήσους απ' ό,τι στην ίδια τους την πατρίδα. Ας μη μιλήσουμε και για όσους προέρχονται από τις χώρες του Μαγκρέμπ.

Η Μασσαλία θεωρείται από τις αρχαιότερες πόλεις της Ευρώπης και οι σημερινοί κάτοικοί της δηλώνουν φιλάρεσκα πως ιδρύθηκε το 600 π.Χ. από τους Ελληνες.

Ισως γι' αυτό στο άκουσμα της καταγωγής μου ακολουθούσε ένα «bienvenue».

Ιστιοπλοϊκό στην είσοδο του παλιού λιμανιούΣτην πόλη συναντάς επίσης και κατοίκους που η ρίζα τους βρίσκεται στις γειτονικές Ιταλία και Ισπανία. Ενα διεθνές λιμάνι ανοιχτό στον κόσμο. Εδώ ο ξένος αφήνεται να αφομοιωθεί στο βαθμό που επιθυμεί και να παίξει το δικό του ρόλο στην κοινωνική και οικονομική ζωή της δεύτερης σε πληθυσμό πόλης της Γαλλίας μετά το Παρίσι.

Στο ξενοδοχείο όπου έμεινα, το σύνολο του προσωπικού αποτελείται από Βορειοαφρικανούς. Οπως μου εξήγησε ο Χαλίλ, ο νεαρός ρεσεψιονίστας, τα μεροκάματα των μεταναστών, ακόμη και των μορφωμένων και πολύγλωσσων όπως ο ίδιος, είναι χαμηλότερα. «Εχετε τουλάχιστον κοινωνική ασφάλιση;» ρώτησα με περισσή αφέλεια. Η απάντηση δεν χωρούσε περιστροφές. «Εδώ οι νόμοι είναι αυστηροί και οι έλεγχοι τακτικοί. Εσείς ακούγεται πως έχετε προβλήματα με τους μετανάστες». Κι εγώ τι να εξηγήσω τώρα... Πως δεν υπάρχει μεταναστευτική πολιτική; Πως αυτό το τεράστιο και συνάμα τραγικό πρόβλημα έχει διχάσει την ελληνική κοινωνία, που αποδείχθηκε απροετοίμαστη να το διαχειριστεί; Τι να πω, καλύτερα ας μιλήσουμε για τον καιρό.

Τυπικό καφενείο ψαράδωνΟ καιρός λοιπόν εδώ είναι τυπικά μεσογειακός και ως εκ τούτου το καλοκαίρι είναι ζεστό.

Η καρδιά της πόλης χτυπάει στο Παλιό Λιμάνι (Vieux Port). Εδώ συγκεντρώνεται η δεύτερη σημαντική οικονομική δραστηριότητα, ο τουρισμός, γιατί η πρώτη βρίσκεται μερικές εκατοντάδες μέτρα πιο πέρα και δεν είναι άλλη από το Εμπορικό Λιμάνι, το μεγαλύτερο της Μεσογείου. Παρ' όλ' αυτά, τα μηνύματα που φθάνουν από τη γαλλική πρωτεύουσα δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικά και οι Μαρσεγέζοι ανησυχούν για το μέλλον. Οπως λέει χαρακτηριστικά ο Χαλίλ, «οι Γάλλοι θα ήθελαν να είναι σαν τους Γερμανούς, αλλά φοβούνται πως θα γίνουν σαν τους Ιταλούς».

Αν κάποιος ενδιαφερθεί να μάθει για τη ζωή της Μασσαλίας τα παλιότερα χρόνια, δεν έχει παρά να αναζητήσει τα σχεδόν βιογραφικά έργα του Μαρσέλ Πανιόλ, όπως «Το κάστρο της μητέρας μου», γεμάτο με αναμνήσεις από τη ζωή των παιδικών του χρόνων. Ομως, ο αγαπημένος των μεγαλύτερων, κυρίως, ηλικιών είναι ο κωμικός Φερναντέλ, που θα μπορούσα να πω ότι αντιπροσωπεύει ό,τι εμείς αγαπήσαμε στον Θανάση Βέγγο. Ενας άλλος πολύ σημαντικός εκπρόσωπος της τέχνης του, που γεννήθηκε και έκανε τα πρώτα του καλλιτεχνικά βήματα στη Μασσαλία, είναι και ο αγαπημένος μου Μορίς Μπεζάρ.

Ο μεγάλος του χορού Μορίς Μπεζάρ, γέννημα-θρέμμα της πόληςΗ πόλη γενικά είναι φιλική προς τον επισκέπτη, ο οποίος έχει εύκολη και ασφαλή πρόσβαση σε κάθε σημείο ενδιαφέροντος. Δεν αναφέρομαι φυσικά σε όλη τη Μασσαλία των 1 εκατομμυρίου κατοίκων και των 240 τετραγωνικών χιλιομέτρων, αλλά στη Μασσαλία του Παλιού Λιμανιού και της παραλιακής λεωφόρου Croniche, τη Μασσαλία της συνοικίας Panier, με τα κάθε λογής εμπορικά καταστήματα, και της αγοράς Noailles, που σε παραπέμπει σε παζάρι της Ταγγέρης ή του Μαρακές. Γι' αυτή τη Μασσαλία ενδιαφέρεται κυρίως ο επισκέπτης, τη Μασσαλία των μουσείων, των περιπάτων και των κοντινών αποδράσεων, όπως στο λιμανάκι Estaque που απαθανάτισε ο ιμπρεσιονιστής Σεζάν.

ΒΑΛΕΝΣΙΑ

Τέχνη, τουρισμός και ανεργία

Βαλένθια ή Βαλένσια; Πάντα με προβλημάτιζε η επιλογή. Η επίσημη γλώσσα της χώρας είναι τα ισπανικά της Καστίλης και η προφορά του «c», όταν βρίσκεται πριν από το γράμμα «i», είναι όπως το ελληνικό «θ». Ομως η πόλη ανήκει στην ομώνυμη αυτόνομη περιοχή που, όπως η Καταλονία, η Γαλικία και η Χώρα των Βάσκων, έχει τη δική της γλώσσα. Ετσι, στα «βαλενσά» η πόλη λέγεται Βαλένσια. Προτιμώ λοιπόν να σεβαστώ κι εγώ την τοπική παράδοση.

Η Βαλένσια είναι το τρίτο κατά σειρά λιμάνι του ευρωπαϊκού Νότου που επισκέπτομαι και καταλαμβάνει την πέμπτη θέση ανάμεσα στα εμπορικά λιμάνια της Ευρώπης. Η πόλη, η τρίτη σε πληθυσμό στην Ισπανία, με περίπου 1,5 εκατομμύριο κατοίκους, πέρασε περίοδο ευημερίας χάρη στον τουρισμό, τη βιομηχανία και την έντονη οικοδομική δραστηριότητα. Σήμερα, μετά το εκκωφαντικό «σκάσιμο» της οικοδομικής φούσκας, οι τοπικές τράπεζες κατέρρευσαν και οι πολυσυζητημένες πια «αγορές» τής γύρισαν την πλάτη. Τα ποσοστά ανεργίας εκτοξεύθηκαν και οι κάτοικοι έμειναν να αναλογίζονται τα δισεκατομμύρια που ξόδεψε η τοπική κυβέρνηση για τη διοργάνωση του ιστιοπλοϊκού America's cup και του ευρωπαϊκού Grand Prix της Φόρμουλα 1. Σας θυμίζει κάτι;

Για την οικονομική κατηφόρα της Βαλένσια είχα ήδη ενημερωθεί από τον Κάρλος, με τον οποίο συνταξιδέψαμε από τη Μασσαλία. Ιπτάμενος φροντιστής της Iberia και πρόσφατα απολυμένος έπειτα από τριάντα χρόνια εργασίας. «Δες τι συνέβη με την Iberia, την εξαφάνισαν. Το ίδιο δεν έγινε και με το καμάρι σας, την Ολυμπιακή; Η Alitalia συρρικνώθηκε και η πορτογαλική ΤΑΡ αποκρατικοποιείται. Τρεις κολοσσοί ελέγχουν τώρα τον ευρωπαϊκό ουρανό. Μείωσαν τις πτήσεις και ανέβασαν τις τιμές». Δεν θα ήταν υπερβολή να πω πως οι ελπίδες της Βαλένσια στρέφονται πια στον τουρισμό.

Η πόλη έχει πολλές χάρες. Δεν θα σταθώ στα μεγαλεπήβολα κτήρια του Σαντιάγο Καλατράβα, που φιλοτέχνησε στη γενέτειρά του, ούτε στην αστική Carrer Colon με τα ακριβά μαγαζιά. Προσωπικά, εντυπωσιάστηκα από ένα σχέδιο που εφαρμόστηκε πριν από λίγες δεκαετίες και άλλαξε κυριολεκτικά τη ζωή της πόλης. Η μετατροπή της κοίτης του προβληματικού ποταμού Τούρια, που διασχίζει την πόλη, σε υπόγειο κήπο μήκους εννέα χιλιομέτρων.

Κτήριο στο κέντρο της χαρακτηριστικό δείγμα της art nouveauΚαι ως διά μαγείας οι άνθρωποι βγήκαν από τα σπίτια τους και μετέφεραν τη ζωή τους εκεί. Το κλίμα της Μεσογείου άλλωστε τους ενθάρρυνε. Τζόγκινγκ στα καταπράσινα δρομάκια, διάβασμα στα παγκάκια, ηλιοθεραπεία στο γκαζόν, ποδήλατο, γυμναστική, βόλτα με το σκύλο, φλερτ. Αλλά και ζογκλέρ, μάγοι, θέατρο του δρόμου, πλανόδιοι μουσικοί. Κι όλα αυτά κάτω από την επιφάνεια της πόλης χωρίς οπτική επαφή με το μπετόν, την άσφαλτο και τα αυτοκίνητα.

Εδώ στη Βαλένσια στο άκουσμα της καταγωγής μου η αντιμετώπιση ήταν κάπως διαφορετική. Λιγότερες ερωτήσεις για την κρίση και πολλές αναφορές στον Ολυμπιακό και το πετυχημένο πέρασμα του Ερνέστο Βαλβέρδε από το λιμάνι, πριν αναλάβει την τύχη της τοπικής ομάδας την προπερασμένη σεζόν, αλλά και σχόλια για τον Μίτσελ, που πρόσφατα εγκαταστάθηκε στο δικό μας μεγάλο λιμάνι.

Το μοντέρνο πρόσωπο της πόληςΕγώ πάντως εδώ χάρηκα το Μουσείο Καλών Τεχνών της πόλης, με έργα μεγάλων Ισπανών ζωγράφων: Βελάσκεθ, Γκόγια, αλλά και Ελ Γκρέκο. Και μια κι ο λόγος για ζωγραφική, ο Βαλενσιάνος ζωγράφος Μιγκέλ Πάρα, ανάμεσα στα λουλούδια και τις νεκρές φύσεις του, έχει δημιουργήσει και έναν διαφορετικό πίνακα με τη Βαλένσια του 19ου αιώνα. Επίσης, λόγω εποχής οι ανθισμένες πορτοκαλιές στα περίχωρα ήταν μια πραγματική πρόκληση στην οποία ενέδωσα.

Ο Μπλάσκο Ιμπάνιες είναι ένας συγγραφέας για τον οποίο καμαρώνουν εδώ στη Βαλένσια. Το βιβλίο του «Cuentos Valencianos» περιλαμβάνει πολλές αναφορές στη ζωή του περασμένου αιώνα. Η ειρωνεία είναι πως η λεωφόρος που φέρει σήμερα το όνομά του έχει προκαλέσει τις αντιδράσεις των κατοίκων του Καμπανιάλ, της γειτονιάς κοντά στο λιμάνι όπου ζούσαν οι ψαράδες και τώρα φιλοξενεί καλλιτέχνες, δημοσιογράφους και φοιτητές. Το Καμπανιάλ κινδυνεύει να χάσει το χαρακτήρα του, καθώς ένα σχέδιο του δήμου προβλέπει την επέκταση της λεωφόρου Μπλάσκο Ιμπάνιες διά μέσου της ήσυχης αυτής γειτονιάς με τα παλαιά σπίτια. Οι κάτοικοι, όμως, έχουν άλλη άποψη και το παλεύουν. Θυμήθηκα τα Αναφιώτικα και τα προσφυγικά της Αλεξάνδρας και χωρίς δισταγμό υπέγραψα την καμπάνια τους.

ΦΑΡΟΥ

Κόκκινο κρασί σε λευκό φόντο

Μπροστά στη Νάπολη, τη Μασσαλία και τη Βαλένσια, το Φάρου είναι ένα μικρό, χαμηλών τόνων λιμάνι, όπως χαμηλών τόνων είναι στην πραγματικότητα ολόκληρη η Πορτογαλία. Είναι η νοτιότερη πόλη της χώρας και εκτείνεται στη βόρεια πλευρά της φυσικής χοάνης, από την οποία εισέρχονται τα νερά του Ατλαντικού στη Μεσόγειο διά μέσου των στενών του Γιβραλτάρ. Ενα λιμάνι που εξυπηρετεί κυρίως τα τοπικά αλιευτικά, αλλά και τα σκάφη αναψυχής, καθώς το Φάρου χάρη στο διεθνές αεροδρόμιό του είναι η πύλη του Αλγκάρβε, του τουριστικού πορτογαλικού Νότου. Ενα διαμετακομιστικό κέντρο για τους εραστές τής παραλίας και της ηλιοθεραπείας.

Ενα ήσυχο λιμάνι, πρωτεύουσα της Αλγκάρβε, της νοτιότερης περιοχής της ευρωπαϊκής ηπείρου. Εδώ έχει μόνο τοπικά αλιευτικά, σκάφη αναψυχής, υπέροχες παραλίες, ήλιο και γαλήνηΤέτοια εποχή όλοι παίρνουν το δρόμο για τις γύρω παραλίες. Εγώ, όμως, προτίμησα να ακολουθήσω τον Νούνο στο αμπέλι του παππού του. Συνταξιούχος των διακοσίων ευρώ, ο γερο-Μανέλ χρειάζεται πια βοήθεια στα αμπέλια, που το κρασί τους τού αποφέρει ένα συμπληρωματικό εισόδημα. Και ο εικοσάχρονος εγγονός του και φοιτητής Γεωπονικής δεν του το αρνείται, άλλωστε θα έχει για κανένα μήνα ακόμη αρκετό ελεύθερο χρόνο. «Τα κρασιά της περιοχής είναι κυρίως κόκκινα», μου εξηγεί ο Νούνο, «και έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε αλκοόλ, επειδή εδώ το κλίμα είναι υγρό και ζεστό. Αυτό εδώ όμως είναι λευκό. Την ποικιλία τη λέμε Arinto Tinto». «Είναι ό,τι πρέπει για να συνοδέψεις το ρύζι με τα θαλασσινά που φτιάχνει η κυρά μου», συμπλήρωσε ο παππούς του χαμογελώντας.

Η πόλη είναι μικρή και όμορφη, γεμάτη σπίτια και κτήρια σε αστραφτερό λευκό. Γύρω θάλασσα, επάνω ουρανός. Ομως η ευλογία του Φάρου είναι ο ανοιχτός για τους συνειδητοποιημένους επισκέπτες υδροβιότοπος με τον οποίο συνορεύει. Η 170 τετραγωνικών χιλιομέτρων Ria Formosa είναι γεμάτη πελεκάνους, φλαμίνγκος, ερωδιούς και κάθε λογής αποδημητικά, που κάθε άνοιξη και φθινόπωρο αναζητούν τον κατάλληλο τόπο για την ανάπαυση και την αναπαραγωγή τους.

Λίγα χιλιόμετρα από την πόλη υπάρχει η Cinta de Marim. Ακολουθώ μια ομάδα εθελοντών μέχρι το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης CEAM και το Κέντρο Ερευνας και Διάσωσης RIAS. Σκορπά αισιοδοξία η θέα μιας ομάδας νέων παιδιών να διαθέτουν τον ελεύθερο χρόνο τους στη φροντίδα των μόνιμων και προσωρινών κατοίκων του θαλάσσιου πάρκου που κινδυνεύουν.

Μια άλλη σημαντική δράση, με συντονιστή αυτή τη φορά το δήμο, είχε στόχο τον καθαρισμό του υδροβιότοπου. Δεκάδες οργανώσεις έλαβαν μέρος και μέσα σε πέντε μέρες κατάφεραν να συγκεντρώσουν πέντε τόνους σκουπιδιών. Τους πέτυχα τη μέρα που έφευγα να ποζάρουν θριαμβευτικά μπροστά στις γεμάτες σακούλες τους.

Αναμφισβήτητα η γαλήνη που εισέπραξα στο Φάρου και η περιπλάνησή μου στα δαιδαλώδη κανάλια της Ria Formosa ήταν το καλύτερο φινάλε σ' αυτό το ταξίδι μου στον ευρωπαϊκό Νότο.

Στο δρόμο της επιστροφής διάβαζα και ξαναδιάβαζα τα σχόλιά μου πάνω στα ερεθίσματα που εισέπραξα από τα τέσσερα λιμάνια και σύντομα διαπίστωσα πως τελικά δεν κατάφερα να παραδοθώ απόλυτα στη λυτρωτική διαδικασία που προσφέρει ένα ταξίδι. Δυστυχώς, την ελληνική στενόχωρη καθημερινότητα την κουβάλησα μαζί μου. Ομως δεν αισθάνθηκα μόνος, κάθε άλλο, παντού συνάντησα συνομιλητές πρόθυμους να ανταλλάξουμε κοινούς προβληματισμούς. Σίγουρα δεν είχαμε να δώσουμε σαφείς απαντήσεις στις αγωνίες μας, άλλωστε όλα αυτή την περίοδο είναι τόσο ρευστά. Ομως σίγουρα ο Νότος μάς ενώνει. Υπάρχουν τόσα κοινά. Από την ανασφάλεια και την αγανάκτηση μέχρι το τοπίο, το κλίμα και το άρωμα του γιασεμιού. Αλήθεια, η λέξη γιασεμί είναι τόσο κοντινή για μας τους Νότιους: Jasmin, Jazmin, Gelsomino... και πιστέψτε με, μυρίζει παντού το ίδιο μεθυστικά.