Συνέντευξη του Κώστα Γαβρά στον Αλέξανδρο Ρωμανό Λιζάρδο για τους Ρομπέν των πλουσίων της εποχής μας

Συνέντευξη στον Αλέξανδρο Ρωμανό Λιζάρδο

Οι δημοσιογράφοι που είχαν περικυκλώσει τον Κώστα Γαβρά στο πρόσφατο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Σαν Σεμπαστιάν, αιφνιδιάστηκαν όταν άκουσαν τον σκηνοθέτη να μιλά στη μητρική του γλώσσα. Στα ελληνικά όμως, περισσότερο ακόμη και από τα ισπανικά, οι λέξεις «οικονομική κρίση» ακούγονται με την πραγματική τους βαρύτητα.

 «Το κεφάλαιο», η τελευταία ταινία του Γαβρά, καταπιάνεται με τα σημερινά οικονομικά αδιέξοδα - αν και τα εξετάζει από μια τελείως απροσδόκητη οπτική γωνία. Ενας τόσο βαθιά πολιτικοποιημένος σκηνοθέτης όπως ο Κώστας Γαβράς, απλώς δεν θα μπορούσε να κάνει κάτι άλλο από το να ταράξει τα νερά. 

- Η ταινία σας, «Το κεφάλαιο», αναφέρεται σε νικητές και χαμένους. Η μοναδική λύση μοιάζει να είναι η «έκρηξη» και η καταστροφή. Αλήθεια, δεν υπάρχει άλλη επιλογή;

Το κεντρικό νόημα του φιλμ είναι ότι οι περισσότεροι από εμάς είμαστε «χαμένοι». Αυτή είναι η δομή της κοινωνίας μας: οι πλούσιοι αυξάνουν το κεφάλαιό τους σε κάθε περίσταση, ενώ οι φτωχοί και η μεσαία τάξη κλιμακωτά οδηγούνται στην εξαθλίωση. Δεν χρειάζεται να τονίσω ότι ζωντανό παράδειγμα αυτή τη στιγμή αποτελεί η Ευρώπη.

Ο Κώστας Γαβράς με τον ανερχόμενο αστέρα Γκαντ Ελμαλέχ, που πρωταγωνιστεί  στην ταινία στον ρόλο του Μαρκ Τουρνέιγ, ενός αδίστακτου CEO κορυφαίας γαλλικής τράπεζας

- Ο κεντρικός χαρακτήρας της ταινίας σας έχει την ιδιότητα του «Ρομπέν των πλουσίων» και είναι ένας αδίστακτος αριβίστας. Πώς προέκυψε αυτός ο ήρωας; 

Στη δική μας περίπτωση ο Ρομπέν διαφέρει: παίρνει τα χρήματα από τους φτωχούς και τα δίνει στους πλούσιους, ενισχύοντας τη διόγκωση της κοινωνικής ανισότητας. Είναι δείγμα της ανθρώπινης συναισθηματικής σήψης και όχι παράδειγμα προς μίμηση. Η κλασική ιστορία του Ρομπέν των δασών, που παίρνει από τους πλούσιους και δίνει στους φτωχούς, είναι ένα τεράστιο ψέμα, το οποίο σε καμία περίπτωση δεν συνιστά λύση για τα κοινωνικά προβλήματα. 

Η ιστορία επιβεβαιώνει ότι οι πραγματικοί Ρομπέν που υπάρχουν γύρω μας, παίρνουν μόνο από τους φτωχούς και τα δίνουν στους πλούσιους ώστε να γίνουν πλουσιότεροι. Αυτό έχει ήδη γίνει στην Ελλάδα, ενώ οι Ισπανοί αρχίζουν να βλέπουν να συμβαίνει κάτι αντίστοιχο στη χώρα τους μόλις τώρα.

Η εξωτική Λία Κεμπέντε με τον βετεράνο Γκάμπριελ Μπερν στον ρόλο του επικεφαλής ενός ισχυρού αμερικάνικου hedge fund στο Μαϊάμι

- Στην ελληνική γλώσσα η λέξη «τιμή» έχει διπλή σημασία: οικονομική αλλά και κοινωνική-ηθική. Οπως και να 'χει, εσείς την αντιμετωπίζετε κριτικά. Δεν είναι εύκολο όμως να καταλάβει κάποιος εάν είστε αισιόδοξος σχετικά με το ζήτημα της τιμής ή όχι. 

Ούτε το ένα ούτε το άλλο. Ως άνθρωπος παραμένω αισιόδοξος διότι αντιλαμβάνομαι ότι το ανθρώπινο είδος έχει ανάγκη το δράμα προκειμένου να οδηγηθεί στην κάθαρση. Μόνο έτσι βελτιώνεται. Προσωπικά προτιμώ να περιμένω τρία χρόνια ώστε, μαζί με τη σύζυγό μου, να συγκεντρώσω τα χρήματα που χρειάζομαι για να κάνω την ταινία μου όπως τη θέλω εγώ. Δεν θέλω να πέσω στην ευκολία του να λειτουργήσω σαν γρανάζι σε μια αλυσίδα παραγωγής με στόχο το εύκολο και εφήμερο κέρδος.  

- Εχουμε δει την ταινία σας δύο φορές: στα φεστιβάλ του Τορόντο και του Σαν Σεμπαστιάν. Καταφέρατε μέσα από την ειρωνεία να μας κάνετε, από τη μία να γελάσουμε και από την άλλη να βγούμε από την αίθουσα μουδιασμένοι. Κατά τη γνώμη σας ο καπιταλισμός επιδέχεται βελτίωσης ή οφείλει να καταστραφεί ως σύστημα; 

Ακόμα και αν δεν πρέπει να καταστραφεί ως σύστημα, χρειάζεται απαραιτήτως να αλλάξει ριζικά. Αν δεν γίνει αυτό -και μάλιστα σύντομα, οι αλλεπάλληλες καταστροφές που ζούμε σήμερα θα χειροτερέψουν. Στόχος δεν θα είναι μόνο η Ελλάδα ή η Ισπανία -όπου βρισκόμαστε σήμερα-, αλλά θα υπάρξει κλιμάκωση και σε άλλα μέρη του κόσμου. 

Γκαντ Ελμαλέχ - Γκάμπριελ Μπερν: δυο σκληροί χρηματιστές

- Θα μπορούσαν ίσως να γίνουν αλλιώς τα πράγματα, υπάρχει δηλαδή κάποιος άλλος τρόπος να αντιμετωπιστεί ή να αποφευχθεί η κρίση; 

Είμαι βέβαιος ότι υπάρχει, λυπάμαι όμως, εγώ δεν τον ξέρω και δεν είναι η δουλειά μου να τον βρω. Δεν είμαι, βλέπετε, οικονομολόγος. Υπάρχουν άνθρωποι που τους πληρώνουμε για να διοικήσουν τη χώρα και να βρουν λύσεις σε όλα αυτά τα προβλήματα. Οσον αφορά εμένα, δουλεύοντας σχεδόν επί τρία χρόνια για το «Κεφάλαιο», βλέπω πλέον καθαρά ότι μπορούν όντως να γίνουν αλλιώς τα πράγματα, με έναν τρόπο σαφέστατα καλύτερο, για να μην καταλήξουμε σε καταστροφές σαν αυτή που συντελείται σήμερα στην Ελλάδα. Αυτοί λοιπόν που μας διοικούν ή δεν τον βρήκαν αυτόν τον τρόπο ή δεν θέλουν να τον βρουν ή δεν τους ενδιαφέρει να τον βρουν. Εκτός κι αν απλώς ακολούθησαν ό,τι τους υπέδειξαν οι τράπεζες και η παγκόσμια οικονομία - με άλλα λόγια, ο ίδιος ο καπιταλισμός. 

- Γιατί ο λαός δεν διεκδικεί την αλλαγή του συστήματος;

Οι πολιτικοί μας οδηγούν στον φανατισμό διότι θέλουν να τους ακολουθούμε τυφλά. Αυτό γίνεται από αρχαιοτάτων χρόνων, δεν είναι κάτι που άρχισε να γίνεται τώρα. Εμείς, με τη σειρά μας, δυστυχώς, τους υπακούμε, και αυτό αποτελεί μεγάλο πρόβλημα για τη δημοκρατία μας: ξέρουμε ότι οι εκπρόσωποί μας στη Βουλή δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους, κι εμείς εκεί, συνεχίζουμε να τους ψηφίζουμε πιστεύοντας όλα όσα μας αραδιάζουν. Στο άκουσμα και μόνο ότι «θα μας σώσουν» εμείς δεχόμαστε την κάθε τους κουβέντα, απλώς και μόνο επειδή μας το υποσχέθηκαν - παρόλο που στο τέλος κανείς δεν θα βρεθεί να μας σώσει. Κι έτσι το πρόβλημα διαιωνίζεται. 

Τελικά είναι ζήτημα παιδείας και ίσως χρειάζεται να περάσουμε μια τραγωδία για να αλλάξουμε νοοτροπία. Ισως να έχει φτάσει η ώρα, λοιπόν, η τραγωδία που ζει σήμερα ο ελληνικός λαός να είναι αυτή για να τον κάνει να αφυπνιστεί. Και όταν λέω «λαός», διευκρινίζω, δεν μιλώ για τους πλούσιους, αλλά για τους φτωχούς και απλούς ανθρώπους. Ποιος ξέρει, ίσως να αλλάξουμε ριζικά όλοι. Το ελπίζω τουλάχιστον.

Η Λία Κεμπέντε στον ρόλο της δαιμόνιας αναλύτριας των ασιατικών αγορών, κλέβει την καρδιά του «Ρομπέν των πλουσίων»

 - Πριν από λίγα χρόνια βρεθήκατε στην Ελλάδα για τη σκηνοθεσία μιας νέας ταινίας. Την ίδια περίοδο μάλιστα κληθήκατε  να συστήσετε μια επιτροπή για τη σύνταξη νέου νομοσχεδίου για τον κινηματογράφο, όχι και τόσο καλά αποτελέσματα. Μετανιώσατε που ασχοληθήκατε με την όλη υπόθεση; 

Δεν μετάνιωσα για τη συμμετοχή μου στην προπαρασκευή του νόμου για τον κινηματογράφο, διότι μαζί με τους συνεργάτες μου, όλοι μαζί, κάναμε το πρώτο βήμα για να αλλάξει η κατάσταση στον χώρο. Δυστυχώς, αυτή η προσπάθεια δεν ολοκληρώθηκε. Ωστόσο επιτελέστηκε κάτι άλλο εξίσου σημαντικό για μένα: έμαθα περισσότερα για την κατάσταση του ελληνικού κινηματογράφου και κατ’ επέκταση τον τρόπο λειτουργίας της ελληνικής κοινωνίας. 

- Θα το ξανακάνατε;

Είμαι έτοιμος να το πράξω και πάλι διότι η ελληνική κοινωνία και ο ελληνικός κινηματογράφος μπορούν να κάνουν καταπληκτικά πράγματα. Πρέπει όμως να τους δοθούν τα κατάλληλα μέσα. Και αυτά που υπάρχουν δεν είναι αρκετά. 

Kαι η Σελίν Σαλέτ στο καστ του Κώστα Γαβρά

- Η παραγωγή αλλάζει και ενδεικτικό είναι ότι αρκετοί έχουν στραφεί στο crowd funding, στη χρηματοδότηση δηλαδή απευθείας από το κοινό ώστε να κατορθώσουν να υλοποιήσουν τις ταινίες τους. Εσείς θα δοκιμάζατε έναν τέτοιο εναλλακτικό τρόπο παραγωγής; 

Φυσικά και θα το έκανα, διότι ο κινηματογράφος αλλάζει. Το ουσιώδες είναι να γυρίζονται ταινίες, με κάθε τρόπο. Ο κινηματογράφος στην κοινωνία παίζει τον ρόλο του καθρέφτη. Ετσι και σταματήσουν να γίνονται ταινίες, δεν θα μπορούμε να κοιτάξουμε πια τον εαυτό μας σε αυτό τον καθρέφτη.  

* Η ταινία έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από το κοινό στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.

Πηγή: protothema.gr