Αμαλία Μεγαπάνου, η κυρία στο πλευρό του Κων/νου Καραμανλή

Της Ρέας Βιτάλη

Θα διαβάσετε πολλά αυτές τις ημέρες και άλλα τόσα θα δείτε στους τηλεοπτικούς δέκτες για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Καιρός ήταν! Λόγια, μνήμες, αναμνήσεις, ο «δικός μου Καραμανλής», «ο δικός σου Καραμανλής», «Ο Τσίπρας για τον Καραμανλή». Μα, εγώ κόπτομαι, σχεδόν λαχανιάζω, να σας μιλήσω για μια «κυρία» στο πλευρό του καθώς σήμερα είναι και η γιορτή της γυναίκας. Την αενάως φέρουσα τον τίτλο της «κυρίας». Της μοναδικής συζύγου. Κι ας χώρισαν. Λες και το διαζύγιό τους δεν κατάφερε ποτέ να εξασφαλίσει την υπογραφή-συγκατάθεσης του ελληνικού λαού. Και ίσως γι΄ αυτό το χαρακτηριστικό τραγούδι μιας εποχής «Ένας φίλος ήρθε απόψε απ' τα παλιά… και μου είπε πως απόψε θα γυρίσεις», τον συνόδευε σε κάθε κοινωνική παρουσία, που σήκωνε τραγούδι, κυρίως από την επιμονή των πολιτών να τον συνοδεύει. Θέλω να σας φέρω σε επαφή με την Αμαλία Μεγαπάνου. Δεν τη γνωρίζετε οι νεότεροι; Εσείς χάνετε. Η συνέντευξη που μου είχε παραχωρήσει είναι η πιο λατρεμένη μου, η πιο τιμητική της μέχρι τώρα ζωής μου. Και τώρα που το καλοσκέφτομαι… Ευτυχώς που δεν τυπώθηκε στον περιοδικό Τύπο, τα χρόνια που εργαζόμουν εκεί. Τους την πήρα μέσα από τα χέρια τους. Τι να καταλάβουν τα μικρά ανθρωπάρια της εποχής του Χρηματιστηρίου… Εκδότες! Ευτυχώς, κρατήθηκε στο συρτάρι μου, τελικά, για χρόνια. Διεσώθη. Για να τη διαβάσετε σήμερα εσείς, για πρώτη φορά.

Είχαμε μιλήσει με αφορμή το βιβλίο της «Πρόσωπα». Διαβάστε την. Κι αυτό που πρέπει να θυμάστε πάντα είναι ότι οι άνθρωποι που ο Κωνσταντίνος Καραμανλής επέλεξε ως «ανθρώπους του», δεν πρόδωσαν ποτέ την εμπιστοσύνη του. Αμαλία Μεγαπάνου, λοιπόν. Μιλάει ή όχι για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή;

«Πέρασα καλά με όλον αυτόν τον κόσμο. Κι ας σκότωναν οι μισοί τους άλλους μισούς. Πολύ πιο διασκεδαστικός απ΄ τον κόσμο που βλέπει κανείς γύρω του… Αν μου επιτρέπετε!». Αν μου επιτρέπετε… Το λατρεμένο χαρακτηριστικό  της, που επαναλαμβάνει συχνά «αν μου επιτρέπετε». Ένα όμορφο κοκτέιλ καθωσπρεπισμού, με πολλές σταγόνες χαριτωμένης ειρωνείας και τσαγανού. Μην ξεγελαστείτε! Το «αν μου επιτρέπετε» δεν ζητάει την άδεια, αλλά αποδίδει ξεκάθαρα τα δικά της μέτρα και σταθμά. Τις δικές της επιβεβλημένες αποστάσεις. Κατέχει απόλυτα την τέχνη των αποστάσεων.

Η Αμαλία Μεγαπάνου είναι πολύπλοκη ως γυναίκα, μαγευτική ως γοητευτική γυναίκα και απέραντα ενδιαφέρουσα ως συνειδητοποιημένος άνθρωπος. «Είμαι γριά! 76 ετών… Οσονούπω, 77. Λέω τα χρόνια μου γιατί τα έχω περπατήσει». Η Αμαλία Μεγαπάνου, ένα πρωινό του Νοεμβρίου, στην παρουσίαση του τελευταίου της βιβλίου ΠΡΟΣΩΠΑ, στο Μουσείο Μπενάκη… Και γω, στην πρώτη σειρά. Σαν να παρακολουθώ μάθημα αγαπημένου καθηγητή σε αμφιθέατρο. Να μη χάνω λέξη, να ρουφάω κάθε κουβέντα, κίνηση, ματιά της. Το βιβλίο ΠΡΟΣΩΠΑ και άλλα ΚΥΡΙΑ ΟΝΟΜΑΤΑ, της πήρε 12 χρόνια εντατικής ενασχόλησης μέχρι να βρεθεί στα χέρια μας. Στις σελίδες του παρελαύνουν 21.625 λήμματα (κάθε λέξη που περιλαμβάνεται και σχολιάζεται, σ΄ ένα λεξικό)! Πρόσωπα, ονόματα μυθολογικά, ιστορικά έως τον 1ο μ.Χ αιώνα της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, πριν «διαπεράσει» ο Χριστιανισμός και η Ρωμαική Αυτοκρατορία. Άλλωστε, όπως αναρωτήθηκε χαρακτηριστικά η ίδια «Για τη ρωμαϊκή ιστορία μπορείς να βρεις πληροφορίες παντού… Τα δικά μας πού τα βρίσκουμε;». Τα ΠΡΟΣΩΠΑ, λοιπόν, σαν ένα χρωστούμενο μνημόσυνο ονομάτων από αρχόντισσα οικοδέσποινα που έμαθε να φέρεται ισάξια σε όλους τους καλεσμένους. Έτσι, στο όνομα ΜΥΡΩ, θα συναντήσουμε «κοριτσάκι που έθαψε την αγαπημένη της ακρίδα και τον αγαπημένο της τζίτζικα, όπως αναφέρεται σ΄ επίγραμμα που οφείλεται στην ποιήτρια του 4ου π.Χ. αιώνα, Ανύτη…», ενώ στο ΣΩΚΡΑΤΗΣ συναντούμε τον επιφανή Αθηναίο φιλόσοφο, τον «ανδρών απάντων σοφώτατος» κατά την Πυθία αλλά και τον ΣΩΚΡΑΤΗ, τον Αθηναίο τραπεζίτη του 4 π.Χ. αιώνα, τον οποίον είχαν απαλλάξει από τη δουλειά τ΄ αφεντικά του.

-Το βιβλίο σας έχει 1.152 σελίδες. Σε ποια απ΄αυτές θα θέλατε να κοντοσταθεί οπωσδήποτε ο αναγνώστης;

-Στους συγγραφείς. Οι άνθρωποι που μας κληροδότησαν αυτόν τον πλούτο. Εκείνους ευχαριστούμε έμμεσα διαβάζοντας το βιβλίο. Αυτοί είναι οι σπουδαίοι, μην το ξεχνάμε… Δες τον Ιπποκράτη. Δεν του αρκούσε να γράφει μόνο την ασθένεια, αλλά και το όνομα του ασθενούς. Αν, λοιπόν, ο σημερινός φοιτητής της Ιατρικής συναντήσει ένα όνομα στη βιβλιογραφία, ας μη νομίσει ότι ήταν του σπουδαίου στρατηγού, αλλά ένας απλού πολίτη.

-Η εμμονή σας για τον κόσμο των Αρχαίων μήπως είναι μια φυγή από το σήμερα;

-Δεν έχω εμμονές. Αυτό το βιβλίο λέει κάτι απλό… Είναι κρίμα να λησμονούμε.

-Μου κάνει εντύπωση με πόση ευκολία προσαρμοστήκατε στην καινούργια τεχνολογία. Εργάζεστε στο computer, με την επιδεξιότητα των παιδιών μου…

-Ξέρετε, στη γραφή, το χέρι είναι ανυπόμονο. Ναι, προσαρμόστηκα εύκολα στο computer. Ευτυχώς, η νέα τεχνολογία βοηθάει να γράφεις ενώ βλέπεις το ακριβές στήσιμο. Φρόντισα, λοιπόν, πολύ τις διορθώσεις, ώστε να μην κόβεται καμία λέξη στη μέση, να μην υπάρχουν χρονοβόρες παραπομπές. Κατηγορούν ότι είναι πιο ωραία η γραφή με το χέρι. Ε, λοιπόν, κι αυτό είναι είδος καλλιγραφίας, έστω και χωρίς πένα! Αγαπώ την καλλιγραφία, όσο και το βιβλίο. Χρωστάω χάρη στον πατέρα μου που μου έμαθε να προσέχω ακόμα και τον τρόπο που γυρίζει κανείς τις σελίδες. Να μην τραυματίζει το βιβλίο, να το σέβεται. Η λέξη-κλειδί για το έργο μου θέλω να είναι ο «σεβασμός». Σέβομαι αυτόν που με διαβάζει. Προσπαθώ, λοιπόν, ό,τι πω, να του το πω με τον καλύτερο και ευγενέστερο τρόπο.  

-12 ολόκληρα χρόνια από τη ζωή σας αφιερωμένα σ΄ αυτόν τον σκοπό! Μα, δεν σας λείπουν, τώρα πια, «οι καλεσμένοι σας»; Πώς νιώθετε τώρα που τελείωσε αυτό το χρονοβόρο επίτευγμα;

-Απλά, τελειώσαμε. Στη ζωή πρέπει να τελειώνεις. Να κόβεις τους ομφάλιους λώρους.

-Το έχετε τόσο εύκολο; Ωραία βάζουμε το τέλος στα βιβλία. Αλλά, στη ζωή; Τι τελειώνει οριστικά και εύκολα;

-Τα νιάτα μας, για παράδειγμα.

-Άκουσα μια κυρία να σας λέει «Δεν αλλάξατε καθόλου» και σεις απαντήσατε «από νοοτροπία, ναι!». Πάντα με γοητεύει η στυγνή σας αναφορά στην ηλικία...

-Μα, είναι απλό. Λέω τα χρόνια μου γιατί τα 'χω περπατήσει. Είναι σαν τον μαραθωνοδρόμο που, ενώ τρέχει, έρχεται ο δημοσιογράφος με το μικρόφωνο στο χέρι και τον ρωτάει «πώς νιώθετε που τρέχετε 20 χιλιόμετρα» και του λες «δεν είναι 20, χρυσό μου, είναι 42 συνολικά και το ένα απ΄ αυτά τρέχεις εσύ δίπλα μου»…

-Για να μην πούμε πόσα χιλιόμετρα είναι οι προπονήσεις…

-Άστο αυτό!

-Ποια χαρακτηριστικά σας χρειάστηκε να επιστρατεύσετε για τα ΠΡΟΣΩΠΑ;

-Την υπομονή. Έχω τεράστια αποθέματα. Ίσως γι' αυτό είμαι ανυπόμονη στα μικρά. Την επιμονή και την επιμέλεια τις χρωστάω στον πατέρα μου.

-Όταν φέρνετε στο μυαλό τον πατέρα σας τι σας έρχεται στο νου;

-Η εικόνα του πατέρα μου ολοκληρωμένη. Ο άνθρωπος, άλλωστε, είναι μια ολότητα. Ή αγαπάς την ολότητά του ή δεν τον αγαπάς.

-Θυμάμαι ένα περιστατικό που μου είχατε διηγηθεί με ένα κουτί μπισκότα που κρυφά ανοίξατε και τη βαριά ποινή που σας επέβαλλε η μητέρα σας. Μάλλον, ήταν πολύ αυστηρή...

-Ναι, ήταν. Εν αντιθέσει προς τον πατέρα μου.

-Μήπως η αυστηρότητα που σας ανέθρεψε σας κάνει να νιώθετε τη ζωή σαν ένα χρέος; Θυμάμαι μια φράση σας «δεν ξέρω γιατί ήρθαμε στη ζωή. Πάντως, όχι για να διασκεδάσουμε»…

-Σίγουρα έχουμε ένα χρέος. Όπως το να περπατάμε όλοι μαζί. Κι έχουμε ανάγκη να στηρίζουμε τον διπλανό μας.

-Πώς θα χαρακτηρίζατε τη ζωή σας; Με ποια λέξη;

-Αγάπη.

-Η αγάπη έχει πιο πολύ πόνο ή….

-Η αγάπη τα έχει όλα. Δεν την ανατέμνουμε.

-Στο βιβλίο σας "Διάλογος με την Άννα", μια ιερόδουλο, (από τα αγαπημένα μου!) ανακάλυψα την Αμαλία με τσαγανό. Στοιχεία έρευνας, σεβασμού, σοφών αποστάσεων, διεισδυτικότητα, ανατροπή… Για μια κυρία του καλού κόσμου… Θέλει τσαγανό!

-Η ζωή θέλει τσαγανό. Για να τα βγάλεις πέρα. Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι όσα χρόνια δεν μιλώ δημόσια δεν είναι από έλλειψη αντίληψης, αλλά από επιλογή.

-Υπάρχει μια φράση στο «Διάλογος με την Άννα» που έρχεται όλο και πιο συχνά στο μυαλό μου, καθώς είναι μελαγχολικές οι μέρες μας και θορυβώδης η κατάρρευση αξιών. Γράφετε «έβαλα την καρδιά μου στα χέρια μου και του την πρόσφερα. Κι αυτός την πήρε και σαπουνίστηκε».Το έχετε νιώσει ποτέ αυτό το συναίσθημα;

-Όχι, γιατί δεν καταλογίζω σε άλλους πώς χειρίστηκαν την καρδιά μου.

-Μοιάζετε τόσο μετρημένη! Μα, δεν ασφυκτιάτε ποτέ μέσα στο μέτρο;

-Μα, το μέτρο είναι η ζωή… Για ποιο μέτρο μιλάτε; Ό,τι θέλησα, ό,τι μ΄ ένδιέφερε, το έκανα στη ζωή μου.

-Όσο μεγαλώνω νομίζω ότι είναι ευλογία να ξεφεύγει κανείς από τις προδιαγραφές του. Πότε ξεφύγατε εσείς;

-Όταν βγήκε το πρώτο μου βιβλίο. Το πρώτο. Για τα κεντήματα… Σκεφτείτε ότι, για να μπορέσω να μεταδώσω αυτό που ήθελα, κέντησα εγώ, προσωπικά, 90 κεντήματα!

-Έχω την αίσθηση ότι στη γενιά σας οι γυναίκες πορεύονταν στη σκιά των ανδρών. Στις μέρες μας;

-Μητροκρατία είχαμε πάντα. Από τις θεές του Ολύμπου, ακόμα. Αλλά θα σας πω και κάτι ακόμα: Ο Ευριπίδης δεν αγαπούσε ιδιαίτερα τις γυναίκες… Ωστόσο, τους έδωσε τους καλύτερους ρόλους.

-Από την Αμαλία των ασπρόμαυρων φωτογραφιών μέχρι την Αμαλία των 21.625 ΠΡΟΣΩΠΩΝ τι δεν άλλαξε καθόλου;

-Η αφοσίωση να κάνω το σωστό.

-Σας άκουσα να λέτε ενώ ερχόσασταν «με δυσκολεύουν οι σκάλες. Όχι, δεν είναι δύσκολο, είναι επίφοβο». Η σκάλα της εξουσίας είναι δύσκολη ή επίφοβη;

-Πού θέλετε να γνωρίζω εγώ από εξουσία;

-Περάσατε ξυστά… Έχω την αίσθηση ότι δεν την εκτιμάτε ιδιαίτερα...

-Εκτιμώ το να εργάζεσαι για το καλό του άλλου. Η πολιτική, παγκοσμίως, έχει αλλάξει όψη. Είναι θέμα ήθους… Όπως η Ιατρική. Αν το καλοσκεφτείς, δεν έχει αλλάξει από τα χρόνια του Ιπποκράτη… Είναι μόνο θέμα ήθους!   

-Κάτι ακόμα… Έχω καταλάβει ότι δυσανασχετείτε όταν αναφέρομαι στην προηγούμενη ζωή σας, ακόμα κι αν αφορά το προηγούμενο συγγραφικό σας έργο. Δεν είναι μια ολόκληρη πορεία που σας έφτασε μέχρι εδώ; Γιατί ευνουχίζετε κομμάτια της διαδρομής σας;

-Όλα είναι μέσα στη δική μου πορεία. Αλλά αν εσείς σταθείτε περισσότερο σ΄αυτά, δεν θα έχετε καταλάβει την αξία των ΠΡΟΣΩΠΩΝ. Εσάς προστατεύω!

Δεσποινίς Αμαλία Κανελλοπούλου… Όμορφη εκπρόσωπος μιας Ελλάδας αρχοντιάς και όχι πλούτου. Αξιαγάπητη κυρία Αμαλία Καραμανλή… Ασπρόμαυρη φωτογραφία με εκείνα τα κομψά φορέματα εποχής, αξιοπρεπής εκπρόσωπος πρώτης κυρίας που δεν εξαργύρωσε ποτέ τον τίτλο και δεν φλυάρησε ασκόπως. Κυρία Μεγαπάνου, ως συγγραφέας και των ΠΡΟΣΩΠΩΝ… Τελικώς και αιωνίως Αμαλία… Μια Γυναίκα «76 ετών - 77, οσονούπω»… Σας ζηλεύω για τη φράση σας «Λέω τα χρόνια μου γιατί τα 'χω περπατήσει» και σας εκτιμώ αενάως γιατί «φλυαρήσατε» για 21.625 ονόματα πλην ενός που θέλαμε όλοι. Είναι μόνο θέμα ήθους…

Υ.Γ.1: Αγαπητοί αναγνώστες. Αν στεκόμουν στην Αμαλία σύζυγο Καραμανλή, μάλλον δεν θα είχα καταλάβει τίποτα από Αμαλία… Άλλωστε δεν δηλώνω δημοσιογράφος… Αν μου επιτρέπετε.

Υ.Γ.2: Η Αμαλία Μεγαπάνου είναι σήμερα 83 ετών.

Y.Γ 3 "Ήταν Έλληνας. Αληθινός. Έκανε αυτό που έπρεπε. Όχι ότι τον συνέφερε. Άκουγε πολύ και μετά έπραττε. Μπορεί να σου απέκοπτε την κεφαλή (επειδή διαφωνούσες μαζί του) αλλά σε είχε ακούσει".