Η συνέντευξη του Ολλανδού που ονειρεύεται να αλλάξει το πρόσωπο της Αθήνας-ο Μάρτιν Κνάιτ, τα σιντριβάνια, οι πεζόδρομοι, οι ποδηλατοδρόμοι και το πρασίνισμα της τσιμεντούπολης

Ο ολλανδός αρχιτέκτονας με εμπειρία ανάπλασης σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες μιλάει στα «ΝΕΑ». Έχει αναλάβει να επεξεργαστεί το σχέδιο του νικητή στον διαγωνισμό του Ιδρύματος Ωνάση και να του δώσει σάρκα και οστά.

Ως καταλύτη για νέες δράσεις και παρεμβάσεις απαραίτητες για μια ευρύτερη ανάπλαση της Αθήνας βλέπει το σχέδιο που προκρίθηκε στον διαγωνισμό Rethink Athens ο ολλανδός αρχιτέκτονας αστικού τοπίου Μάρτιν Κνάιτ. Από το γραφείο του στο κανάλι Αουντεκραχ στην καρδιά της Ουτρέχτης, όπου ξεκίνησε ήδη απανωτές συναντήσεις με τους δώδεκα από τους είκοσι δύο συνεργάτες του με αντικείμενο την περαιτέρω επεξεργασία του σχεδίου - νικητή του διαγωνισμού του Ιδρύματος Ωνάση, ο κ. Κνάιτ δηλώνει ότι η ελληνική πρωτεύουσα μπορεί να αλλάξει πρόσωπο. Χρειάζεται  σειρά έργων, πρωτίστως δίκτυα πρασίνου, συστήματα διαχείρισης υδάτων αλλά κυρίως περιοχές ζωντανές και προσβάσιμες σε όλους. Ο ολλανδός αρχιτέκτονας με εμπειρία από παρόμοιες αναπλάσεις σε ευρωπαϊκές πόλεις (Λονδίνο, Ρότερνταμ, Κοπεγχάγη) θα έχει τους επόμενους μήνες την προσοχή του στραμμένη σχεδόν αποκλειστικά στην Αθήνα, την οποία θα επισκέπτεται τουλάχιστον δυο φορές τον μήνα, προκειμένου να ολοκληρώσει τις απαραίτητες διαδικασίες ώστε να διασφαλιστούν τα 80 εκατ. ευρώ από ευρωπαϊκά κονδύλια για την υλοποίηση του έργου. Εχει, άλλωστε, αναρτήσει δυο εκτυπώσεις της ελληνικής σημαίας στη σοφίτα του διώροφου γραφείου της Okra, ενώ θα ήθελε να του δοθεί η ευκαιρία να συνεχίσει τη σύντομη κουβέντα που είχε με τον έλληνα Πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά κατά την τελετή ανακοίνωσης του νικητή του διαγωνισμού. «Μου είπε ότι είχε βρεθεί κοντά στην Ουτρέχτη, στα γήπεδα τένις στην Μπόσομ, πριν από σαράντα χρόνια. Ομως κλείσαμε γρήγορα την κουβέντα μας, καθώς άρχιζε η εκδήλωση» λέει.

Πώς βλέπετε την Αθήνα σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές πόλεις;

Υπάρχουν σαφώς διαφορές μεταξύ των βορειοευρωπαϊκών πόλεων και των πόλεων της Νότιας Ευρώπης. Δυο από τα χαρακτηριστικά που κάνουν την Αθήνα να ξεχωρίζει είναι η μακρά της ιστορία, αλλά και το γεγονός ότι έχει μετατραπεί σε μια μητρόπολη. Ο μισός ελληνικός πληθυσμός ζει στην Αθήνα και είναι κάτι που γίνεται αισθητό παντού. Υπάρχει συνεχώς κίνηση στους δρόμους, υπάρχει θόρυβος. Παράλληλα, υπάρχουν πολύ ενδιαφέρουσες, κρυμμένες ομορφιές, αλλά και προβλήματα. Πρόκειται για μια πόλη η οποία έχει τραυματιστεί σε αρκετές κοινωνικές και πολιτιστικές πτυχές της σύγχρονης ζωής. Υπάρχουν πολλά κτίρια κενά, πολλοί άνθρωποι συχνάζουν σε μη ασφαλείς περιοχές, όπως στην Ομόνοια. Η Αθήνα είναι μια πόλη με αντιθέσεις.

Αρκεί τo σχέδιό σας, η ανάπλαση του άξονα Αμαλίας - Πανεπιστημίου - Πλατείας Αιγύπτου, για να ζωντανέψει την Αθήνα;

Το έργο μας είναι καταλύτης. Μπορεί να δώσει ώθηση σε μια κεντρική περιοχή της Αθήνας η οποία έχει νευραλγική θέση, προκαλώντας τη δημιουργία μιας σειράς παρεμβάσεων, δράσεων και δραστηριοτήτων, οι οποίες θα οδηγήσουν σταδιακά σε συνολικότερα αποτελέσματα. Με την παρέμβασή μας δεν δημιουργούμε απλά έναν ωραίο δημόσιο χώρο, αλλά βάζουμε τα θεμέλια για μια κοινωνική βελτίωση. Φυσικά τα προβλήματα στην ελληνική πρωτεύουσα είναι σημαντικά και δεν προσποιούμαστε ότι μπορούμε να τα λύσουμε όλα, όμως η αναζωογόνηση μιας κεντρικής περιοχής είναι σημαντική και δίνει μια κοινωνοικονομική ένεση.

Μπορεί η Αθήνα να γίνει μια ανθρώπινη πόλη; Μήπως χρειάζεται επαναστατικές παρεμβάσεις;

Η Αθήνα χρειάζεται ένα δίκτυο πράσινων χώρων. Υπάρχουν ήδη αρκετοί αλλά δεν συνιστούν συνολικά μια πράσινη υποδομή. Οι πράσινοι λόφοι θα πρέπει να συνδεθούν αφενός με τις λεωφόρους και αφετέρου με τους μεγαλύτερους δημόσιους χώρους όχι μόνο για περιβαλλοντικούς λόγους αλλά και για να γίνει πιο βιώσιμη η πόλη. Η θερμοκρασία θα πέσει και θα δημιουργηθούν χώροι σκίασης, ένα είδος πράσινων καταφυγίων, δροσερές διαδρομές όπου οι άνθρωποι θα μπορούν να αισθάνονται άνετα, ενώ σε δεύτερη φάση μέσω του πράσινου θα μπορούσαν να λυθούν τα προβλήματα με το νερό. Είδαμε τις προάλλες τα δυσάρεστα αποτελέσματα που δημιούργησε η καταιγίδα. Ομως με τα κατάλληλα συστήματα το νερό της βροχής θα συγκεντρώνεται και θα χρησιμοποιείται για πότισμα, κάνοντας τη θερμή περίοδο πιο σύντομη. Θα πρέπει ακόμη η πόλη να αποκτήσει ζωντάνια και παλμό. Στη Βαρκελώνη το πρώτο βήμα προς την ανάπλαση ήταν η αναζωογόνηση μιας σειράς περιοχών που λειτούργησαν ως μικροί καταλύτες. Επειτα ακολούθησαν τα δυο μεγαλύτερα βήματα, της διασύνδεσης της πόλης με τον παραλιακό άξονα και το δίκτυο των ολυμπιακών υποδομών. Τα μικρότερα έργα ήταν αυτά που βελτίωσαν τους δημόσιους χώρους, δημιούργησαν εμπιστοσύνη στην πόλη, έδωσαν κίνητρα σε κατοίκους και επενδυτές. Μετατράπηκαν σε έναν μηχανισμό δημιουργίας νέων δραστηριοτήτων με ευρύτερα πολιτιστικά, κοινωνικά και οικονομικά οφέλη. Αντίστοιχα στο Λονδίνο υλοποιούνται τριάντα έργα, εκ των οποίων δύο εκπονήθηκαν από το γραφείο μας. Ανάλογη στρατηγική μπορεί να χαράξει η Αθήνα με βάση τις δυνατότητες και τις ανάγκες της.

Το δικό σας σχέδιο πώς συμβάλλει προς την κατεύθυνση αυτή;

Πρώτα αναζωογονούμε τον δημόσιο χώρο στον άξονα όπου παρεμβαίνουμε. Με την πεζοδρόμηση 2,5 χιλιομέτρων κάνουμε τους χώρους προσβάσιμους για πεζούς και ποδηλάτες. Φυτεύουμε 300 δέντρα. Επιλέγουμε, μάλιστα, ελληνικά δέντρα και υλικά διότι το Genius Loci, το πνεύμα ενός τόπου, παίζει σημαντικό ρόλο. Επίσης δημιουργούμε ενεργές προσόψεις. Σήμερα στην οδό Πανεπιστημίου υπάρχουν κάποια ασφαλή σημεία, διότι υπάρχει εκεί δραστηριότητα με εστιατόρια, περίπτερα, ξενοδοχεία. Σε άλλα σημεία δεν συμβαίνει το ίδιο. Τίποτε δεν γίνεται στην πρόσοψη εγκαταλελειμμένων κτιρίων, κάτι που δημιουργεί αίσθημα ανασφάλειας. Η ιδέα του θεάτρου των 1.000 δωματίων θα αναζωογονήσει τα κενά κτίρια. Αυτή τη στιγμή ερευνούμε ποια κτίρια είναι άδεια και ποιοι ιδιοκτήτες ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν.

Η ιδέα των μικρών ζωντανών χώρων θα περιοριστεί στο πεδίο του θεάτρου και των εικαστικών δημιουργιών;

Θα μπορούσε να επεκταθεί σε διάφορες μορφές δραστηριοτήτων οι οποίες μάλιστα θα μεταφέρονται από τον έναν χώρο στον άλλον, από το ένα κτίριο στο άλλο. Θα μπορούσαμε να έχουμε νέα εργαστήρια, όπως στο Αμστερνταμ, όπου κτίρια γραφείων χρησιμοποιούνται προσωρινά από ομάδες που κάνουν έρευνες σε νέες εφαρμογές κινητών τηλεφώνων και τεχνολογίας. Τη λέξη θέατρο θα μπορούσαμε να τη δούμε με τη μεταφορική της έννοια για να εντάξουμε μια σειρά διαφορετικών δραστηριοτήτων. Εδώ στην Ουτρέχτη δίπλα στο γραφείο μας λειτουργεί σήμερα ένα μικρό ξενοδοχείο. Πριν ανακαινιστεί το κτίριο το διέθεταν ως προσωρινές κατοικίες με πολύ χαμηλό ενοίκιο. Στο Λονδίνο υπάρχει πρόγραμμα για τα άδεια μαγαζιά τα οποία νοικιάζουν με συμβολικό ενοίκιο μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί. Θα πρέπει να βρούμε τι θα αποδώσει στην Αθήνα. Στη Μόσχα στην περιοχή Sretenka εγκαταστάθηκαν πριν από δεκαπέντε χρόνια καλλιτέχνες. Δημιουργήθηκε, έτσι, μια κοινωνική κοιτίδα και σήμερα τα διαμερίσματα εκεί είναι εξαιρετικά ακριβά και η περιοχή δημοφιλής.

Πώς θα γίνουν, όμως, ασφαλείς οι δρόμοι στη γύρω περιοχή και ειδικά τη νύχτα;

Η ύπαρξη δραστηριοτήτων νωρίς το βράδυ με εστιατόρια, θεατρικές παραστάσεις εξασφαλίζει ότι υπάρχει κίνηση. Θα πρέπει φυσικά να διευκολυνθεί η πρόσβαση στους γειτονικούς δρόμους που τέμνουν τον βασικό άξονα της παρέμβασής μας. Επίσης, μια σημαντική παράμετρος είναι η ύπαρξη καλού φωτισμού. Στο κέντρο της Αθήνας αρκετοί δρόμοι είναι σκοτεινοί όχι μόνο διότι δεν υπάρχει δημόσιος φωτισμός, αλλά και γιατί οι προσόψεις των κτιρίων είναι σκοτεινές. Αντίθετα, στην Ερμού τα μαγαζιά είναι φωτισμένα και ρίχνουν φως στον δρόμο κατά τη διάρκεια της νύχτας, κάνοντας εύκολη και ευχάριστη την πρόσβαση. Αλλά δυο με τρεις δρόμους πιο κάτω οι μεταλλικές προσόψεις τούς κάνουν απρόσιτους τη νύχτα. Μεταλλικές προσόψεις είχαμε και εδώ στην Ουτρέχτη, αλλά απαγορεύτηκαν και η ασφάλεια βελτιώθηκε στους εμπορικούς δρόμους τη νύχτα. Οταν περπατάς ανάμεσα σε μεταλλικές προσόψεις αισθάνεσαι ανασφάλεια. 

Η Ομόνοια έχει περάσει διάφορες φάσεις. Πριν από τους Ολυμπιακούς είχε αποκτήσει ζωντάνια και εμπορική κίνηση.

Η οικονομική κρίση άλλαξε άρδην την κατάσταση. Πώς θα εξασφαλίσετε ότι η αλλαγή αυτή θα διατηρηθεί;

Οι διάφορες φάσεις κοινωνικών αλλαγών δεν μπορούν να ελεγχθούν. Αλλά αν δημιουργήσεις καλό δημόσιο χώρο, τότε οι άνθρωποι φροντίζουν την περιοχή τους, οι ιδιοκτήτες κτιρίων ενδιαφέρονται για τη συντήρησή τους. Η δεντροφύτευση θα ενδυναμώσει το αίσθημα προσβασιμότητας αλλά και το σιντριβάνι με έντονο το στοιχείο του νερού θα μειώσει τη θερμοκρασία. Οι εκτενείς χώροι σκίασης με τα κιόσκια τα οποία δίνουν τη δυνατότητα για λειτουργία καφέ και εστιατορίων θα ενισχύσουν την κίνηση στο κέντρο της πλατείας.

Ποια νομίζετε ότι θα είναι τα οικονομικά πλεονεκτήματα της παρέμβασης;

Στην Ολλανδία, στην πόλη Φλίσινχεν σχεδιάσαμε την περιοχή Μπελάμιπαρκ με στόχο να γίνει πιο προσιτή στους πεζούς. Οι ιδιοκτήτες των μαγαζιών ήταν αρχικά αντίθετοι, αλλά μετά την ολοκλήρωση του έργου το εισόδημά τους αυξήθηκε κατά 30%. Στην Αφρικανπλαϊν στο Ρότερνταμ οι τιμές των ακινήτων αυξήθηκαν μετά τις παρεμβάσεις.