Ντάστιν Χόφμαν: Πρωτάρης στα 76 του και δύσκολος στα νιάτα του

Μπορεί να μην του φαίνεται, αλλά ο Ντάστιν Χόφμαν έχει κλείσει πλέον τα 76 του χρόνια. Και τα τελευταία τρία χρόνια έχει επιλέξει να απέχει από τη μεγάλη οθόνη τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την ερμηνευτική του ιδιότητα. Και γιατί να μην απέχει;



Εχει κατακτήσει δύο Οσκαρ και δεκάδες άλλα βραβεία, και όποιος τσεκάρει τη φιλμογραφία του πέφτει από το ένα αριστούργημα στο άλλο. Στα τέλη της δεκαετίας του '60 κατοχύρωσε θεαματικά την παρουσία του με τον «Καουμπόι του μεσονυκτίου» και τον «Πρωτάρη». Στα 70s  κυριάρχησε με τα «Αδέσποτα σκυλιά», «Λένι ο βρωμόστομος», «Το μεγάλο ανθρωπάκι», «Ο Πεταλούδας», «Ολοι οι άνθρωποι του Προέδρου», «Ανθρωποκυνηγητό» και «Κράμερ εναντίον Κράμερ» - όπου τσίμπησε το πρώτο του Οσκαρ - και στα χρόνια της δεκαετίας του '80 πήρε ένα δεύτερο για τον «Ανθρωπο της βροχής» αφού πρώτα μας γονάτισε στο γέλιο με την τολμηρή επιλογή της «Τούτσι».
Αναφέρουμε εδώ μόνο τις φημισμένες κορυφές του έργου του και όχι τις λιγότερο γνωστές στο ευρύ κοινό στιγμές που από μόνες τους θα αρκούσαν για να εκτοξεύσουν κάποιον πρωτοεμφανιζόμενο στην πρώτη γραμμή των αμερικανών ηθοποιών, αλλά για λόγους που δεν αφορούν την όποια κριτική χάθηκαν στη λήθη (όπως για παράδειγμα, η ερμηνεία του στον αριστουργηματικό - και σήμερα, ξεχασμένο - «Ηρωα κατά λάθος» του Στίβεν Φρίαρς το 1992).
Εκπρόσωπος της λεγόμενης γενιάς του Actor's Studio που άλλαξε μια για πάντα την υποκριτική τέχνη, γιος μιας πιανίστριας της τζαζ («προσπάθησα να μάθω μουσική αλλά δεν ήμουν τόσο καλός όσο η μητέρα μου - αν ήμουν, φαντάζομαι τώρα θα έδινα συναυλία αντί για συνέντευξη») και ενός διακοσμητή σκηνικών, ο Ντάστιν Χόφμαν δεν σταμάτησε ποτέ να προκαλεί τον εαυτό του, αναλαμβάνοντας συχνά «κόντρα» ρόλους, πολλές φορές μάλιστα και σε ταινίες που με το ζόρι έβλεπες ολόκληρες. Και όταν το έκανες, το έκανες μόνο και μόνο γι' αυτόν. Τι άλλο άλλωστε θα σε υποχρέωνε να δεις ολόκληρο το «Ιστάρ»;
«Κόντρα» ρόλος όμως θα μπορούσε να θεωρηθεί και αυτός του σκηνοθέτη. Γιατί με το «Κουαρτέτο» που προβάλλεται στις ελληνικές αίθουσες, ο Χόφμαν επιχειρεί το πέρασμα πίσω από την κάμερα, φιλμάροντας μια εξόχως τρυφερή δραματική κομεντί, συγκεντρώνοντας μάλιστα και μια αξιοσέβαστη παρέα «υπερηλίκων»: ανάμεσά τους την πολυβραβευμένη 78χρονη ηθοποιό Μάγκι Σμιθ (βραβευμένη με δύο Οσκαρ) και τον 75χρονο άγγλο ηθοποιό σερ Τομ Κόρτνεϊ (τον θυμόμαστε σε σημαντικές βρετανικές ταινίες της δεκαετίας του '60 όπως ο «Μπίλι ο ψεύτης» και η «Μοναξιά του δρομέα μακρινών αποστάσεων», αλλά και στον «Δόκτορα Ζιβάγκο» όπως και στον «Αμπιγέρ» του 1983 πλάι στον Αλμπερτ Φίνεϊ). Και πολύ άργησε. «Η αλήθεια είναι πως η επιθυμία μου να σκηνοθετήσω υπήρχε από την αρχή της καριέρας μου. Απλώς, τα επόμενα σαράντα χρόνια ήμουν πολύ απασχολημένος ή, ακόμη χειρότερα, δεν μπορούσα να βρω κάποιον να με εμπιστευτεί. Φταίω κι εγώ όμως. Εχασα πολλά χρόνια περιμένοντας το "σωστό" σενάριο, βρήκα δηλαδή μια καλή αφορμή για να μην κάνω τίποτα, μιας και το σενάριο ποτέ δεν είναι το "σωστό". Ε, κάποια στιγμή το πήρα επιτέλους απόφαση».

Βρετανική η παραγωγή (βασίζεται στο ομώνυμο θεατρικό έργο του Ρόναλντ Χάργουντ) και λογικά ο νεόκοπος σκηνοθέτης επέλεξε να «στήσει» και την παγκόσμια πρεμιέρα του στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Λονδίνου, λίγες ημέρες πριν από την τιμητική του βράβευση από τη Βρετανική Ακαδημία Κινηματογράφου, μίλησε στα Νέα και στον Άκη Καπράνο:  
«Το θέμα μπορεί να ήταν "αγγλικό", αν και αδυνατώ να διαχωρίσω το δράμα σε εθνικότητες, στην ουσία του όμως το έργο μιλάει για τα γηρατειά. Και, όπως αντιλαμβάνεστε, το ζήτημα με ενδιαφέρει. Ηθελα να καταγράψω τι σημαίνει να μεγαλώνεις, να νιώθεις πως πλησιάζεις προς το τελευταίο κομμάτι της ζωής σου και αυτό απαιτεί μια γενναιότητα - κυρίως από τους ηθοποιούς. Που ναι, ήταν Αγγλοι, αλλά τι σημαίνει αυτό ακριβώς; Στο φινάλε, υπάρχουν καλοί και κακοί ηθοποιοί. Και η ομάδα μας ήταν πολύ δυνατή - το ξέραμε από την αρχή αυτό. Ετσι, όλοι ήταν ελεύθεροι να συνεισφέρουν στο σενάριο, μιας και το ζήτημα τους αφορούσε προσωπικά. Ο Τομ Κόρτνεϊ γύριζε μια άλλη ταινία παράλληλα και μπορούσε να με πάρει τηλέφωνο μέσα στη νύχτα για να μου πει μια ιδέα ή μια έμπνευση. Το ίδιο και οι υπόλοιποι. Η Μάγκι Σμιθ ειδικά δείχνει να ανανεώθηκε. Οταν ξεκινήσαμε την όλη περιπέτεια, ήθελε να εγκαταλείψει την υποκριτική. Τώρα δουλεύει ασταμάτητα και το απολαμβάνει! Στα γυρίσματα του "Κουαρτέτου" το κλίμα ήταν απρόσμενα θετικό και όλοι σύντομα είχαμε πιστέψει απόλυτα σε αυτό που κάναμε».
«Μην κατηγορείτε τον ηθοποιό»
Ο ίδιος ο Χόφμαν πάντως έχει τη φήμη του «δύσκολου» ηθοποιού και δεν είναι λίγοι οι σκηνοθέτες εκείνοι που ορκίστηκαν να μην ξαναδουλέψουν μαζί του. Ο Σίντνεϊ Πόλακ, για παράδειγμα, κέρδισε Οσκαρ σκηνοθεσίας για το «Τούτσι» αλλά παρ' όλα αυτά δήλωσε πως «θα το έδινα πίσω στην Ακαδημία αν μπορούσαν να μου επιστρέψουν τους εννέα μήνες που πέρασα με τον Ντάστιν Χόφμαν». Σήμερα, ο ηθοποιός-σκηνοθέτης, δηλώνει μετανιωμένος...
«Το να σκηνοθετείς μια ταινία μοιάζει με το να βρίσκεσαι στη μέση ενός τούνελ δίχως να βλέπεις την έξοδο. Ναι, οι ιστορίες που έχετε ακούσει για μένα είναι αληθινές, αν και κάποιοι σκηνοθέτες, πιστέψτε με, το άξιζαν. Κι εγώ όμως υπήρξα αφελής, το παραδέχομαι. Μπορούσα να σπαταλήσω πολύτιμη ώρα γυρίσματος προτείνοντας ιδέες στους σκηνοθέτες μου, ανίδεος για το καθημερινό μαρτύριο του να οργανώσεις ένα γύρισμα όπου, φυσικά, δεν ξέρεις ποτέ αν η ταινία που γυρίζεις θα προκύψει κλασική. Είμαι σίγουρος πως ούτε οι πρωταγωνιστές της "Καζαμπλάνκα" είχαν αυτή τη διαίσθηση».
«Ετσι όμως δεν συμβαίνει στο σινεμά;» ρωτάω κι εκείνος σοβαρεύει:
«Ακόμη και ο λιγότερο ξύπνιος σε αυτή τη δουλειά ξέρει πως πρέπει να αυτοπροστατεύεται. Με κάθε τρόπο. Για τους ηθοποιούς, ο κινηματογράφος είναι μια μπασταρδεμένη μορφή τέχνης. Σκεφτείτε πως δεν μας επιτρέπεται η είσοδος στην αίθουσα του μοντάζ. Ενας σκηνοθέτης μπορεί να σου ζητήσει μια γκάμα αντιδράσεων που για σένα να είναι ψεύτικες και ανειλικρινείς. Εμείς το κάνουμε γιατί είναι ο σκηνοθέτης μας και αυτός τις επιλέγει για να προβληθούν σε μια τεράστια οθόνη. Να το θυμόσαστε αυτό την επόμενη φορά που θα δείτε μια κακή ερμηνεία. Μην κατηγορήσετε τον ηθοποιό».
Και το επιμύθιο; «Εχεις λίγο χρόνο, ελάχιστο, για να κάνεις ό,τι θέλεις. Προσπάθησε να μην είσαι κόπανος - και έχε τον νου σου, γιατί οι περισσότεροι το αντιλαμβάνονται συνήθως την τελευταία στιγμή».