Ο Κων/νος Δοξιάδης μέγιστος Έλληνας αρχιτέκτονας έκτισε σε όλο τον πλανήτη αλλά έφυγε 28/6/1975

Ο ίδιος έμελλε να ακολουθήσει τα πατρικά βήματα και σε ότι αφορά ένα επάγγελμα με ευρύτατη κοινωνική σημασία, όσο και στην πολιτική, ως εξωκοινοβουλευτικό στέλεχος.

Αποφοίτησε από την Αρχιτεκτονική Σχολή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου το 1935 κι ένα χρόνο αργότερα ανακηρύχθηκε διδάκτωρ Μηχανικός από το Πανεπιστήμιο Charlottenburg του Βερολίνου.

Το 1937 διορίστηκε μηχανικός της Πολεοδομικής Υπηρεσίας της Διοικήσεως Πρωτευούσης. Από το 1940 ως το 1945 διετέλεσε Προϊστάμενος της Πολεοδομικής Υπηρεσίας και Προϊστάμενος του Γραφείου Χωροταξικών και Πολεοδομικών Ερευνών και Μελετών (ΓΧΠΜΕ).

Στη διάρκεια της Κατοχής υπήρξε αρχηγός της αντιστασιακής ομάδας «Ήφαιστος», ενώ εξέδιδε ένα περιοδικό, τη μοναδική έκδοση τεχνικού περιεχομένου σε όλα τα κατεχόμενα εδάφη, με τίτλο «Χωροταξία - Πολεοδομία -Αρχιτεκτονική».

Μετά την απελευθέρωση, το 1945, ως μέλος της Ελληνικής Αντιπροσωπείας ειδικός σε θέματα ανοικοδόμησης, συμμετείχε στο Συνέδριο για την Ειρήνη στον Άγιο Φραγκίσκο των ΗΠΑ, αλλά και σε αποστολές στην Αγγλία, Γαλλία.

Την περίοδο 1945-1951 ο Κ.Α. Δοξιάδης υπήρξε ένα από τα βασικά πρόσωπα στην προσπάθεια ανασυγκρότησης της χώρας μας. 

Μέσα από διαφορετικές θέσεις, πρώτα ως Υφυπουργός Ανοικοδόμησης - Γενικός Διευθυντής Ανοικοδομήσεως (1945 -1948) και στη συνέχεια ως Συντονιστής Ανασυγκρότησης και υπηρεσιακός Υφυπουργός Υπουργείου Συντονισμού, εργάστηκε για την επάνοδο της χώρας σε αναπτυξιακούς ρυθμούς. 

Το 1947 ηγήθηκε της Ελληνικής αντιπροσωπείας στη Διεθνή Διάσκεψη Οικισμού, Πολεοδομίας και Ανοικοδομήσεως του ΟΗΕ, ενώ την περίοδο 1949-1950 ήταν ο επικεφαλής της αντιπροσωπείας στις διαπραγματεύσεις για τις Ιταλικές πολεμικές επανορθώσεις.

Το 1951 εγκατέλειψε τις δημόσιες θέσεις και βγήκε στην ιδιωτική «αγορά». Ίδρυσε, μαζί με μια μικρή ομάδα αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων, με αρκετούς από τους οποίους είχε συνεργαστεί κατά την περίοδο της Ανοικοδόμησης, το Τεχνικό Γραφείο Δοξιάδη (Doxiadis Associates), στην οδό Πανεπιστημίου 10, ως ένα κοινό Τεχνικό Γραφείο.

Το Γραφείο μεγεθύνθηκε και το 1957 μεταστεγάστηκε στο ιδιόκτητο κτίριο επί της Στρατιωτικού Συνδέσμου 24, κάτω από την περιφερειακή οδό του Λυκαβηττού.

Πηγή: Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη - Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη

Εκεί, το 1959, ίδρυσε το Αθηναϊκό Τεχνολογικό Ινστιτούτο (ΑΤΙ) και τον Αθηναϊκό Τεχνολογικό Όμιλο (ΑΤΟ), ως ένα μη κερδοσκοπικό, ιδιωτικό ερευνητικό και εκπαιδευτικό ινστιτούτο, με κύρια δραστηριότητα την πρώτη στην Ελλάδα Σχολή Τεχνικών Βοηθών/Σχεδιαστών και γενικότερα για την προώθηση της Έρευνας και Εκπαίδευσης, της Τεχνικής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα και σε άλλες αναπτυσσόμενες περιοχές, αλλά και εκπαιδευτικών και πολιτιστικών προγραμμάτων.

Το 1963, ίδρυσε την Doxiadis International Co. Ltd. - Consultants on Development & Ekistics, η οποία επέκτεινε τη δράση της στις 4 από τις 5 Ηπείρους του πλανήτη, αναλαμβάνοντας έργα και προγράμματα σε 44 χώρες, με γραφεία στις ΗΠΑ, Ιράκ, Σαουδική Αραβία, Πακιστάν, Μπαγκλαντές, Νιγηρία, Γκάνα, Λιβύη, κ.ά.

Την ίδια χρονιά ίδρυσε το Αθηναϊκό Κέντρο Οικιστικής (ΑΚΟ) για Μεταπτυχιακή Εκπαίδευση, Έρευνα, Τεκμηρίωση, Διεθνείς Σχέσεις κλπ.

Το 1964, κάνει ένα ακόμη πρωτοποριακό βήμα ιδρύοντας την «Ηλεκτρονικοί Διερευνηταί Δοξιάδη Α.Ε.» (Doxiadis Associates Computer Center), η οποία φέρνει στην Ελλάδα το 1969 τον πρώτο Η/Υ UNIVAC 1107, σύμφωνα με πληροφορίες από το greekarchitects.gr.

Παράλληλα, ο Κ.Α. Δοξιάδης υπήρξε αντιπρόσωπος της Ελλάδας (1963 - 1964) στην 1η συνεδρίαση της Επιτροπής Κατοικίας και Προγραμματισμού του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη και πρόεδρος της συνεδρίας για τα Αστικά προβλήματα στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για την Εφαρμογή της Επιστήμης και Τεχνολογίας προς Όφελος των Λιγότερο Ανεπτυγμένων Περιοχών του Κόσμου στη Γενεύη, το 1963.

Από το 1958 ως το 1971, δίδαξε οικιστική στο ΑΤΟ και ΑΚΟ (τα δικά του σχολεία), ενώ παράλληλα έδινε διαλέξεις σε πολλά πανεπιστήμια της Αμερικής, όπως, επίσης, στην Οξφόρδη και στο Δουβλίνο.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Κ.. Α. Δοξιάδης αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα με την υγεία του, κτυπημένος από πολύ σπάνια αρρώστια [πλάγια αμυοτροφική σκλήρυνση] η οποία τον οδήγησε μέσα σε τρία χρόνια σε ολική παράλυση και τελικά στο θάνατο. 

Ο Δοξιάδης αντιμετώπισε την ασθένειά του με φοβερό θάρρος και αξιοπρέπεια κρατώντας ως το τέλος σημειώσεις για την ασθένειά του, με σκοπό, όπως έλεγε, να βοηθήσει μελλοντικούς ερευνητές.

Πέθανε στο σπίτι του στην Αθήνα, στις 28 Ιουνίου 1975, στις 11π.μ.

Ανθή Δοξιάδη: «Πώς ο πατέρας μου σφράγισε την αισθητική μου σκοπιά του κόσμου»

Η ψυχολόγος και συγγραφέας θυμάται τον εμβληματικό αρχιτέκτονα-πολεοδόμο Κωνσταντίνο Δοξιάδη («που αποκαλούσε τον εαυτό του μάστορα») και όσα της έμαθε για τη ζωή και το αισθητικώς οράν.

«Tον φυλάω στην καρδιά μου», λέει, «συνέχεια, 40 χρόνια από όταν έφυγε», σαν σήμερα, 28 Ιουνίου 1975.

Tον φυλάω στην καρδιά μου, συνέχεια, 40 χρόνια από όταν έφυγε. Κάθε φορά που γεννιέται ένα δισέγγονό του, σκέφτομαι πόσο θα καμάρωνε. 

Κάθε φορά που λένε αυτά τα μικρά παιδάκια κάτι τόσο έξυπνο ή ζωγραφίζουν κάτι τόσο μαγευτικό, να το έβλεπε. 

Όταν όλα είναι δύσκολα και μαύρα σκέφτομαι «τι θα έλεγε ο Πατέρας». Τον θυμάμαι να λέει «βάλ’ τα στη ζυγαριά, τα καλά, τα κακά, και αποφάσισε». 

Όταν όλα είναι ηλιόλουστα ή συμβαίνει κάτι πολύ καλό λυπάμαι που δεν θα το χαρεί. Όταν πήρα το Διδακτορικό μου, τη στιγμή που μου το ανακοίνωσαν, χωρίς να σκεφτώ τίποτα, κοίταξα προς τα πάνω και του έκλεισα το μάτι. 

«Τα καταφέραμε… Παρά την παράδοξη πίστη σας ότι δεν είναι πράγματα για τις γυναίκες αυτά»! Ναι, όλη μου τη ζωή του μιλούσα στον πληθυντικό. Που για μένα έχει ακόμα μια τρυφερή αίσθηση αγάπης και σεβασμού. Δεν δηλώνει, πάντως, απόσταση και επισημότητα. Του ταίριαζε ο πληθυντικός. 

Ήταν πολλά. Αυστηρός, τρυφερός, αυταρχικός, δημοκρατικός, γενναίος, προοδευτικός, δίκαιος, παλιομοδίτης, αστείος, γενναιόδωρος, δύσκολος, απαιτητικός, όλα μαζί ο πατέρας μου ο αρχιτέκτονας – πολεοδόμος, που αποκαλούσε τον εαυτό του «μάστορα

Ναι, νομίζω ότι σφράγισε την αισθητική μου σκοπιά του κόσμου ένα σούρουπο που τον βρήκα στην κουπαστή ενός καϊκιού να κοιτάζει λυπημένος την άκρη ενός νησιού που πλησιάζαμε. – «Τι συμβαίνει;» τον ρώτησα. – «Βλέπεις αυτά τα μικρά σπιτάκια στο ακρωτήρι; Σκέφτομαι ότι δεν θα μπορέσω ποτέ να χτίσω κάτι τόσο όμορφο, όπως αυτοί οι μαστόροι του χωριού».

Νομίζω ότι ολόκληρο το Islamabad που έχτισε αργότερα δεν τον παρηγόρησε. Έμαθα τι είναι αληθινά όμορφο, όμως. «Ήταν πολλά. Αυστηρός, τρυφερός, αυταρχικός, δημοκρατικός, γενναίος, προοδευτικός, δίκαιος, παλιομοδίτης, αστείος, γενναιόδωρος, δύσκολος, απαιτητικός, όλα μαζί ο πατέρας μου…» 

Έκοβε γιασεμιά και γαρδένιες και τις έβαζε το πρωί στο πιάτο μας. Ο ίδιος που με πέταξε από τη βάρκα, για να μάθω να κολυμπάω. Και αμέσως έπεσε κι αυτός, ώσπου να βγω στην επιφάνεια. 

Ο ίδιος που με άφησε να κλαίω ώρες μπρός σε ένα φλιτζάνι με κατσικίσιο γάλα που μόλις είχαν αρμέξει. 

Ο ίδιος που κάθε βράδυ μας έλεγε το παραμύθι για τις περιπέτειες στο νησί του Γιώργη και του Κωνσταντή, που στην Τουρκοκρατία όλο καλές, γενναίες πράξεις κάνανε στο νησί τους και σώζανε ανθρώπους. 

Ο ίδιος που μας έδινε καραμέλες με το σταγονόμετρο, μια Κυριακή, γυρνώντας το μεσημέρι, έφερε ένα σακουλάκι καραμέλες μενεξεδί βιολέτα, στάθηκε χαμογελαστός και μας κοίταζε τα τρία μικρά κοριτσάκια του που παίζαμε και πέταξε με δύναμη τη σακούλα στο πάτωμα, που έσκασε γεμίζοντας τον κόσμο γέλια και χαρά! Και έμαθα να μπορώ να κάνω μικρές τρέλες που δίνουν χαρά. Έξω από το κουτί. 

«Τώρα που είμαστε σε τέτοιο χάλι σαν χώρα είναι η πρώτη φορά που χαίρομαι που δεν είναι εδώ. Θα ήταν τόσο λυπημένος». 

Φωτογραφία: Προσωπικό αρχείο Ανθής Δοξιάδη

Μας έκανε το παιχνίδι των «20 Eρωτήσεων», τύπου «τι χρώμα μάτια έχει ο περιπτεράς στη γωνία;» κι έτσι έμαθα να παρατηρώ και πέρα από τα μάτια των ανθρώπων. Για βόλτα με πήγαινε στην Ακρόπολη και μου έλεγε να διαλέξω ποια γραβάτα θα βάλει, παρ’ όλο που αντιπαθούσε τις γραβάτες. 

Πάντα μια πράσινη. Που την έλεγε «εκπληκτική επιλογή». Και απέκτησα εμπιστοσύνη στον εαυτό μου. Και που πάντα όταν ταξίδευε, δεν έφευγε χωρίς το «Νανάκι», μια μικροσκοπική ξύλινη κούκλα σαν το μικρό του δάχτυλο, που του είχα χαρίσει ξοδεύοντας όλο μου το χαρτζιλίκι. Και ήξερα ότι θα γυρίσει πίσω ασφαλής.

 Όταν γεννήθηκε ο αδελφός μου, έκανε σαν τρελός από τη χαρά του. Ήταν η πρώτη φορά που κατάλαβα τι σπουδαίο πράγμα είναι το… αγοράκι. 

Και μου κόλλησε η ιδέα από τότε! Τώρα που είμαστε σε τέτοιο χάλι ως χώρα είναι η πρώτη φορά που χαίρομαι που δεν είναι εδώ. Θα ήταν τόσο λυπημένος, είχε δηλώσει στο παρελθόν, σύμφωνα με πληροφορίες από το andro.gr.