Ακαθάριστη εγχώρια ευτυχία... Ο Μπερνάνκε φιλοσοφεί περί χρήματος

Του Brendan Greeley

«Τα πανεπιστημιακά συγγράμματα περιγράφουν την οικονομική επιστήμη ως τη μελέτη της κατανομής των περιορισμένων πόρων», δήλωσε χθες ο Ben Bernanke. Πρόκειται για έναν ορισμό που μπορεί να προσφέρει απάντηση στο «τι» αλλά σίγουρα όχι στο «γιατί».

Ο Bernanke μιλούσε στη Διεθνή Ένωση για την Έρευνα του Εισοδήματος και του Πλούτου και το «γιατί» δεν είναι ένα ερώτημα που ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ τείνει να απευθύνει μπροστά σε οποιοδήποτε κοινό. Η Fed έχει επιφορτιστεί με δύο συγκεκριμένα, μετρήσιμα καθήκοντα: να κρατά το ποσοστό ανεργίας χαμηλά και τις τιμές σταθερές. Αυτοί είναι δείκτες, αριθμοί σε μια κλίμακα και αν ένας πρόεδρος καταφέρνει να τους κρατά στα επίπεδα που θα πρέπει να είναι, μπορεί να αισθάνεται ικανοποιημένος ότι έχει κάνει τη δουλειά του. Υπό αυτή την έννοια, ο Bernanke παίζει το πιο πολύπλοκο βιντεοπαιχνίδι στον κόσμο.

Στην ομιλία της Δευτέρας ωστόσο ο Bernanke βγήκε από τους κανόνες του παιχνιδιού. Ρώτησε το κοινό του γιατί τελικά θα πρέπει να διατηρούνται οι τιμές σταθερές και η ανεργία να μειώνεται. Οι αριθμοί αυτοί σημαίνουν κάτι για τους ανθρώπους. Σημαίνουν την ικανοποίηση, τη δυνατότητα τους να ζουν με όσα διαθέτουν. Σημαίνουν την ευτυχία. Αυτές οι λέξεις κάνουν τους οικονομολόγους να αισθάνονται άβολα. Η ευτυχία δεν επιδέχεται υπολογισμών. Όταν τα πράγματα δεν μπορούν να μετρηθούν, δεν μπορούν να ενσωματωθούν σε ένα μοντέλο και οι οικονομολόγοι δεν χρησιμοποιούν μοντέλα, τότε δεν θεωρούνται επιστήμονες.

Τη Δευτέρα, ο Bernanke δεν μιλούσε σαν επιστήμονας. Μιλούσε σαν φιλόσοφος. «Ο απώτερος σκοπός των οικονομικών, φυσικά, είναι να κατανοήσουν και να προάγουν τη βελτίωση της ευημερίας», είπε. Σε μία αίθουσα γεμάτη από οικονομολόγους, άφησε να εννοηθεί ότι οι δείκτες που εκείνοι μετρούν, όπως το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν ή η προσωπική καταναλωτική δαπάνη, είναι ανεπαρκείς για την υλοποίηση του σκοπού αυτού. "Τα συγκεντρωτικά στατιστικά στοιχεία μπορούν ορισμένες φορές να αποκρύψουν σημαντικές πληροφορίες", είπε. Μετάφραση: Οι άνθρωποι είναι δυστυχισμένοι και δεν ξέρουμε ακριβώς γιατί. "Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε καλύτερες και πιο άμεσες μετρήσεις της οικονομικής ευημερίας», είπε, «αυτός πρέπει να είναι ο απώτερος στόχος της πολιτικής μας". Μετάφραση: Ξέρω ότι είναι δύσκολο να μετρηθεί η ευτυχία. Ξεκινήστε να το κάνετε, ούτως ή άλλως.

"Τα οικονομικά, ως επιστημονικός κλάδος, τείνουν να αλλάζουν την οπτική τους κατά τη διάρκεια μιας κρίσης", λέει ο Jerry Evensky. Διδάσκει οικονομική ιστορία στη Σχολή Maxwell School of Citizenship & Public Affairs του Πανεπιστημίου Syracuse. Οι εξεγέρσεις του 1848 μας έδωσαν τον Karl Marx και τον John Stuart Mill, οι οποίοι συμφώνησαν τουλάχιστον ότι ο καπιταλισμός δεν λειτουργεί. Πρότειναν διαφορετικές συνταγές για τη διόρθωσή του. Η Μεγάλη Ύφεση βοήθησε να διαμορφωθούν και εν συνεχεία να διαδοθούν οι ιδέες του John Maynard Keynes, ο οποίος διαπίστωσε ότι η οικονομική απογοήτευση ήταν ένα πολιτικό πρόβλημα. Η ύφεση και η ανάκαμψη των τελευταίων πέντε ετών, λέει ο Evensky, δεν έχει αναδείξει έναν  Mill έναν Keynes (ή έναν Μαρξ). Ως επιστημονικός κλάδος, τα οικονομικά δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους στην εξέταση των βασικών υποθέσεων. Ο Evensky χαρακτηρίζει την άποψη των ακαδημαϊκών οικονομολόγων για το επάγγελμά τους ως ότι «είχαμε μια μικρή αποτυχία, αλλά θα επανέλθουμε στην τροχιά". "Με το γάντι", λέει, "ο Bernanke παρότρυνε τους οικονομολόγους να θέσουν στους εαυτούς τους δυσκολότερα ερωτήματα".

Η κρίση δεν οδήγησε τις κορυφαίες οικονομικές σχολές στις Ηνωμένες Πολιτείες να αλλάξουν τα μαθήματα στα διδακτορικά τους. Αλλά ο Bernanke και ο Evensky δεν είναι μόνοι τους. Πέρυσι, ο Robert Shiller, οικονομολόγος του Γέιλ, τόσο αναγνωρισμένος που απέκτησε δείκτη με το όνομά του, έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο “Economists as Worldly Philosophers". Ο Άνταμ Σμιθ, ο Καρλ Μαρξ, ο John Stuart Mill, ο John Maynard Keynes: Όλοι αυτοί οι άνδρες "είχαν καταπιαστεί με το γενικότερο πνευματικό ρεύμα της εποχής τους". έγραφε. Ήταν φιλόσοφοι. Ο Shiller αποκαλεί τα οικονομικά μια "ηθική επιστήμη", η οποία θα πρέπει να "καθοδηγείται από τον ευρύτερο ηθικό σκοπό της βελτίωση της διαβίωσης του ανθρώπου". Ο Shiller, όπως ο Bernanke, λέει ότι δεν αρκεί να αντιστρέφονται τα νούμερα. Θα πρέπει να κάνουν τους ανθρώπους ευτυχισμένους.

Στην ομιλία του τη Δευτέρα, ο Bernanke έκανε ειδική αναφορά στο δείκτη της «Ακαθάριστης Εγχώριας Ευτυχίας» του Βασιλείου του Μπουτάν και στον Δείκτη Καλύτερης Ζωής του ΟΟΣΑ, ο οποίος συγκρίνει την ποιότητα της ζωής στις χώρες-μέλη. Και πρότεινε οι οικονομολόγοι να μετρούν την ασφάλεια στην εργασία, την εμπιστοσύνη για τις μελλοντικές προοπτικές απασχόλησης, το βαθμό της αύξησης της κινητικότητας και τις αλλαγές στην κατανομή του εισοδήματος. Στον Jerry Evensky, τα λόγια αυτά θυμίζουν πολύ τον Άνταμ Σμιθ, ο οποίος θεωρούσε τον εαυτό του ηθικό φιλόσοφο. "O Smith πίστευε πως το μέτρο της κοινωνίας είναι πως τα πάει η εργατική τάξη», λέει ο Evensky, "η μέτρηση για μια καλή ζωή δεν είναι υλική ευημερία, αλλά η ασφαλής ηρεμία".

Πριν από δύο χρόνια, ο Bernanke έδωσε μια ομιλία  σε εναρκτήρια τελετή στο πανεπιστήμιο της Νότιας Καρολίνας. Απολογήθηκε που μιλούσε για οικονομικά σε μια ομάδα φοιτητών που γιόρταζε το 22ο έτος της ηλικίας της και συνέχισε μιλώντας για την ευτυχία. Η ευτυχία είναι ακριβώς εκεί στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, είπε, για αυτό και θα πρέπει να την μελετήσουμε. Παρέθεσε πολλές λεπτομέρειες όσον αφορά το "Παράδοξο Easterlin", τη διαπίστωση του οικονομολόγου Richard Easterlin πως πάνω από ένα ορισμένο επίπεδο εισοδήματος, τα περισσότερα χρήματα δεν αγοράζουν περισσότερη ευτυχία. Ή, όπως συνηθίζουν να λένε οι γονείς στα παιδιά τους, "το χρήμα δεν αγοράζει την ευτυχία", είπε ο πρόεδρος της Fed, προσθέτοντας ότι "όπως θα απαντούσε ένας οικονομολόγος: "τουλάχιστον όχι από μόνο του". Απευθυνόμενος στον οικονομολόγο, ο Bernanke τώρα λέει: Το χρήμα δεν αγοράζει την ευτυχία. Ψάξε και βρες τι κάνει.

Ο Greeley είναι συνεργάτης συντάκτης του Bloomberg Businessweek.

Πηγή: capital.gr