Η ψυχική υγεία είναι ακόμη πιο σημαντική από όσο πιστεύουμε - υπαρκτή η συσχέτιση «μυαλού - σώματος»

Σήμερα έχει έρθει στην επιφάνεια περισσότερο από ποτέ λόγω της πανδημίας και των διαδοχικών lockdown η σημασία της ψυχικής υγείας και η επίδρασή της στη σωματική μας υγεία. Υπάρχει μία λεπτή ισορροπία ανάμεσά τους, μία ισορροπία που είναι γνωστή από την αρχαιότητα.

Ο Σωκράτης για παράδειγμα, τόνισε πως πρέπει να προηγείται η ψυχική θεραπεία της θεραπείας του σώματος, που και πάλι πρέπει να είναι γενική και να μην εντοπίζεται μόνο στο μέρος που νοσεί και πάσχει: Είναι καλύτερο να θεραπεύσετε την ψυχή, πριν θεραπεύσετε το σώμα, καθώς η υγεία και η ευτυχία εξαρτώνται τελικά από την κατάσταση της ψυχής. Υποστήριξε πως όλα τα πράγματα, τόσο τα καλά όσο και τα κακά, προέρχονται από την ψυχή και εξαπλώνονται στο σώμα.

Η συσχέτιση «μυαλού-σώματος» είναι υπαρκτή!

Τη δεκαετία του 1970, με τον τομέα της ψυχο-νευρο-ανοσολογίας να βρίσκεται σε άνθιση, στα πρώτα του πειράματα ο Ρόμπερτ Άντερ αποκαλύπτει ένα μεγάλο αριθμό στοιχείων που οδήγησαν σταδιακά στην αναγνώριση διαφόρων στρεσογόνων παραγόντων και των αρνητικών επιπτώσεών τους στη ψυχική υγεία, στην ανάρρωση και στη γήρανση.

Επίσης απέδειξε τη σημασία των θετικών συναισθημάτων και τα προστατευτικά τους αποτελέσματα στην υγεία μας, όπως η ευτυχία, η αίσθηση του «ανήκειν» και του σκοπού ή νοήματος στη ζωή. Η θετική αυτή επίδραση έρχεται μέσα από την αποτελεσματική ρύθμιση του στρες και μιας καταθλιπτικής συμπτωματολογίας αλλά και γενικότερα, προάγοντας την ψυχική και τη σωματική μας υγεία.

Ο Ρόμπερτ Άντερ, καθηγητής ψυχιατρικής και ψυχολογίας στην Ιατρική Σχολή του Ρότσεστερ, συνέδεσε το άγχος με την σωματική ασθένεια. Ήταν από τους πρώτους επιστήμονες που έδειξαν πώς οι ψυχικές διεργασίες επηρεάζουν το ανοσοποιητικό σύστημα, ένα εύρημα που άλλαξε τη σύγχρονη ιατρική.

Στα ευρήματά του περιλαμβάνονται έννοιες που κάποτε θεωρούνταν «μαγική σκέψη», όπως ότι ο διαλογισμός βοηθά στη μείωση της αρτηριακής πίεσης, οι κοινωνικοί δεσμοί βελτιώνουν την επιβίωση από τον καρκίνο, οι άνθρωποι υπό πίεση είναι ευάλωτοι σε κρυολογήματα, τα εικονικά φάρμακα (placebo) λειτουργούν όχι μόνο στο ανθρώπινο μυαλό αλλά και σε υποτιθέμενα ευσταθή κύτταρα.

Απέδειξε επιστημονικά ότι το άγχος επιδεινώνει την ασθένεια - μερικές φορές ακόμη και την προκαλεί - και ότι η μείωση του στρες είναι απαραίτητη στην υγειονομική περίθαλψη. Δικαίωσε τις γιαγιάδες μας που έλεγαν: Σταμάτα να ανησυχείς, γιατί θα αρρωστήσεις!. Όπως ανέφερε και ο Δρ. Ράμπιν (ιδρυτής του Κέντρου Εγκεφάλου, Συμπεριφοράς και Ανοσίας στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου του Πίτσμπουργκ) για τον Άντερ, Τράβηξε το ενδιαφέρον στον τομέα και κατέστησε δυνατή την απόδειξη της συσχέτισης μυαλού-σώματος.

Είναι γνωστή πλέον η τάση μας να σωματοποιούμε, δηλαδή να μετατρέπουμε το άγχος και την αγωνία σε πιο συγκεκριμένα σωματικά συμπτώματα που κάποτε μπορεί και να αποτελέσουν την αφορμή για την έναρξη μιας μείζονος ψυχικής διαταραχής ή ψυχοσωματικής νόσου, για παράδειγμα. Η σωματοποίηση, που μπορεί να θεωρηθεί ως «υπεράσπιση του Εγώ», είναι μια ασυνείδητη διαδικασία και οι άνθρωποι που σωματοποιούν, σχεδόν εξ ορισμού, δεν γνωρίζουν την ψυχολογική προέλευση των σωματικών τους συμπτωμάτων.

Οι ψυχολογικοί στρεσογόνοι παράγοντες μπορούν να οδηγήσουν σε σωματικά συμπτώματα όχι μόνο με την σωματοποίηση, η οποία είναι μια ψυχική διαδικασία, αλλά και με διαδικασίες που περιλαμβάνουν το νευρικό, το ενδοκρινικό και το ανοσοποιητικό σύστημα, πχ. μελέτη απέδειξε πως οι πρώτες 24 ώρες πένθους αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιακών επεισοδίων κατά 21 φορές.

Σήμερα ο άνθρωπος αντιμετωπίζεται με ολιστική ματιά…

Σήμερα, η λεπτή αυτή ισορροπία έχει αποδειχθεί επανειλημμένα, όπως και η αλληλεπίδραση ψυχικής – σωματικής υγείας. Άτομα με ψυχικές διαταραχές έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αρρωστήσουν και σωματικά, πχ. να παρουσιάσουν κατά 50% μεγαλύτερες πιθανότητες καρδιαγγειακών παθήσεων, τριπλάσιες πιθανότητες εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη, και αντίστροφα, ασθενείς με χρόνιες σωματικές παθήσεις, έχουν αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης ψυχικής διαταραχής, όπως αγχώδους ή καταθλιπτικής συμπτωματολογίας, σε σχέση με το γενικό πληθυσμό.

Δεν είναι τυχαίο που σήμερα ο ασθενής αντιμετωπίζεται με ένα πιο ολιστικό τρόπο, καθώς δεν εξετάζεται μόνο η βιολογική υπόσταση του ατόμου αλλά λαμβάνονται υπόψη η ψυχολογική και κοινωνική του διάσταση, μέσα από το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο (G. Engel, 1977).

Πιο απλά, σήμερα υπάρχει συνεργασία ανάμεσα στους οργανικούς γιατρούς και ψυχιάτρους ή ψυχολόγους, ώστε ο ασθενής να διατηρήσει την ξεχωριστή του ανθρώπινη ιδιότητα και την σωματική και ψυχική του υγεία. Μάλιστα, κάτω από την ολιστική αυτή ματιά, μπαίνει και η υποστηρικτική σχέση από το συγγενικό περιβάλλον του αρρώστου, που συνήθως χρειάζεται μία σχετική καθοδήγηση, σύμφωνα με την Μαρίνα Μόσχα και το psychologynow.gr.

Όλοι μας έχουμε ακούσει για περιπτώσεις όπου θα μπορούσε ένας άνθρωπος με οργανική πάθηση να έχει πολύ καλή πρόγνωση, αλλά η άσχημη ψυχική του κατάσταση δεν τον βοήθησε να αντιμετωπίσει την σωματική του ασθένεια.

Σήμερα, με την απειλή της πανδημίας COVID-19, η ψυχική πίεση μέσα από το άγχος, την θλίψη, το πένθος της απώλειας μιας κανονικότητας όπως την ξέραμε, είναι έντονη. Η φροντίδα της ψυχικής μας κατάστασης κρίνεται πιο επιτακτική από ποτέ και αναγκαίο να «δούμε» και να μιλήσουμε για τα αρνητικά συναισθήματα που πιθανά αισθανόμαστε αυτό το διάστημα, με βάση τον σεβασμό στην ισορροπία της ψυχικής και σωματικής μας υγείας…