Ποιός θα φυλάξει τους φύλακες;

γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

«Quis custodiet ipsos custodes?» αναρωτιέται ο Ιουβενάλης στις Σάτιρες. Κι ο Πλάτωνας στην Πολιτεία του βάζει τον Γλαύκωνα να αναφωνήσει «Γελοῖον γάρ, ἦ δ' ὅς τόν γε φύλακα φύλακος δεῖσθαι» δηλ. «Θα ήταν γελοίο ο φύλακας να χρειάζεται φύλακα»

Την αφορμή για το σημερινό μου σημείωμα την πήρα από την πρόσφατη κλοπή των αρχαίων αντικειμένων από το Μουσείο της Αρχαίας Ολυμπίας. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ αντί για τους τρεις φύλακες που έπρεπε να βρίσκονται στο μουσείο την ώρα της υποδοχής του κοινού, ανέλαβε υπηρεσία μόνον μία. Κι αυτή άνοιξε το μουσείο μόνη της, κατά παράβαση του κανονισμού που προβλέπει πως για να ανοίξει το μουσείο πρέπει να παρευρίσκονται δύο τουλάχιστον φύλακες.

Στους υπεύθυνους ασφαλείας, τους φύλακες, τους αστυνόμους αλλά και σε όλες τις άλλες ειδικότητες που ασχολούνται με την προστασία της ζωής και της περιουσίας των πολιτών, στους διασώστες, στους γιατρούς επείγουσας ιατρικής, στους πυροσβέστες, έχουμε αναθέσει ως πολιτεία μια σημαντική αποστολή - να μας φυλάξουν και να μας σώσουν σε περίπτωση κινδύνου. Θα έλεγα πως το ίδιο ισχύει και για τους γιατρούς γενικά, αλλά εκεί, επειδή δεν υπάρχει κατάσταση επείγουσας ανάγκης, έχουμε κάποια δυνατότητα επιλογής. Στο ατύχημα, στην πυρκαγιά, στην ληστεία δεν μπορούμε να διαλέξουμε τον καλύτερο διασώστη, τον επαγγελματία πυροσβέστη, τον αδιάφθορο και γενναίο αστυνόμο. Πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι θα «εξυπηρετηθούμε» με τον καλύτερο δυνατό τρόπο από τους καλύτερους επαγγελματίες. Ότι οι πρώτες βοήθειες θα φτάσουν λίγα λεπτά μετά το ατύχημα. Ότι οι πυροσβέστες θα σπεύσουν πριν μεταδοθεί η φωτιά και η κατάσβεσή της καταστεί δυσκολότερη ή και αδύνατη. Ότι οι φύλακες θα ανταποκριθούν στα καθήκοντά τους και θα εντοπίσουν τα κενά ασφαλείας ή ότι οι αστυνόμοι θα καταφθάσουν ταχύτατα για να συλλάβουν τους κλέφτες, αν είναι δυνατόν επ' αυτοφώρω.

Και πως μπορεί να επιτευχθεί αυτό; Η απάντηση είναι απλή. Με την καθιέρωση διαδικασιών. Με τη διαρκή εξάσκηση. Και με αυστηρή αξιολόγηση. Πάρτε ένα απλό παράδειγμα, τις αεροπορικές μεταφορές. Κάθε φορά που ταξιδεύουμε με αεροπλάνο υφιστάμεθα την υπενθύμιση των διαδικασιών ασφαλείας. Πρόκειται για καθιερωμένες διαδικασίες όπως και οι διαδικασίες ελέγχου του αεροσκάφους πριν από την απογείωση, οι διαδικασίες περιοδικής συντήρησης, οι διαδικασίες διαρκούς εκπαίδευσης του πληρώματος. Οι διαδικασίες αυτές είναι υποχρεωτικές και αν μια αεροπορική εταιρεία δεν τις εφαρμόζει κινδυνεύει να χάσει την άδεια εκτέλεσης πτήσεων ή να μπει στον μαύρο κατάλογο με τις αναξιόπιστες / επικίνδυνες εταιρείες που δημοσιεύει περιοδικά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Άλλες διαδικασίες ασφαλείας είναι οι έλεγχοι που γίνονται στους επιβάτες πριν την επιβίβαση στο αεροσκάφος. Έλεγχοι για υγρά ή άλλες ουσίες. Για αιχμηρά αντικείμενα και όπλα. Για εκρηκτικά ή εύφλεκτα υλικά. Εκατομμύρια επιβάτες υφίστανται αδιαμαρτύρητα τους σχετικούς ελέγχους γνωρίζοντας ότι με αυτούς εξασφαλίζεται υψηλότερο επίπεδο ασφαλείας των πτήσεων.

Οι χημικές βιομηχανίες υποχρεούνται από το νόμο να εφαρμόζουν κάποιες διαδικασίες ασφαλείας, ιδίως αν παράγουν ορισμένες επικίνδυνες ουσίες σε ποσότητες μεγαλύτερες από κάποια προκαθορισμένα όρια. Με βάση την νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης υποχρεούνται να καταρτίζουν σχέδια ασφαλείας. Να τα καταθέτουν στις αρμόδιες αρχές οι οποίες τα αξιολογούν λεπτομερώς και διενεργούν επιθεωρήσεις των εγκαταστάσεων για να διαπιστώσουν την σχετική συμμόρφωση. Τέλος, οι οικείες επιχειρήσεις υποχρεούνται να εκτελούν περιοδικές ασκήσεις με βάση τα σχέδια ασφαλείας και να υποβάλλουν σχετικές εκθέσεις με τα αποτελέσματα.

Οι διασώστες του ΕΚΑΒ παρακολουθούν περιοδικές εκπαιδεύσεις για να επικαιροποιήσουν τις γνώσεις τους στους τομείς της καρδιοπνευμονικής αναζωογόνησης (ΚΑΡΠΑ) και της αντιμετώπισης του τραύματος. Όσοι έχουν παρακολουθήσει σχετικές εκπαιδεύσεις για την παροχή πρώτων βοηθειών γνωρίζουν τις τυποποιημένες διαδικασίες που πρέπει να εφαρμόζονται από όλους. Βέβαια στην περίπτωση του ΕΚΑΒ αλλά και των άλλων υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης (πυροσβεστική, αστυνομία, λιμενικό) δεν έχει ακόμη θεσμοθετηθεί μέγιστος χρόνος επέμβασης μετά από την κλήση στους αντίστοιχους αριθμούς έκτακτης ανάγκης ή στο 112, τον ευρωπαϊκό αριθμό επειγόντων. Η θεσμοθέτηση ενός τέτοιου υποχρεωτικού μέγιστου χρόνου επέμβασης θα επέτρεπε την αξιολόγηση των υπηρεσιών που παρέχονται από τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης και θα βοηθούσε στον εντοπισμό των αδυναμιών, την διόρθωση των προβλημάτων και την κάλυψη των ελλείψεων.

Όμως όλα τα παραπάνω απαιτούν πάνω απ' όλα «φύλακες» με επαγγελματική συνείδηση και συναίσθηση του ρόλου που τους έχει εμπιστευθεί η κοινωνία και η πολιτεία. Οι εργαζόμενοι στις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης συχνά παραπονούνται για τις υποβαθμισμένες συνθήκες εργασίας τους, για την έλλειψη μέσων, για τις υπερβολικές απαιτήσεις των πολιτών. Στις περισσότερες περιπτώσεις φαίνεται πως έχουν δίκαιο. Αλλά η έλλειψη σαφών διαδικασιών και κυρίως η έλλειψη περιοδικών αξιολογήσεων της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών μετατρέπει τις όποιες διεκδικήσεις σε στείρες αντιπαραθέσεις που δεν καταλήγουν πουθενά αφού λείπουν τα αντικειμενικά και ποσοτικοποιημένα επιχειρήματα που είναι τα μόνα που μπορούν να κερδίσουν την υποστήριξη της κοινής γνώμης και τελικά και της πολιτείας.

Πράγματι οι φύλακες δεν χρειάζονται άλλους φύλακες. Αρκεί να έχουν από μόνοι τους αποδείξει ότι με τις διαδικασίες που έχουν θεσπίσει, τη διαρκή τους εξάσκηση και την ανεξάρτητη αξιολόγηση στην οποία υπόκεινται, αξίζουν την εμπιστοσύνη της κοινωνίας και της πολιτείας.

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com